Organella komórkowe

Organellum to każda struktura występująca w cytoplazmie komórki, wyspecjalizowana do pełnienia określonej funkcji.

Organella (liczba pojedyncza od organelle, wg SJP nieistniejąca; formalnie tak powinna brzmieć l.mn. od "organellum") jest to alternatywne spolszczenie łacińskiego terminu organellum. Obecnie chyba mniej powszechnie stosowane niż zapożyczenie dosłowne.

W komórkach prokariotycznych jest stosunkowo niewiele typów organelli. Najważniejsze to genofor (materiał genetyczny w postaci kolistej cząsteczki DNA) i rybosomy. Komórki eukariotyczne mają znacznie bogatszy zestaw organelli.

Z ważniejszych można wymienić:
- jądro komórkowe
- mitochondria
- plastydy czyli chloroplasty, chromoplasty itp.
- wakuola
- siateczka śródplazmatyczna czyli retikulum endoplazmatyczne
- lizosomy
- aparat Golgiego
- rybosomy (jednak jako struktury nieobłonione, rybosomy nie powinny być zaliczane do organelli)

UWAGA: W języku polskim słowo "organellum" często używane jest w węższym znaczeniu, tzn. z wykluczeniem jądra komórkowego (patrz hasło: cytoplazma).

Niektóre organella komórek eukariotycznych - mitochondria oraz plastydy) pochodzą od endosymbiotycznych bakterii.

Są one otoczone podwójną błoną, posiadają własny, niezależny od jądra komórkowego materiał genetyczny w postaci kolistej cząsteczki DNA oraz własne, inne od cytoplazmatycznych rybosomy.

Innym organellum otoczonym podwójną błoną jest jądro komórkowe, jednak nie ma wielu danych sugerujących, że jest również pochodzenia endosymbiotycznego. Są też sugestie, że wici komórek eukariotycznych są również efektem dawnej endosymbiozy, ale jak dotąd brak na to dowodów.