Plan wynikowy nauczania przysposobienia obronnego w Liceum Ogólnokształcącym

PLAN DYDAKTYCZNO – WYNIKOWY DLA KLASY I

Lp. Temat Ilość
go-dzin Zagadnienia Cele ogólne Wymagania programowe Integracja międzyprzed-miotowa.
podstawowe ponadpodstawowe
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
LEKCJA ORGANIZACYJNA – „O czym się będziemy uczyć na lekcjach PO – nasz klasowy kontrakt”.
1. Zapoznanie uczniów z celami kształcenia, programem przedmiotu, organizacją zajęć, zasadami pracy na lekcjach oraz ważniejszymi planowanymi przedsięwzięciami.
2. Sprawdzenie stopnia opanowania wiadomości i umiejętności nabytych przez młodzież w gimnazjum podczas zajęć realizowanych w ramach ścieżek edukacyjnych.
3. Określenie szczegółowych zasad oceniania.
4. Opracowanie umowy z uczniami, jasno określającej prawa i obowiązki ucznia, a także zadania nauczyciela w zakresie realizacji procesu dydaktycznego oraz sposobu informowania uczniów i rodziców o ocenach (postępach w zdobywaniu wiedzy i umiejętności).
Dział I. Zagrożenia czasu pokoju, ich źródła i formy występowania.
1. Bezpieczeństwo narodowe a obrona na-rodowa. 1 1) Bezpieczeństwo i zagrożenia – co to jest?
2) Pojecie oraz zakres bezpie-czeństwa narodowego.
3) Pojęcie oraz zakres bezpie-czeństwa międzynarodowe-go.
4) Pojęcie, narzędzia, środki i ogólna struktura obrony na-rodowej.
5) Funkcje państwa i podmiotów prawa państwowego w dziedzinie bezpieczeństwa.
6) Pojęcie zagrożeń bezpie-czeństwa narodowego oraz ich podział.  Przekazanie uczniom ogólnych in-formacji o bezpieczeństwie naro-dowym;
 Uzmysłowienie uczniom roli i obo-wiązków obronnych każdego z nas w tworzeniu bezpieczeństwa osobi-stego, narodowego i międzynaro-dowego;
 Wskazanie podstawowych zagrożeń mających wpływ na strategię bez-pieczeństwa narodowego;
 Przygotowanie do czynnego współ-udziału w wypełnianiu obywatelskich powinności obronnych.
 Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcji;
 Wymienić komponenty bezpieczeństwa mię-dzynarodowego;
 Przedstawić omawiany na lekcji podział typolo-giczny zagrożeń bezpie-czeństwa narodowego i krótko go scharaktery-zować.  Odnosząc się do histo-rycznych doświadczeń Polski przedstawić spe-cyfikę najważniejszych zagrożeń bezpieczeń-stwa naszej Ojczyzny. EDUKACJA EKOLOGICZNA
• Ekonomiczne i społeczne aspekty związków między czło-wiekiem i jego działalnością a środowiskiem.
WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Ład międzyna-rodowy - kon-flikty, systemy bezpieczeń-stwa.
2. Rodzaje współczesnych zagrożeń. 1 1) Typologia zagrożeń czasu pokoju.
2) Zagrożenia naturalne i ich ogólna charakterystyka.
a) Klęski żywiołowe wy-wołane zjawiskami at-mosferycznymi.
b) Klęski żywiołowe wy-wołane zjawiskami geo-logicznymi.
3) Zagrożenia spowodowane działalnością człowieka.
a) Skażenia środowiska naturalnego.
b) Choroby cywilizacyjne.
c) Zagrożenia techniczne (katastrofy i awarie).
d) Zagrożenia destrukcyjne
4) Drogi zapobiegania skutkom klęsk żywiołowych, katastrof i awarii.  Zapoznanie z potencjalnymi zagro-żeniami czasu pokoju spowodowa-nymi przez przyrodę i działalność człowieka;
 Uświadomienie uczniom, że więk-szość zagrożeń współczesnego świa-ta jest następstwem nieprawidłowej, niekonsekwentnej bądź w wielu wypadkach bezmyślnej działalności człowieka;
 Zapoznanie ze sposobami zapobie-gania skutkom klęsk żywiołowych i wskazanie możliwości zmniejszenia ich wpływu na życie człowieka;
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za stan środowiska natu-ralnego;
 Poszukiwanie sposobów naprawy niekorzystnej sytuacji;
 Kształtowanie postawy prozdro-wotnej i proekologicznej.  Wymienić rodzaje za-grożeń czasu pokoju;
 Scharakteryzować za-grożenia spowodowane przez przyrodę i działal-ność człowieka;
 Wyjaśnić przyczyny powstawania zagrożeń;
 Uzasadnić zasady po-stępowania w rejonach klęsk żywiołowych, awarii, katastrof, skażeń promieniotwórczych i chemicznych;
 Wyjaśnić zasady zacho-wania się sytuacji za-grożeń;
 Wskazać te przedsię-wzięcia władz lokalnych, które mają na celu przeciwdziałanie po-wstawaniu zagrożeń.  Udowodnić, że przyczy-ną zagrożeń nadzwy-czajnych może być lek-komyślność i niefraso-bliwość człowieka;
 Opisać skutki zagrożeń współczesnego świata dla ludności i gospodarki kraju;
 Zebrać wycinki prasowe z ostatnich trzech mie-sięcy dotyczące wystę-powania zagrożeń i ich skutków. Pogrupować je według przyjętego klucza, a następnie przedstawić w formie wykresu na gazetce ściennej.
GEOGRAFIA
• Funkcjonowa-nie systemu przyrodnicze-go ziemi.
• Regiony świata o największej aktywności sejsmicznej.
EDUKACJA EKOLOGICZNA
• Zagrożenia związane z energetyką konwencjo-nalną i jądro-wą.

3. Regionalne zagrożenia ekologiczne. 1 1) Zagrożenia środowiska miej-skiego i wiejskiego w powie-cie opoczyńskim.
2) Znaczenie społecznej świa-domości zagrożeń przyrody i potrzeby zmian.
3) Indywidualne działania eko-logiczne.
4) Zasady zachowania się pod-czas zagrożeń.  Zapoznanie uczniów z potencjalnymi zagrożeniami w środowisku lo-kalnym;
 Uświadomienie uczniom, że więk-szość zagrożeń jest następstwem nieprawidłowej, niekonsekwentnej, bezmyślnej działalności człowieka pociągającej za sobą nieodwracalne zmiany w środowisku lokalnym;
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za stan naturalnego śro-dowiska;
 Doskonalenie umiejętności diagno-zowania sytuacji i zjawisk dotyczą-cych zagrożeń ekologicznych;
 Wskazanie na znaczenie nawyków codziennego życia dla środowiska;
 Uświadomienie jakie działania należy podejmować w życiu codziennym, aby chronić najbliższe środowisko i jak należy postępować w przypadku powstania określonego zagrożenia;
 Uwrażliwienie uczniów na stan środowiska oraz propagowanie jego ochrony;  Omówić przyczyny po-wstawania zagrożeń w środowisku lokalnym;
 Omówić działania eko-logiczne w różnych sy-tuacjach życiowych ( na wycieczce, w domu itp.) na terenie wsi, osiedla, miasta;
 Porównać zagrożenia występujące w Polsce i na terenie zamieszkałe-go przez siebie regionu. Scharakteryzować za-grożenia, które miały miejsce w regionie i przedstawić propozycje sposobów zapobiegania ich wystąpieniu w przy-szłości;
 Wskazać te przedsię-wzięcia władz lokalnych, które mają na celu przeciwdziałanie po-wstawaniu zagrożeń dla środowiska naturalnego  Przedstawić projekt swojego sposobu zapo-biegania degradacji śro-dowiska;
 Udowodnić, że techni-zacja życia może stano-wić zagrożenie dla śro-dowiska;
 Udowodnić, że znajo-mość zasad zachowania się w przypadku kata-strof zmniejsza straty wśród ludności;
 Wskazać te przedsię-wzięcia władz lokalnych, które mają na celu po-prawę stanu środowiska naturalnego;
 Omówić podstawowe zasady zachowania się w przypadku wystąpienia zagrożeń;
 Wykonać ulotkę ostrze-gającą młodzież przed jednym z omawianych zagrożeń. BIOLOGIA
• Nowoczesne formy uprawy roślin i nowe odmiany zwie-rząt hodowla-nych.
• Zagrożenia środowiska naturalnego w Polsce.
GEOGRAFIA
• Równowaga ekologiczna; typy gospoda-rowania w środowisku i ich następ-stwa.
EDUKACJA REGIONALNA
• Główne za-grożenia eko-logiczne w powiecie opo-czyńskim.
4. Zagrożenia zdrowia człowieka. 1 1) Choroby układu krążenia (miażdżyca, choroba ciśnie-niowa), układu oddechowego i pokarmowego.
2) Choroby nowotworowe.
3) Choroby zakaźne (AIDS, cho-roby weneryczne, grypa, SARS, ptasia grypa).
4) Zagrożenia zdrowia psy-chicznego (nerwice, depre-sje).
5) Sposoby rozpoznawania podstawowych zaburzeń czynności życiowych organi-zmu.
6) Uwarunkowania dobrego poziomu zdrowia człowieka.  Zapoznanie uczniów ze współcze-snymi czynnikami zagrażającymi zdrowiu człowieka, a także ich przy-czynami;
 Zapoznanie z chorobami wynikają-cymi z błędnych nawyków żywie-niowych, niezdrowego trybu życia i spowodowanych nałogami;
 Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami rozpoznawania zaburzeń funkcji życiowych organizmu;
 Kształcenie umiejętności oceny stanu poszkodowanego i wykony-wania badania systemowego;
 Zapoznanie ze sposobami unikania chorób i zapobiegania im;
 Kształtowanie poczucia świadomego wyboru decyzji o własnym zdrowiu.  Podać współczesne zagrożenia zdrowia człowieka;
 Zinterpretować pojęcia: zdrowy tryb życia, na-wyki żywieniowe, cho-roby cywilizacyjne;
 Omówić przyczyny za-burzeń zdrowia psy-chicznego;
 Wymienić zagrożenia zdrowia spowodowane nadużywaniem alkoho-lu;
 Wyjaśnić, jakie mogą być konsekwencje nie-udzielenia pierwszej pomocy.  Uzasadnić zależność zagrożenia zdrowia od stylu życia współcze-snego człowieka;
 Przygotować semina-rium na temat zdrowego odżywiania i trybu życia na forum klasy;
 Zaproponować własny plan zapobiegania za-grożeniu zdrowia w swojej rodzinie i opisać go w zeszycie;
 Rozpoznać zaburzenia podstawowych funkcji życiowych organizmu;
 Scharakteryzować czynności doraźne, ra-tujące życie. BIOLOGIA
• Budowa i fi-zjologia orga-nizmu czło-wieka.
• Układ odpor-nościowy i je-go znaczenie dla zdrowia człowieka.
• Czynniki cho-robowe.
EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Styl życia i jego związek ze zdrowiem człowieka.
5. Zagrożenia bezpieczeństwa osobistego i społecznego. 1 1) Czynniki i sytuacje krymino-genne i umiejętność ich uni-kania.
2) Zjawiska patologiczne wśród dzieci i młodzieży (przestęp-czość, narkomania, alkoho-lizm, nikotynizm, prostytucja, sekty, subkultury).
3) Akceptowane społecznie postawy i zachowania wobec zagrożeń bezpieczeństwa.  Zapoznanie z zagrożeniami bezpie-czeństwa osobistego i profilaktyką ich występowania;
 Przygotowanie do rozpoznawania sytuacji i zjawisk kryminogennych;
 Kształtowanie świadomości wpływu na własne bezpieczeństwo;
 Kształtowanie postawy świadomego eliminowania zagrożeń bezpieczeń-stwa osobistego;
 Zachęcenie do przełamywania tkwiących w człowieku barier oso-bowościowych i kreowanie aktyw-nych postaw wobec potencjalnych zagrożeń życia, zdrowia, mienia;
 Kształtowanie ponoszenia odpo-wiedzialności i konsekwencji za swoje postępowanie;
 Umacnianie asertywnej postawy uczniów w sytuacjach zagrażającym uzależnieniom.  Wymienić zasady in-dywidualnego unikania różnych zagrożeń;
 Wskazać metody ochrony własnego mie-nia oraz mienia powie-rzonego;
 Podać zagrożenia wy-stępujące wśród dzieci i młodzieży oraz nazwy instytucji i organizacji prowadzących działal-ność zapobiegawczą;
 Scharakteryzować za-grożenia współczesnej młodzieży;
 Przedstawić sposoby przeciwdziałania wystę-powaniu współczesnych zagrożeń bezpieczeń-stwa.  Opisać moralne oraz prawne podstawy za-chowań proobronnych;
 Scharakteryzować psychologiczne mecha-nizmy powstawania agresji;
 Zaproponować własne sposoby przeciwdziała-nia zagrożeniom bez-pieczeństwa, podać własne sposoby unikania zagrożeń;
 Przygotować projekt sesji popularnonauko-wej dotyczącej uzależ-nień lub plan kampanii przeciw przemocy;
 Przygotować plakat dla potrzeb kampanii prze-ciw narkotykom. WIEDZA O SPO-LECZEŃSTWIE
• Etyka życia społecznego.
• Rola interesów grupowych.
• Postawy
o istotnym znaczeniu dla życia społecz-nego.
Dział II. Zagrożenia czasu kryzysu militarnego i wojny.
6. Formy i rodzaje walki zbrojnej. 1 1) Pojecie i istota działań wo-jennych i ich ewentualny przebieg w dobie XXI wieku.
2) Przesłanki i symptomy zagro-żeń militarnych.
3) Środki, czynniki, sposoby, rodzaje i formy walki zbroj-nej.
a) Działania rozstrzygające.
b) Działania pomocnicze.
c) Działania na rzecz wsparcia pokoju.
4) Zasady sztuki wojennej.
5) Wpływ zachodzących zmian w uzbrojeniu i technice bojowej na formy, sposoby i zasady walki zbrojnej.  Zapoznanie uczniów z podstawo-wymi pojęciami dotyczącymi współ-czesnych zagrożeń militarnych (wal-ka, taktyka, działania rozstrzygające, pomocnicze, pokojowe, itp.);
 Zapoznanie z przesłankami i charak-terem współczesnych zagrożeń mili-tarnych oraz sposobami i metodami przeciwstawiania się im;
 Zapoznanie z czynnikami, sposobami, rodzajami i formami walki zbrojnej;
 Omówienie zasad sztuki wojennej;
 Kształtowanie zrozumienia złożono-ści zachodzących procesów i zjawisk społeczno - politycznych, militarnych i ekonomicznych we współczesnym świecie oraz ich wpływu na bezpieczeństwo indywidualne i zbiorowe;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za sprawy związane z bezpieczeństwem obywateli wobec zagrożeń militarnych.  Zdefiniować pojęcia związane z tematem za-jęć;
 Wymienić kryteria roz-różniania wojen, doko-nując na ich podstawie podziału wojen;
 Scharakteryzować jedną z przedstawionych na lekcji klasyfikacji wojen;
 Wymienić najczęstsze motywy wojen;
 Określić, jakie mechani-zmy społeczne i poli-tyczne mogą ograniczyć ryzyko wojny;
 Wymienić najczęściej występujące zagrożenia życia, zdrowia i mienia występujące w czasie wojny;
 Wymienić komponenty bezpieczeństwa mię-dzynarodowego;
 Znać przyczyny współ-czesnych konfliktów zbrojnych oraz scharak-teryzować formy zagro-żeń militarnych XXI w.;
 przedstawić cywilizacyj-ne uwarunkowania zja-wiska wojny;
 Omówić działania wojsk lądowych , ze względu na kryterium i charakter ich prowadzenia;
 Wymienić komponenty bezpieczeństwa mię-dzynarodowego;
 Wyjaśnić zależności między niestabilnością polityczną i gospodarcza krajów sąsiednich a bezpieczeństwem Pol-ski;
 Wygłosić referat nt. „Charakter zagrożeń oraz konfliktów zbroj-nych w XXI wieku”. HISTORIA
• Postęp a kry-zysy cywiliza-cyjne.

EDUKACJA EKOLOGICZNA
• Zagrożenia dla środowiska przyrodnicze-go mogące występować podczas woj-ny.
7. Podstawowe środki rażenia współczesnych sił zbrojnych. Sposoby ochrony przed środkami walki. 2 1) Rys historyczny kształtowania się środków walki.
2) Współczesne środki rażenia i ich podział.
3) Broń konwencjonalna, jej rodzaje i ogólna charaktery-styka.
4) Podział i charakterystyka broni masowego rażenia.
5) Broń jądrowa.
a) Charakterystyka broni jądrowej.
b) Czynniki rażenia wybu-chu jądrowego.
c) Rejon porażenia bronią jądrową.
6) Broń chemiczna. Bojowe środki zapalające.
a) Podział bojowych środ-ków trujących i zapala-jących oraz ich ogólna charakterystyka.
b) Sposoby przenoszenia i rozprzestrzeniania BST.
c) Rejon porażenia BST i BSZ zasady zachowania się w tym rejonie.
d) Sposoby gaszenia bo-jowych środków zapala-jących (BSZ).
7) Charakterystyka broni biolo-gicznej.
a) Rodzaje broni biolo-gicznej.
b) Sposoby zakażania ludzi bronią biologiczną.
c) Możliwości ochrony przed zagrożeniami bio-logicznymi.
d) Rejon porażenia bronią biologiczną i zasady za-chowania się w tym re-jonie.
8) Najnowsze środki walki wspierające koncepcję nowej strategii prowadzenia wojny (uderzenia prewencyjnego).
9) Sposoby ochrony przed środ-kami walki.  Przedstawienie rysu historycznego kształtowania się środków walki;
 Zapoznanie ze współczesnymi środ-kami rażenia i ich podziałem;
 Zapoznanie z rodzajami broni ją-drowej i wybuchów jądrowych;
 Zapoznanie z czynnikami rażenia broni jądrowej i ich oddziaływaniem na organizmy żywe;
 Charakterystyka, porównanie i wy-jaśnienie różnych rodzajów zagrożeń życia i zdrowia człowieka związanych z promieniotwórczością;
 Zapoznanie z rodzajami broni che-micznej i jej działaniem na organizmy żywe;
 Zapoznanie z bojowymi środkami zapalającymi i sposobami ich gasze-nia;
 Uświadomienie zasad postępowania w rejonie porażonym BST i BSZ;
 Zapoznanie z rodzajami drobno-ustrojów chorobotwórczych i ich sposobami przenikania do organi-zmu;
 Zapoznanie z oznakami użycia broni biologicznej i zasadami postępowa-nia po jej użyciu;
 Wskazanie sposobów postępowania z osobami porażonymi bronią biolo-giczną;
 Omówienie przyczyn i skutków zagrożeń życia i zdrowia człowieka związanych z zastosowaniem broni masowego rażenia;
 Zapoznanie z najnowszymi środkami walki i możliwościami ich użycia we współczesnych konfliktach zbroj-nych
 Kształcenie umiejętności postępo-wania w obliczu zagrożenia współ-czesnymi środkami rażenia;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za stan środowiska natu-ralnego i losy świata;
 Kształtowanie aktywnej postawy sprzeciwu wobec badań nad bronią masowego rażenia.  Dokonać podziału współczesnych środków rażenia i krótko je scha-rakteryzować;
 Wymienić zagrożenia wynikające ze współ-czesnych działań wo-jennych;
 Scharakteryzować uzbrojenie współcze-snych sił zbrojnych;
 Wymienić zjawiska to-warzyszące wybuchowi jądrowemu;
 Wyjaśnić jaki wpływ na organizm człowieka wywierają poszczególne czynniki rażenia wybu-chu jądrowego;
 Wymienić sposoby przenoszenia broni ma-sowego rażenia;
 Dokonać podziału bo-jowych środków trują-cych;
 Omówić zasady zacho-wania się w terenie ska-żonym;
 Wyjaśnić sposoby zapo-biegania rozprzestrze-nianiu się chorób za-kaźnych;
 Scharakteryzować rejon porażenia różnego ro-dzaju bronią masowego rażenia;
 Przedstawić zasady zachowania się w tere-nie porażonym po uży-ciu różnego rodzaju broni masowego raże-nia;
 Scharakteryzować naj-nowsze koncepcje i środki walki;
 Omówić sposoby ochrony przed środkami walki.
 Broń jądrowa to dziś najpotężniejszy środek walki zbrojnej służący do rażenia ludzi i dóbr materialnych. Czy ist-nieje zatem potrzeba utrzymywania przez armie państw, które dysponują taką bronią, jeszcze innych środków walki zbrojnej? Uzasad-nij swoje zdanie.
 Określ, jak się zachować po odebraniu wiadomo-ści nadanej przez lokalną stację telewizyjną o zbliżaniu się obłoku promieniotwórczego w rejonie Twojego za-mieszkania.
 Wyjaśnić i rozróżnić pojęcia: epidemia; epi-zoocja, pandemia;
 Określić , w jakim stop-niu warunki atmosfe-ryczne wpływają na za-chowanie się ludności w terenie skażonym;
 Wykonać plakat wyraża-jący sprzeciw dla rozwo-ju i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia oraz zbrojeń nukle-arnych (technika pla-styczna jest dowolna, im bardziej oryginalny pomysł i symbolika, tym wyższa ocena. Plagiaty i prace wzięte z Internetu nie będą oceniane);
 Wykonać prezentację multimedialną z zakresu współczesnych środków rażenia uwzględniając najnowsze koncepcje prowadzenia wojen z wykorzystaniem nowych rodzajów broni. HISTORIA
• Konflikty spo-łeczne, wojny, ludobójstwo.
FIZYKA I ASTRONOMIA
• Budowa ato-mu, laser i je-go zastoso-wania;
• Energia i jej przemiany;
• Energetyka jądrowa, reak-tory a broń jądrowa;
• Promienio-twórczość, jej zastosowania i zagrożenia.
BIOLOGIA
• Czynniki cho-robowe: wiru-sy, bakterie, pasożyty, tru-cizny.
CHEMIA
• Praktyczne zastosowania poznanych substancji chemicznych.

GEOGRAFIA
• Konflikty zbrojne i inne zagrożenia społeczno – ekonomiczne.
EDUKACJA FILOZOFICZNA
• Człowiek w relacji z dru-gim człowie-kiem i ze wspólnotami;
• Człowiek wo-bec wartości.
8. Oblicza współczesnego terroryzmu. 1 1) Przegląd poglądów politycz-nych propagujących terro-ryzm jako środek zdobywania władzy.
2) Geneza zjawiska.
3) Formy i metody działalności terrorystycznej.
4) Możliwość zagrożeń terrory-stycznych.
5) Zasady postępowania i za-chowania się w obliczu za-grożeń atakiem terrorystycz-nym.  Omówienie zjawiska terroryzmu w historii społeczeństw;
 Przedstawienie organizacji uciekają-cych się do aktów przemocy o cha-rakterze terrorystycznym;
 Analiza zagrożeń atakami terrory-stycznymi z użyciem nieklasycznych środków walki;
 Zapoznanie z celami, formami i metodami działalności terrorystycz-nej;
 Omówienie działań redukujących;
 Kształtowanie zrozumienia złożono-ści zachodzących procesów i zjawisk społeczno-politycznych, militarnych i ekonomicznych we współczesnym świecie oraz ich wpływu na bezpie-czeństwo indywidualne i zbiorowe;
 Zapoznanie z zasadami postępowa-nia i zachowania się w obliczu za-grożeń atakiem terrorystycznym.  Wyjaśnić znaczenie pojęcia „terroryzm” oraz omówić jego rodzaje;
 Wymienić klasyczne, współczesne cele dzia-łalności terrorystycznej;
 Wymienić kilka najczę-ściej stosowanych form terroryzmu;
 Omówić zagrożenia, jakie stwarza terroryzm;
 Wymienić metody dzia-łalności terrorystycznej;
 Wyjaśnić społeczne i polityczne uwarunko-wania współczesnego terroryzmu;
 Podać co może wpłynąć na ograniczenie działal-ności terrorystycznej.  Wyjaśnić znaczenie pojęć: ekoterroryzm, bioterroryzm, narkoter-roryzm i cyberterroryzm podając na podstawie doniesień medialnych przykłady takich działań;
 Opisać fazy terroryzmu;
 Określić czynności po-dejmowane przez wła-dze państwa w przy-padku bezpośredniego zagrożenia terrory-zmem;
 Sporządź listę miejsc i obiektów w Twoim re-gionie, które mogą być potencjalnym celem dla terrorystów. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Konflikty spo-łeczne. Rola interesów grupowych.
• Organy władzy i ich kompe-tencje.
Dział III. Psychologiczne skutki sytuacji kryzysowych i sposoby ich łagodzenia.
9. Stres i jego wpływ na za-chowania ludzi. 1 1) Stres a frustracja. Pojęcia definicyjne.
2) Mechanizmy powstawania stresu.
3) Czynniki wywołujące stres. Skutki stresu
4) Rozpoznawanie objawów stresu – fizycznych, fizjolo-gicznych, psychicznych.
5) Przeciwdziałanie stresowi. Zasady unikania sytuacji i zjawisk stresogennych.
6) Jak pomóc sobie przed kla-sówką, sprawdzianem.
7) Stres, kryzys psychiczny, trauma psychiczna.  Przedstawienie stresu jako zjawiska normalnego w codziennym życiu człowieka;
 Zapoznanie z czynnikami wywołują-cymi stres i objawami pozwalającymi go rozpoznawać;
 Zapoznanie z możliwymi skutkami stresu w życiu codziennym i szkole;
 Przedstawienie wybranych sposo-bów zapobiegania stresowi i prze-ciwdziałania jego skutkom;
 Odróżniać czynniki mobilizujące i destabilizujące stresu oraz indywi-dualną podatność;
 Doskonalenie rozumienia własnych cech osobowości i reakcji organizmu oraz ich wpływu na otoczenie;
 Opanowanie umiejętności indywi-dualnego udzielania pierwszej po-mocy w sytuacjach stresogennych.  Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcji;
 Wyjaśnić pojęcie stresu;
 Wymienić sytuacje i czynniki stresujące;
 Wymienić 10 klasycz-nych sposobów unikania stresu, dostosowując je do własnego tem-peramentu, predyspo-zycji i możliwości;
 Opisać reakcje człowie-ka na stres oraz skutki stresu;
 Wyjaśnić, jaki jest zwią-zek zachowań i reakcji własnego organizmu z różnorodnymi czynni-kami zewnętrznymi powodującymi stres;
 Opisać najbardziej ty-powe sposoby radzenia sobie ze stresem.  Wyjaśnić mechanizm powstawania stresu i jego skutki;
 Wyjaśnić pojęcia – „kry-zys psychiczny” i „trau-ma psychiczna”;
 Wymienić psycholo-giczne i fizjologiczne ob-jawy stresu;
 Określić psychologiczne mechanizmy kształto-wania pozytywnych re-akcji organizmu na sy-tuacje stresogenne;
 Omów zaburzenia czyn-nościowe i schorzenia wywołane przez stres;
 Na podstawie notatek z zajęć skonstruuj własną Piramidę Powodzenia Egzaminacyjnego oraz zapisz ją w zeszycie. BIOLOGIA
• Stres, emocje i ich zaburzenia, osobowość.

EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Zachowania bezpieczne w codziennym życiu.
10. Zjawisko paniki. 1 1) Zjawisko paniki na przestrzeni dziejów.
2) Mechanizmy powstawania paniki.
3) Reakcje tłumu.
4) Przeciwdziałanie zjawisku paniki i sposoby postępowa-nia w sytuacjach kryzyso-wych.  Rozumieć zjawisko paniki;
 Wskazać okoliczności sprzyjające powstawaniu paniki;
 Uświadomić możliwość zapobiegania panice;
 Uświadomić znaczenie panowania nad własnymi emocjami w sytu-acjach kryzysowych;
 Kształcić umiejętność planowania działań zapobiegających panice.  Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcji;
 Wyjaśnić znaczenie słowa „panika”;
 Wymienić podstawowe sytuacje sprzyjające rozwojowi paniki i opi-sać kolejne etapy wy-zwalania się z paniki ;
 Opisać najczęstsze za-chowania osób, które uległy panice;
 Wymienić działania, jakie mogą ograniczyć panikę;  Wyjaśnić mechanizm powstawania paniki;
 Podać przykłady paniki w dziejach;
 Określić psychologiczne uwarunkowania tzw. reakcji tłumu;
 Zaplanować sposoby zapobiegania i przeciw-działania panice w okre-ślonej sytuacji kryzyso-wej;
 Jeśli spotkałeś się kiedyś z reakcją ogarniętego paniką tłumu, opisz, co szczególnie utkwiło Ci w pamięci; BIOLOGIA
• Stres, emocje i ich zaburzenia, osobowość.

EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Zachowania bezpieczne w codziennym życiu.
Dział IV. System obronności Rzeczypospolitej Polskiej.
11. Cele i podsta-wowe zadania systemu obronności. 1 1) Uwarunkowania obronności Polski.
2) Miejsce Polski w NATO.
3) Polska w europejskiej polity-ce bezpieczeństwa i obrony.
4) Podstawowe dokumenty dotyczące obronności.
5) Strategia i system obronności Rzeczypospolitej Polskiej.
a) Właściwości obrony na-rodowej.
b) Struktura systemu obronności RP.
6) Cele i zadania systemu obronności w czasie pokoju, kryzysu i wojny.  Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami polskiej polityki bezpieczeń-stwa, miejscem Polski w NATO oraz w systemie europejskiego bezpie-czeństwa i obrony;
 Omówienie podstawowych pojęć związanych z obronnością państwa;
 Omówienie strategii obrony naro-dowej w zakresie zapobiegania za-grożeniom, ochrony i obrony intere-sów narodowych w czasie pokoju, kryzysu i wojny;
 Wskazanie podstawowych zagrożeń mających wpływ na strategię bez-pieczeństwa narodowego;
 Zapoznanie z właściwościami obrony narodowej oraz współczesną jej organizacją i funkcjonowaniem w systemie bezpieczeństwa europej-skiego;
 Określenie podstawowych celów i zadań systemu.  Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcji;
 Scharakteryzować miej-sce Polski w NATO i w systemie bezpieczeń-stwa europejskiego;
 Omówić podstawowe zasady obronności pań-stwa;
 Omówić cele i zadania systemu obronności;
 Omówić ogólną struk-turę systemu obronno-ści RP oraz podstawowe narzędzia i środki obro-ny narodowej;
 Scharakteryzować dzia-łania na rzecz pokoju podając przykłady;
 Określić, kto bierze udział w obronie po-wszechnej.  Wykazać znaczenie położenia geopolitycz-nego Polski dla bezpie-czeństwa europejskiego oraz rozwoju współcze-snej strategii bezpie-czeństwa narodowego;
 Dowieść skuteczności systemu obronności RP wobec aktualnych za-grożeń;
 Wykonać planszę po-glądową i na jej pod-stawie omówić historię bezpieczeństwa naro-dowego w Polsce;
 Opracować i wygłosić na forum klasy referat – „ Rola młodego pokole-nia w tworzeniu systemu bezpieczeństwa na-rodowego”. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Ład międzyna-rodowy - kon-flikty i systemy bezpie-czeństwa.

EDUKACJA EUROPEJSKA
• Obrona naro-dowa i obrona wspólna NATO
• Interesy naro-dowe a so-jusznicze.
• Współpraca sąsiedzka.
12. Podsystemy obronności państwa. 1 1) Podsystem kierowania obronnością – jego organiza-cja, funkcje i zadania w czasie pokoju, kryzysu i wojny.
2) Podsystem militarny – jego skład i strategiczne zadania.
3) Podsystem pozamilitarny – jego skład, przeznaczenie i zadania w czasie pokoju, kry-zysu i wojny.  Zapoznanie z organami państwa i ich kompetencjami w zakresie kie-rowania obronnością;
 Zapoznanie z organizacją Sił Zbroj-nych RP i ich zadaniami w czasie po-koju, kryzysu i wojny;
 Zapoznanie z pozamilitarnymi ogni-wami systemu obronnego i ich za-daniami.  Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcji;
 Przedstawić organy zapewniające realizację polityki w zakresie obronności;
 Scharakteryzować or-ganizację Sił Zbrojnych RP;
 Scharakteryzować po-zamilitarne ogniwa obronności kraju.  Dowieść skuteczności systemu obronności kraju wobec aktualnych zagrożeń;
 Omówić cele i zadania poszczególnych ogniw układu pozamilitarnego;
 Przygotować prezenta-cję multimedialną cha-rakteryzującą Siły Zbrojne RP i ich uzbro-jenie. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Ład międzyna-rodowy - kon-flikty i systemy bezpie-czeństwa.

13. Współpraca cywilno - wojskowa w zakresie obronności państwa.
Powinności obronne lokalnych władz i instytucji. 1 1) Istota, potrzeby, cele, formy i zakres współpracy cywilno – wojskowej (CIMIC).
2) Organizacja współpracy cy-wilno – wojskowej w wymia-rze krajowym.
3) Wsparcie państwa - gospo-darza - HNS.
4) Podstawy prawne obowiąz-ków i zadań obronnych.
5) Zadania i współpraca orga-nów władzy państwowej i samorządu terytorialnego w dziedzinie obronności kraju.
6) Planowanie świadczeń obronnych.  Zdefiniowanie CIMIC według so-juszniczej doktryny;
 Omówienie istoty, potrzeb, form i zakresu współpracy cywilno - woj-skowej w wymiarze krajowym;
 Zapoznanie z powinnościami obronnymi władz lokalnych i insty-tucji;
 Omówienie struktury i zadań admi-nistracji wojskowej;
 Zapoznanie z zadaniami administracji rządowej i samorządowej w dziedzinie obronności państwa;
 Przedstawienie współdziałania ad-ministracji wojskowej z organami rządowej administracji ogólnej i sa-morządu terytorialnego w zakresie przygotowania obronnego kraju;
 Zdefiniowanie pojęcia HNS, wsparcie przez państwo – gospodarza sił wojskowych i organizacji sojuszni-czych.  Omówić na czym polega wojskowe wsparcie władz cywilnych i społe-czeństwa podczas zwal-czania klęsk żywioło-wych, nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i likwidacji ich skutków oraz w akcjach poszu-kiwania i ratowania ży-cia;
 Wymienić rodzaje zadań wykonywanych przez żołnierzy podczas klęsk żywiołowych;
 Omówić zadania orga-nów administracji woj-skowej;
 Wyjaśnić, kto i w jakim zakresie planuje świad-czenia obronne;
 Wyliczyć powinności obronne władz, instytu-cji, obywateli oraz wła-sne;
 Określić, jakie sprawy rozstrzyga WKU, a jakie WSzW;  Określić zadania samo-rządu terytorialnego w dziedzinie obronności ;
 Omówić zadania orga-nów władzy i admini-stracji publicznej w pla-nowaniu obronnym;
 Określić, na czym polega współpraca terenowych organów administracji wojskowej z organami administracji rządowej i samorządowej.
 Wyjaśnić pojęcie HNS oraz związane z tym za-dania;
 Uzasadnić, że skutecz-ność użycia sił zbrojnych w działaniach ratowni-czych wymaga ich wszechstronnego wsparcia i zabezpiecze-nia;
 Wskazać podstawowe różnice w zadaniach obronnych administracji wojskowej i publicznej. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Ład międzyna-rodowy - kon-flikty i systemy bezpie-czeństwa.
EDUKACJA EUROPEJSKA
• Strategiczne uwarunkowa-nia wsparcia, zabezpiecze-nia i wzmoc-nienia sojusz-niczego władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń w ramach NATO i Unii Europejskiej.
14. Stany nadzwyczajne a gotowość obronna państwa. 1 1) Pojecie i istota stanów nad-zwyczajnych i gotowości obronnej państwa.
2) Stany nadzwyczajne - zasady ich wprowadzania i działania organów władzy publicznej w poszczególnych stanach nad-zwyczajnych w określonych sytuacjach kryzysowych.
3) Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka.  Omówienie istoty gotowości obron-nej państwa oraz jej stanów w za-leżności od sytuacji międzynarodo-wej i ewentualnych zagrożeń bez-pieczeństwa państwa;
 Zapoznanie z podstawą prawną oraz istotą stanów nadzwyczajnych oraz zadami ich wprowadzania;
 Dokonanie charakterystyki poszcze-gólnych stanów nadzwyczajnych.  Przedstawić w oparciu o Konstytucję RP i inne akty prawne istotę omawianych pojęć oraz ich znaczenie dla bez-pieczeństwa państwa;
 Wskazać, kto i w jakich sytuacjach może wpro-wadzić poszczególne stany nadzwyczajne.  Przedstawić zakres ograniczeń wolności i praw człowieka po wprowadzeniu stanów nadzwyczajnych w za-leżności od zaistniałej sytuacji kryzysowej;
 Wykonać plakat obrazu-jący zakres ograniczeń wolności i praw czło-wieka. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Prawa czło-wieka – źródła, dokumenty, procedury.
15. Świadczenia osobiste i rzeczowe obywateli w czasie pokoju, mobilizacji i wojny. 1 1) Świadczenia jako obowiązek prawny i moralny obywateli.
2) Podstawy prawne świadczeń obywateli na rzecz obrony kraju.
3) Świadczenia jako integralna część systemowych rozwiązań obronnych.
4) Klasyfikacja i zakres świad-czeń na rzecz obronności.  Zapoznanie z powinnościami oby-wateli na rzecz obrony kraju;
 Zapoznanie z zakresem świadczeń na rzecz społeczeństwa w sytuacjach zagrożenia;
 Uzmysłowić konieczność tych świadczeń;
 Uświadomienie znaczenia kierowa-nia się wartościami w relacjach z in-nymi.  Wymienić rodzaje świadczeń na rzecz obrony;
 Wymienić świadczenia obywateli w czasie klęski żywiołowej;
 Wyjaśnić na czym pole-ga obowiązek świadczeń osobistych w czasie pokoju;
 Wyjaśnić na czym pole-gają świadczenia rze-czowe.  Wyjaśnić różnicę między obowiązkiem świadczeń rzeczowych a osobistych;
 Określić zasadność po-winności obronnych obywateli, w tym wła-snych.
 Wyjaśnić istotę świad-czeń szczególnych;
 Określić, kto nie podle-ga obowiązkowi świad-czeń osobistych i rze-czowych oraz uzasadnić dlaczego. WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Postawy o istotnym zna-czeniu dla ży-cia społeczne-go.
• Etyka życia społecznego.
S P R A W D Z I A N S E M E S T R A L N Y
Dział V. Rola i zadania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w systemie obronności państwa.
16. Siły Zbrojne RP – tradycje i współczesność. 2 1) Siła militarna (wojskowa) w państwie i stosunkach mię-dzynarodowych.
a) Rola wojska w państwie, cechy i wartości.
b) Współczesne pojecie wojska, armii, sił zbroj-nych, systemu wojsko-wego.
c) Misje i funkcje SZ RP.
d) Uwarunkowania służby wojskowej.
2) Armia (wojsko, siły zbrojne) w czasie pokoju, kryzysu, wojny.
3) Organizacja strukturalno – funkcjonalna sił zbrojnych.
a) Dwa komponenty sił zbrojnych oraz ich wsparcie i zabezpiecze-nie (wojska operacyjne i obrony terytorialnej).
b) Zadania, organizacja i podstawowe uzbrojenie poszczególnych rodza-jów sił zbrojnych.
c) System dowodzenia si-łami zbrojnymi.
4) Profesjonalizacja Sił Zbroj-nych RP:
a) Co to jest profesjonali-zacja i na czym ona bę-dzie polegała?
b) Co to są Narodowe Siły Rezerwowe?  Zapoznanie z miejscem i rolą Sił Zbrojnych RP w systemie obronności państwa;
 Zapoznanie z organizacją Sił Zbroj-nych RP w czasie pokoju oraz po za-rządzeniu mobilizacji;
 Przedstawienie roli i zadań Sił Zbrojnych RP w czasie pokoju, w sy-tuacjach kryzysowych oraz w okresie wojny;
 Dokonanie charakterystyki poszcze-gólnych rodzajów wojsk i służb, ich zadań i podstawowego uzbrojenia;
 Omówienie operacyjnego i teryto-rialnego systemu dowodzenia woj-skami oraz systemu wsparcia w ra-mach NATO;
 Zapoznanie z celami profesjonalizacji Sił Zbrojnych RP oraz docelową strukturą osobową armii po zakoń-czeniu transformacji oraz systemem rekrutacji poborowych do służby;
 Zapoznanie z przepisami prawnymi dotyczącymi powinności w zakresie służby wojskowej w okresie trans-formacji;
 Zapoznanie z formami służby woj-skowej po zakończeniu profesjonali-zacji Sił Zbrojnych RP.  Zdefiniować pojęcia omawiane na lekcjach;
 Podział Sił Zbrojnych RP na rodzaje sił zbrojnych i rodzaje służb jest spo-wodowany różnymi czynnikami. Wymień najważniejsze z nich i omów ich znaczenie;
 Wymienić rodzaje wojsk operacyjnych i scharak-teryzować przeznacze-nie każdego z nich;
 Omówić typowe uzbro-jenie w poszczególnych rodzajach sił zbrojnych;
 Wymienić organy do-wodzenia Siłami Zbroj-nymi RP;
 Wymienić i scharaktery-zować rodzaje wojsk wchodzących w skład Wojsk Lądowych, Sił Powietrznych, Mary-narki Wojennej i Sił Specjalnych;
 Wyjaśnić, co to jest profesjonalizacja sił zbrojnych;
 Wyjaśnić co to są Naro-dowe Siły Rezerwowe.  Określić rolę i zadania sił zbrojnych w systemie obronności państwa;
 Czy należy w Polsce wprowadzić zawodową służbę wojskową? Przedstawić argumenty za i przeciw, uzasadnia-jąc swoje stanowisko;
 Wyjaśnić, co będzie oznaczała profesjonali-zacja SZ RP w aspekcie pełnienia czynnej służby wojskowej;
 Wyjaśnić(własnymi słowami, w kilku zda-niach), co stanowi istotę koncepcji armii naro-dowej;
 Wykonać plakat propa-gujący szkolnictwo woj-skowe wśród młodzieży;
 Przygotować prezenta-cję multimedialną cha-rakteryzującą współcze-sne Siły Zbrojne RP;
 Przygotować prezenta-cję multimedialna lub plakat zachęcający mło-dzież do wstępowania w szeregi Wojska Pol-skiego. HISTORIA
• Znaczenie sił zbrojnych dla tworzenia państwa.

WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Cele i zadania sił zbrojnych ustalone przez politykę bez-pieczeństwa Polski, Unię Europejską oraz Traktat-Północnatlan-tycki;
• Jednostka – grupa - społe-czeństwo.

EDUKACJA EUROPEJSKA
• Bezpieczeń-stwo europej-skie w wymia-rze międzyna-rodowym.
17. Struktura i zadania obrony terytorialnej. 1 1) Obrona terytorialna w sys-temie obronności państwa.
2) Przeznaczenie, cel, funkcje i zadania obrony terytorialnej.
3) Struktura organizacyjna obrony terytorialnej.
4) Organy kierowania i dowo-dzenia obroną terytorialną.
5) Struktura, zadania i style działania wojsk obrony tery-torialnej w czasie pokoju, kryzysu, wojny i okupacji.
6) Wzajemne relacje wojsk operacyjnych i obrony tery-torialnej.
7) Infrastruktura obronna RP.  Zapoznanie uczniów z systemem i zadaniami obrony terytorialnej;
 Zapoznanie z wymaganiami stawia-nymi obronie terytorialnej i pod-stawowym uzbrojeniem wojsk obrony terytorialnej;
 Omówienie zasad współdziałania organów dowodzenia obroną tery-torialną i samorządów terytorial-nych;
 Zapoznanie z różnicami pomiędzy wojskami operacyjnymi i wojskami OT;
 Omówić znaczenie infrastruktury obronnej kraju dla obronności pań-stwa oraz organizacji i prowadzenia działań bojowych.  Zdefiniować podstawo-we pojęcia omawiane na lekcji;
 Uzasadnić wymagania stawiane obronie tery-torialnej;
 Omówić zadania orga-nów kierowania i do-wodzenia OT;
 Omówić przeznaczenie i zadania wojsk OT;
 Podać różnice pomiędzy wojskami OT a wojskami operacyjnymi;
 Wymienić główne zalety wojsk OT.  Określić zakres współ-pracy organów dowo-dzenia OT i samorządów terytorialnych na przy-kładzie regionu łódzkie-go;
 Omówić rolę organizacji paramilitarnych w sys-temie obrony teryto-rialnej. Scharakteryzo-wać ich formy działania i ocenić, w jaki sposób mogłyby one uczestni-czyć w realizacji zadań obronnych w szkole. EDUKACJA REGIONALNA
• Zadania obro-ny terytorial-nej w woje-wództwie łódzkim wyni-kające ze spe-cyfiki obrony regionu łódz-kiego.
Dział VI. Organizacja obrony cywilnej i zasady powszechnej samoobrony w przypadku zagrożeń.
18. Cywilna organi-zacja obrony narodowej. 1 1) Misje, cele i funkcje cywilnej organizacji obrony cywilnej.
2) Zarys rozwoju cywilnej (nie-militarnej) części obrony na-rodowej.
3) Zadania obrony cywilnej i zasady jej działania w czasie pokoju, kryzysu i wojny.
4) Organizacja obrony cywilnej w Polsce.
5) Realizacja zadań obrony cy-wilnej w innych krajach.  Przedstawienie w ujęciu historycz-nym rozwoju OC;
 Zapoznanie z aktami prawnymi dotyczącymi OC i zasadami jej orga-nizacji w Polsce;
 Zapoznanie z zadaniami OC realizo-wanymi w czasie pokoju, kryzysu i wojny;
 Zapoznanie z organizacją OC w innych krajach;
 Kształtowanie poczucia współod-powiedzialności za bezpieczeństwo RP.  Opisać (lub narysować) międzynarodowy znak OC;
 Wymienić zadania OC realizowane w czasie pokoju i wojny;
 Przedstawić prawne aspekty funkcjonowania OC w Polsce;
 Określić zadania samo-rządów w zakresie OC;
 Przedstawić strukturę instytucji realizujących zadania OC w Polsce.  Opisać współpracę Pol-ski z krajami Unii Euro-pejskiej w zakresie re-alizacji zadań OC;
 Omówić zasady organi-zacji OC w Polsce;
 Udowodnić, że OC ma charakter humanitarny;
 Przedstawić w formie schematu struktury, w jakich zorganizowana jest obrona cywilna;
 Wyjaśnić zasady działa-nia OC w Polsce. EDUKACJA REGIONALNA
• Zasady orga-nizacji i funk-cjonowania OC w powiecie opoczyńskim.
19. Miejsce i rola systemu zarzą-dzania kryzy-sowego w sys-temie obron-nym Rzeczypo-spolitej Polskiej 1 1) Ogólna charakterystyka sy-tuacji kryzysowych.
2) Elementy struktury zarzą-dzania kryzysowego.
3) Miejsce i rola systemu zarzą-dzania kryzysowego w sys-temie obronnym Rzeczypo-spolitej Polskiej.
a) Struktura organów za-rządzania kryzysowego.
b) Krajowy system ratow-niczo – gaśniczy (KSRG).
c) Zasady działania struktur reagowania kryzy-sowego na szczeblu samorządowym.
4) Sposoby zarządzania w sytu-acjach kryzysowych.
a) Zasady zarządzania kry-zysowego.
b) Etapy zarządzania w sy-tuacjach kryzysowych.  Omówienie podstawowych pojęć i aktów prawnych związanych z za-rządzaniem kryzysowym na wypadek zagrożeń bezpieczeństwa ludności;
 Omówienie roli zarządzania kryzy-sowego w systemie obronnym RP;
 Omówienie podstaw planowania i organizowania działań w sytuacjach kryzysowych;
 Zapoznanie ze struktura zarządzania kryzysowego oraz sposobami dzia-łania struktur reagowania kryzyso-wego;
 Wyjaśnienie na czym polega usys-tematyzowana działalność zarzą-dzania kryzysowego;
 Omówienie sposobów zarządzania kryzysowego napo szczególnych po-ziomach administracji publicznej;
 Omówienie działań realizowanych w poszczególnych etapach organizacji antykryzysowej.  Wyjaśnić rolę systemu zarządzania kryzysowe-go w systemie obronno-ści państwa;
 Wymienić najważniejsze akty prawne związane z zarządzaniem kryzyso-wym na wypadek za-grożeń bezpieczeństwa;
 Wymienić fazy reago-wania kryzysowego;
 Omówić termin „sytu-acja kryzysowa” oraz zasady zarządzania podczas kryzysu;
 Omówić działanie KSRG w przypadku nagłego zdarzenia w mieście;
 Wymienić instytucje oraz organizacje, któ-rych zadaniem jest do-starczanie informacji w związku z zarządzaniem kryzysowym w powiecie.  Wyjaśnić na czym pole-ga usystematyzowana działalność zarządzania kryzysowego;
 Wykonać planszę obra-zującą strukturę organi-zacyjną KSRG i umieć na jego podstawie wyjaśnić działania systemu ra-towniczego na obszarze powiatu opoczyńskiego w czasie pożaru, klęski żywiołowej lub likwidacji innych zagrożeń;
 Scharakteryzować etapy reagowania kryzysowe-go;
 Omówić strukturę za-rządzania kryzysowego na szczeblu powiatu;
 Wskazać miejsce i spo-sób kontaktu obywateli z lokalną strukturą za-rządzania kryzysowego. EDUKACJA EUROPEJSKA
• Strategiczne uwarunkowa-nia wsparcia, zabezpiecze-nia i wzmoc-nienia sojusz-niczego władz i społeczeństwa w sytuacjach zagrożeń w ramach NATO, Unii Europejskiej i ONZ.

20. Podstawy pla-nowania i or-ganizowania działań w sytu-acjach zagroże-nia. 1 1) Zasady kierowania i współ-działania
2) Podstawy planowania i orga-nizowania działań w sytu-acjach zagrożenia bezpie-czeństwa ludności.
a) Podstawowe wiadomo-ści o zasadach działania zespołowego.
b) Proces przygotowania (planowania i organi-zowania) i prowadzenia działań w przypadku zagrożeń.
c) Kompetencje decyzyj-ne, proces podejmo-wania decyzji i stawiania zadań.
d) Sposoby opracowania i przedstawiania mel-dunku sytuacyjnego.  Omówienie podstawowych zasad kierowania i współdziałania z uwagi na ich znaczenie w dziedzinie bez-pieczeństwa;
 Zapoznanie z wpływem motywacji na działanie zespołu ratowniczego;
 Zapoznanie z etapami kształtowania zespołu, ich wpływem na przebieg wykonywanych działań;
 Kształtowanie umiejętności pracy i kierowania zespołem ratowniczym;
 Zapoznanie ze sposobami komuni-kacji interpersonalnej;
 Zapoznanie z zasadami planowania indywidualnego i globalnego na wy-padek zagrożeń;
 Zapoznanie z piramidą powodzenia działań w przypadku zagrożeń oraz głównymi przyczynami niepowodzeń w planowaniu;
 Omówienie konstruowania meldun-ku sytuacyjnego o zagrożeniu.
 Kształcić umiejętność planowania i organizowania działań w sytuacji zagrożenia.  Zdefiniować podstawo-we pojęcia;
 Wymienić pozawerbal-ne sposoby komuniko-wania się w przypadku zagrożeń;
 Wyjaśnić dlaczego pod-czas zagrożeń musimy działać planowo;
 Przedstawić zasady opracowywania indywi-dualnego, okresowego planu pracy;
 Wymienić czynności gwarantujące powo-dzenie w działaniu;
 Wymienić, co powinien zawierać plan działania na wypadek zagrożeń i jakimi cechami powinien się charakteryzować;
 Wymienić przyczyny niepowodzeń w plano-waniu;
 Omówić zasady sporzą-dzania dobrego planu;
 Omówić podstawowe etapy planowania.  Wymienić czynniki, które mają znaczący wpływ na planowanie w przypadku zagrożeń oraz przedstawić, na czym polega planowanie działań zespołu;
 Wyjaśnić zasadność planowego działania i jego podstawy;
 Opisać rodzaje planów;
 Sporządzić plan działania zespołu ratowniczego w przypadku zagrożenia katastrofą budowlaną budynku w którym mieszkasz;
 Wskazać czynniki zabu-rzające pracę grupy i przeciwdziałać ich wy-stępowaniu;
 Na podstawie „Piramidy powodzenia planu” spo-rządzić plan opracowa-nia wybranego tematu rocznej pracy zalicze-niowej z przysposobie-nia obronnego. PRZEDSIĘBIOR-CZOŚĆ
• Organizacja pracy.
• Zasady pracy zespołowej.
• Kierowanie i podejmowanie decyzji.
21. Sposoby alar-mowania lud-ności o zagro-żeniach.
Zasady ewaku-acji z terenów i miejsc zagro-żonych. 1 1) Rola ostrzegania i alarmo-wania ludności o zagroże-niach.
2) Rola monitoringu zagrożeń niemilitarnych dla zapew-nienia bezpieczeństwa.
3) Rodzaje sygnałów alarmo-wych i sposoby ich ogłaszania przy wykorzystaniu różnych urządzeń i środków alarmowych
4) Obowiązki i zasady zachowa-nia się ludności po ogłoszeniu alarmu i jego odwołaniu.
5) System alarmowania i po-wiadamiania w szkole.
6) Znaki i barwy bezpieczeń-stwa.
7) Ewakuacja ludności z rejonów uznanych za szczególnie zagrożone.
8) Ewakuacja w szkole.
9) Znaki i sygnały ewakuacyjne.  Omówienie roli monitoringu zagro-żeń, ostrzegania i alarmowania dla zapewnienia bezpieczeństwa;
 Zapoznanie ze sposobami alarmo-wania o zagrożeniach oraz rodzajami alarmów;
 Zapoznanie z zasadami zachowania się po usłyszeniu sygnału alarmo-wego;
 Zapoznanie z zasadami ewakuacji z miejsc i terenów zagrożonych;
 Zapoznanie ze znakami i barwami bezpieczeństwa;
 Kształtowanie racjonalnych postaw, wyrażających się w umiejętności samodzielnego radzenia sobie i po-magania innym ludziom w obliczu zagrożeń;
 Kształtowanie poczucia konieczności znajomości sygnałów alarmowych i zasad zachowania się uczniów po ich usłyszeniu;
 Uczulenie uczniów na konieczność zachowania spokoju i udzielania pomocy innym w obliczu zagroże-nia zdrowia i życia.  Wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z te-matem;
 Wyjaśnić różnicę miedzy ostrzeganiem a alarmowaniem;
 Omówić rodzaje alar-mów i uprzedzeń o za-grożeniach oraz sposo-bów ich ogłaszania przy wykorzystaniu różnych urządzeń i środków alarmowych;
 Omówić zasady zacho-wania się po usłyszeniu alarmu w szkole, domu, na ulicy itp.;
 Wyjaśnić, dlaczego na-leży dążyć do jedno-znacznego rozumienia informacji przekazywa-nych przez służby ra-townicze;
 Umieć wskazać drogi ewakuacyjne i rozpo-znawać sygnały alar-mowe;
 Uzasadnić rozmieszcze-nie tablic i znaków bezpieczeństwa w miej-scu zamieszkania i nauki;
 Wymienić podstawowe zasady ewakuacji z miejsc i terenów zagro-żonych.  Omówić systemy alar-mowe instalowane w dużych zakładach pracy, miastach i gminach;
 Udowodnić, że znajo-mość sygnałów alar-mowych, zasad ewaku-acji i zasad zachowania się po ich ogłoszeniu skutecznie ratuje życie;
 Przedstawić plan postę-powania po usłyszeniu sygnału alarmowego w miejscach publicznych;
 Przedstawić sposób zaalarmowania odpo-wiednich służb po za-uważeniu np. wycieku substancji niebezpiecz-nej z samochodu;
 Określić czynniki mogą-ce zminimalizować zde-nerwowanie, strach, a nawet panikę po usły-szeniu sygnału alarmo-wego w nocy;
 Opisać, w jaki sposób wyróżnia się tablice i znaki BHP;
 Określić obieg informa-cji o zagrożeniach w za-rządzaniu kryzysowym na szczeblu powiatu. EDUKACJA EUROPEJSKA
• Alarmowanie i ostrzeganie ludności przed zagrożeniami w innych krajach europejskich i ich znaczenie dla ochrony ludności w ra-mach samo-obrony.
22. Indywidualne i zbiorowe środki ochrony przed zagrożeniami. 1 1) Środki ochrony dróg odde-chowych:
a) Specyfika sprzętu ochrony układu odde-chowego;
b) Rodzaje, budowa, prze-znaczenie i sposoby wy-korzystania oczyszczają-cych (filtracyjnych) ma-sek przeciwgazowych;
c) Zastępcze środki ochro-ny dróg oddechowych.
2) Środki ochrony skóry:
a) Rodzaje i przeznaczenie odzieży ochronnej oraz zasady jej wykorzystania;
b) Zastępcze środki ochro-ny skóry.
3) Obiekty ochrony zbiorowej:
a) Rodzaje budowli ochronnych i ich prze-znaczenie;
b) Urządzenia i wyposaże-nie budowli ochron-nych;
c) Zasady zachowania się w schronach i ukryciach.  Zapoznanie uczniów ze sposobami zabezpieczenia się przed środkami walki i innymi zagrożeniami;
 Przekazanie uczniom wiedzy o ro-dzajach indywidualnych i zbioro-wych środkach ochrony przed środ-kami walki i innymi zagrożeniami zdrowia i życia ludności;
 Kształtowanie umiejętności posłu-giwania się środkami ochrony dróg oddechowych i skóry;
 Kształtowanie umiejętności posłu-giwania się zastępczymi środkami ochrony dróg oddechowych i skóry;
 Zapoznanie z budowlami ochron-nymi i ich charakterystycznymi po-mieszczeniami;
 Kształcenie umiejętności zachowania się w budowlach ochronnych;
 Kształtowanie racjonalnych postaw, wyrażających się w umiejętności samodzielnego radzenia sobie i po-magania innym ludziom w obliczu zagrożeń;
 Wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z te-matem;
 Wyjaśnić przeznaczenie środków ochrony dróg oddechowych;
 Wymienić podstawowe środki ochrony indywi-dualnej i zbiorowej przed zagrożeniami;
 Dobrać rozmiar maski przeciwgazowej i odzie-ży ochronnej;
 Omówić części składowe masek różnych typów ze względu na ich przeznaczenie;
 Opisać zasady posługi-wania się środkami uszkodzonymi;
 Wymienić budowle ochronne i przedstawić ich przeznaczenie;
 Omówić zasady zacho-wania się ludności w budowlach ochronnych;
 Zaprojektować dla sie-bie zastępcze środki ochrony skóry oraz wy-konać zastępcze środki ochrony dróg odde-chowych;
 Przedstawić swoje po-stępowanie w przypad-ku ewakuacji z miejsca zamieszkania przy ska-żeniu środkami che-micznymi;
 Wymienić czynności, które należy wykonać przy zakładaniu maski MP-4 i MP-5 pamiętając o właściwej kolejności czynności;
 Wymienić, co trzeba zabrać ze sobą do schronu i jak należy się w nim zachowywać;
 Na podstawie uzyskanej na lekcjach wiedzy opracować indywidual-ny plan postępowania w przypadku nagłego za-grożenia. EDUKACJA REGIONALNA
• Udział lokalne-go środowiska i poszczegól-nych rodzin w przygotowa-niach na wy-padek nagłego zagrożenia.
23. Postępowanie podczas zagro-żeń radiacyjnych i chemicznych.
Organizacja i prowadzenie akcji w rejonie porażenia. 2 1) Źródła i rodzaje promienio-wania, skażeń chemicznych oraz zagrożenia związane z promieniowaniem i przemy-słowymi skażeniami środkami chemicznymi.
2) Rozpoznawanie skażeń promieniotwórczych i che-micznych.
3) Możliwości ochrony przed promieniowaniem, toksycz-nymi środkami przemysło-wymi (TŚP) lub substancjami chemicznymi (NSCh).
4) Zasady postępowania doty-czące zagrożenia radiacyjne-go oraz w rejonach skażenia środkami chemicznymi.
5) Organizacja akcji w rejonach porażenia i nagłych zdarzeń.
6) Planowanie i organizowanie działań ratowniczych w re-jonie porażenia i skażenia.
7) Zabiegi specjalne, sanitarne i weterynaryjne mające na ce-lu likwidacje skażeń i zaka-żeń.  Omówienie źródeł promieniotwór-czych i ich zastosowanie w gospo-darce, lecznictwie i wojsku oraz za-grożenia związane z uwolnieniem się substancji promieniotwórczych;
 Omówienie podstawowych przyczyn katastrof chemicznych i zagrożenia z nimi związane;
 Zapoznanie z metodami wykrywania i rozpoznawania skażeń promienio-twórczych i chemicznych, jednost-kami pomiaru i przyrządami dozy-metrycznymi;
 Omówienie zasad postępowania, ochrony i likwidacji skażeń;
 Zapoznanie z zasadami rozpozna-wania rejonu porażonego, podsta-wami planowania i organizowania działań podczas akcji ratowniczej w rejonie porażenia;
 Zapoznanie z zasadami organizacji akcji ratowniczej;
 Kształtowanie poczucia konieczności znajomości zasad powszechnej samoobrony podczas zagrożeń i udziału w akcjach ratowniczych.  Wymienić cechy współ-czesnych zagrożeń i wskazać działania, jakie trzeba podjąć w celu ograniczenia ich skut-ków;
 Opisać metody wykry-wania skażeń promie-niotwórczych i che-micznych;
 Wyjaśnić w jakim celu prowadzi się likwidację skażeń i zakażeń;
 Opisać sposoby ochrony przed szkodliwym dzia-łaniem substancji pro-mieniotwórczych i che-micznych;
 Opisać pożądane za-chowania ludności w sytuacji zagrożeń radia-cyjnych i chemicznych;
 Przedstawić instytucje powołane do prowa-dzenia akcji ratowniczej w rejonie porażenia.  Omówić cel i zakres przygotowania społe-czeństwa do uczestnic-twa w powszechnej sa-moobronie;
 Wymyśl komunikat do ludności o zachowaniu się w terenie po użyciu środków promienio-twórczych, bojowych środków chemicznych i biologicznych uwzględ-niając zasady postępo-wania w terenie skażo-nym;
 Omówić posługiwanie się przyrządami dozy-metrycznymi;
 Określ, jak się należy zachować po odebraniu wiadomości o zagroże-niu radiacyjnym lub chemicznym. Przedstaw kolejne czynności;
 Omówić zasady rozpo-znania rejonu porażenia. FIZYKA
• Promienio-twórczość, jej zastosowania i zagrożenia.

CHEMIA
• Praktyczne zastosowanie poznanych substancji chemicznych i zagrożenia powodowane niewłaściwym ich wykorzy-staniem.
BIOLOGIA
• Choroba po-promienna.
• Oparzenia chemiczne.
GEOGRAFIA
• Zagrożenia ekologiczne ze strony przemy-słu.
24. Ochrona żyw-ności, wody, płodów rolnych, paszy i zwierząt gospodarskich przed skaże-niami i zakaże-niami.
Zabiegi sani-tarne i specjal-ne. 1 1) Oddziaływanie środków promieniotwórczych, che-micznych i biologicznych na wodę, żywność, paszę i płody rolne
2) Sposoby zabezpieczania pomieszczeń przeznaczo-nych do przechowywania żywności.
3) Sposoby zabezpieczania żywności, wody, paszy i pło-dów rolnych przed skaże-niami.
4) Zagrożenia i sposoby ochro-ny zwierząt gospodarskich przed skażeniami i zakaże-niami.
5) Zabezpieczanie ujęć wod-nych.
6) Zabiegi specjalne, sanitarne, weterynaryjne i zasady ich wykonywania.  Zapoznanie z oddziaływaniem środ-ków promieniotwórczych, chemicz-nych i biologicznych na wodę, żyw-ność, paszę, płody rolne i zwierzęta;
 Zapoznanie ze sposobami ochrony zwierząt, żywności, wody, paszy i płodów rolnych przed skażeniami i zakażeniami;
 Ukazanie sposobów postępowania ze skażoną wodą i żywnością dla lu-dzi i zwierząt;
 Zapoznanie z zasadami wykonywania zabiegów specjalnych, sanitarnych i weterynaryjnych. Kształtowanie umiejętności posługiwania się IPP i IPR;
 Kształtowanie racjonalnych postaw uczniów, wyrażających się w umie-jętności samodzielnego radzenia sobie i pomagania innym ludziom w obliczu zagrożeń.
 Wyjaśnić znaczenie podstawowych pojęć związanych z tematem;
 Określić wpływ środków trujących i promienio-twórczych na żywność i wodę;
 Uzasadnić konieczność zabezpieczania produk-tów spożywczych przed skażeniami i zakażenia-mi;
 Wyjaśnić potrzebę ochrony zwierząt przed skażeniami i zakażenia-mi;
 Omówić sposoby prze-prowadzania zabiegów specjalnych, sanitarnych i weterynaryjnych;
 Omówić zastosowanie pakietu IPP i IPR.  Zaproponować sposoby zabezpieczania ujęć wodnych oraz źródeł poboru wody przed ska-żeniami i zakażeniami;
 Przedstawić sposoby uzdatniania wody;
 Przedyskutować w do-mu z rodziną problem: „Jak w wypadku powo-dzi, lub innej sytuacji wiążącej się z koniecz-nością dłuższego prze-bywania w domu (bez możliwości wyjścia), po-radzilibyśmy sobie z problemem braku żyw-ności?”;
 Zdefiniować pojęcia: sedymentacja i tyndali-zacja;
EDUKACJA
EKOLOGICZNA
• Wpływ pro-mieniowania i herbicydów na zdrowie czło-wieka i stan środowiska przyrodniczego – sposoby za-pobiegania tym zagrożeniom.
EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Wpływ skażo-nej żywności, wody, paszy i płodów rol-nych na ludzi i zwierzęta.
25. Zapobieganie powsta¬waniu i roz¬przestrze-nianiu się poża-rów. 1 1) Jak powstaje pożar? - trójkąt spalania.
2) Przyczyny powstawania po-żarów i jego skutki:
a) Przyczyny wynikające z nieostrożności ludzi;
b) Przyczyny związane z nieprawidłową eksplo-atacja maszyn i urzą-dzeń;
c) Przyczyny związane z wadami budowlanymi;
3) Zasady i sposoby ochrony przeciwpożarowej budynków, lasów, pól uprawnych i zabudowań gospodarczych. Profilaktyka przeciwpożaro-wa.
4) Obowiązki władz administra-cyjnych i ludności (uczniów) w zakresie zapobiegania po-żarom.  Zapoznanie z podstawowymi wia-domościami z zakresu ochrony przeciwpożarowej;
 Przekazanie uczniom wiedzy o moż-liwości wystąpienia pożaru;
 Zapoznanie z przyczynami pożarów i ich podziałem oraz sposobami za-pobiegania im;
 Wskazanie możliwości zapobiegania pożarom;
 Kształtowanie postawy ratowniczej z uwzględnieniem bezpieczeństwa uczniów;
 Kształtowanie poczucia obowiązku przestrzegania zasad bezpieczeń-stwa przy kontaktach z ogniem oraz urządzeniami i narzędziami służą-cymi do przetwarzania energii;
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za stan bezpieczeństwa pożarowego oraz działania na rzecz ochrony przeciwpożarowej.  Zdefiniować pojecie „pożar”;
 Wyjaśnić najczęstsze przyczyny powstawania pożarów;
 Omówić sposoby ochrony przeciwpoża-rowej;
 Rozpoznać i prawidłowo zareagować na sygnał alarmu o pożarze w szkole, domu itp.;
 Wymienić zasady profi-laktyki pożarowej;
 Wyjaśnić obowiązki uczniów (domowników, administracji) w zakresie ochrony przeciwpo-żarowej;
 Opracować instrukcję ppoż. konkretnego obiektu;
 Określić czynności, jakie bez dodatkowego naka-zu powinni podejmować właściciele, użytkownicy i zarządzający daną nieruchomością w związku z profilaktyką przeciwpożarową.  Wskazać w szkole i w domu (miejscu zamiesz-kania) miejsca szczegól-nie zagrożone wystą-pieniem pożaru i uza-sadnić swój wybór;
 Zaplanować postępo-wanie uczniów i do-mowników po usłysze-niu sygnału o pożarze;
 Zaprojektować działania naprawcze w swoim środowisku zmierzające do likwidacji zagrożenia pożarowego;
 Opracować instrukcję postępowania przeciw-pożarowego dla domu, w którym mieszkasz;
 Uzasadnić celowość przestrzegania zasad ochrony ppoż.;
 Omówić, czynności ograniczające zagroże-nie pożarowe przed dłuższym wyjazdem z domu. CHEMIA
• Wykorzystanie poznanych substancji chemicznych w walce z po-żarami i za-grożenia po-wodowane niewłaściwym ich wykorzy-staniem.

26. Walka z poża-rami. 1 1) Grupy pożarów i charaktery-styka palących się obiektów.
2) Środki i sprzęt gaśniczy i za-sady jego stosowania.
3) Rozpoznanie rejonu pożaru.
4) Wyszukiwanie zagrożonych i ratowanie ludzi i zwierząt z pożaru.
5) Zasady gaszenia pożarów.
6) Przestrzeganie zasad bezpie-czeństwa podczas akcji ra-tunkowej.
7) Zapobieganie panice.  Zapoznanie z rodzajami pożarów i charakterystyką palących się obiek-tów;
 Zapoznanie z stosowanymi rodzajami środków gaśniczych i sprzętem gaśniczym oraz zasadami jego wy-korzystania;
 Kształcenie umiejętności posługi-wania się sprzętem gaśniczym i sto-sowania środków gaśniczych do od-powiedniej grupy pożarów;
 Kształtowanie umiejętności rozpo-znawania miejsca pożaru, wyszuki-wania zagrożonych, ratowania ludzi i zwierząt, gaszenia pożaru;
 Kształtowanie postawy ratowniczej z uwzględnieniem bezpieczeństwa uczniów;
 Kształtowanie umiejętności zacho-wania się podczas pożaru w szkole.  Scharakteryzować po-szczególne rodzaje po-żarów;
 Opisać zasadność wyko-rzystania poszczegól-nych środków i sprzętu gaśniczego;
 Opisać sposoby rozpo-znawania miejsca poża-ru;
 Dobrać odpowiedni środek i sprzęt gaśniczy do rodzaju pożaru;
 Omówić podstawowe zasady bezpiecznego ratowania ludzi z rejonu zagrożenia;
 Przedstawić sposoby ratowania zwierząt z pożaru.  Dokonać wyboru wa-riantu postępowania stosownie do opisanej sytuacji;
 Uzasadnić celowość opanowania paniki osób zagrożonych;
 Uzasadnić konieczność przestrzegania zasad bezpieczeństwa podczas akcji ratowniczo – gaśniczej;
 Zaplanować sposób ewakuacji ludzi i zwie-rząt z rejonów objętych pożarem;
 Uzasadnić konieczność podporządkowania się pewnym rygorom (ko-mendom) podczas pro-wadzenia akcji ratowni-czej. CHEMIA
• Wykorzystanie poznanych substancji chemicznych w walce z po-żarami.
EDUKACJA
EKOLOGICZNA
• Wartość śro-dowiska.
Ekonomiczne i społeczne aspekty związ-ków między człowiekiem i jego działalno-ścią a środowi-skiem.
27. Ochrona ludno-ści przed skut-kami powodzi i zatopieniami. 1 1) Rodzaje zagrożeń powo-dziowych w regionie na tle sytuacji Polski.
2) Urządzenia wodne przezna-czone do ochrony przed po-wodzią.
3) Zasady ochrony społeczności lokalnej przed skutkami po-wodzi i zatopień.
a) Metody stosowane w biernej ochronie prze-ciwpowodziowej.
b) Metody stosowane w czynnej ochronie prze-ciwpowodziowej.
c) Indywidualne przygo-towania i przedsięwzię-cia ograniczające zagro-żenia powodziowe.
4) Rozpoznawanie oraz powia-damianie i alarmowanie lud-ności o zagrożeniu.
5) Postępowanie ludności w czasie zagrożenia powodzią, w czasie jej trwania i później.
6) Ewakuacja ludności z terenów zagrożonych.  Przekazanie uczniom wiedzy i umie-jętności niezbędnych do racjonal-nych i skutecznych zachowań w wy-padku omawianych zagrożeń indy-widualnych i zbiorowych;
 Rozbudzić świadomość ewentual-nego zagrożenia powodziowego w regionie;
 Uświadomić, jakie działania należy podejmować w sytuacji zagrożenia powodziowego i powodzi;
 Zapoznanie uczniów ze sposobami powiadamiania ludności o zagroże-niach;
 Zapoznanie uczniów z zasadami organizacji akcji ratowniczej i ewa-kuacji ludności w rejonie powodzi i zatopień;
 Zapoznanie z charakterem prac organów (służb) odpowiedzialnych w regionie za ochronę przed powo-dzią;
 Doskonalenie umiejętności plano-wania odpowiednich działań przed zagrożeniem;
 Mobilizowanie do niesienia pomocy poszkodowanym;
 Kształtowanie poczucia bezpieczeń-stwa na wypadek powodzi i zato-pienia.
 Scharakteryzować za-grożenia powodziowe w regionie na tle sytuacji w Polsce;
 Przedstawić przyczyny powodzi;
 Podać metody ograni-czania negatywnych skutków powodzi;
 Opisać urządzenia wod-ne przeznaczone do ochrony przed powo-dzią;
 Wyjaśnić, na czym pole-ga bierna ochrona prze-ciwpowodziowa;
 Wymienić indywidualne przygotowania i przed-sięwzięcia ograniczające zagrożenie powodzio-we;
 Sporządzić indywidualny plan postępowania na wypadek lokalnych zagrożeń hydrologicz-nych;
 Podać przykłady ochro-ny ludności przed po-wodzią;
 Określić obowiązki lud-ności zamieszkałej na terenach objętych akcją ratunkową;
 Opisać ogólne zasady ewakuacji ludności pod-czas zatopień i powodzi.  Przedstawić instytucje odpowiedzialne za or-ganizację akcji ratowni-czej w rejonie zagrożo-nym i ich powinności;
 Uzasadnić celowość ochrony mostów, śluz, urządzeń i budowli hy-drotechnicznych;
 Zaplanować czynności domowników na wypa-dek zagrożenia powo-dziowego;
 Uzasadnić konieczność podejmowania przed-sięwzięć przeciwepide-micznych na terenach objętych powodzią;
 Zaplanować ewakuację rodziny (grupy rówie-śników przebywającej pod namiotem nad wo-dą) na wypadek zagro-żenia powodziowego;
 Wymienić czynności, które należy podjąć po ustąpieniu powodzi;
 Uzasadnić konieczność przestrzegania w rejo-nach powodziowych określonych zasad i podporządkowania się pewnym rygorom. GEOGRAFIA
• Zmienność środowiska w przestrzeni i czasie, m.in. klęski żywio-łowe, równo-waga ekolo-giczna.

BIOLOGIA
• Elementy eko-logii i ochrony środowiska.

EDUKACJA
EKOLOGICZNA
• Wartość śro-dowiska.
• Ekonomiczne i społeczne aspekty związ-ków między człowiekiem i jego działalno-ścią a środowi-skiem.
Dział VII. Wybrane problemy Międzynarodowego Prawa Humanitarnego.
28. Ochrona ran-nych, chorych, rozbitków oraz ludności cywil-nej w czasie konfliktów zbrojnych
w świetle obo-wiązujących przepisów międzynaro-dowego prawa humanitarnego 2 1) Pojęcie, geneza powstania, przedmiot, znaczenie i zasady międzynarodowego prawa humanitarnego.
2) Działalność międzynarodo-wych i polskich organizacji pozarządowych, niosących pomoc ofiarom konfliktów zbrojnych oraz katastrof.
3) Zasady humanitarne ruchu czerwonokrzyskiego i kon-wencji genewskich.
4) Ochrona rannych, chorych i rozbitków w świetle I i II konwencji genewskiej.
a) Ochrona i obowiązujące zasady leczenia.
b) Ochrona cywilnych jed-nostek medycznych, personelu medycznego i duchownych.
5) Ochrona osób cywilnych w świetle IV konwencji genew-skiej i protokołu dodatkowe-go.
a) Obowiązki wałczących stron w zakresie ochro-ny ludności cywilnej.
b) Szczególne prawa kobiet i dzieci.
6) Ochrona ofiar konfliktów zbrojnych.
a) Ochrona jeńców wo-jennych w świetle III konwencji genewskiej.
b) Gwarancje humanitar-nego traktowania.
c) Ściganie i karanie prze-stępstw.  Zapoznanie z rysem historycznym tworzenia prawa humanitarnego i jego współczesnymi zasadami;
 Zapoznanie z organizacjami i ru-chami pomocy humanitarnej działa-jącymi w Polsce i na świecie;
 Zapoznanie z istotą zasad humani-tarnych międzynarodowego ruchu czerwonego krzyża i czerwonego półksiężyca;
 Zapoznanie z istotą konwencji ge-newskich z 1949 r. i protokołami dodatkowymi z 1977 r.;
 Uzmysłowić znaczenie tych doku-mentów dla ludności cywilnej wal-czących stron, w szczególności ko-biet i dzieci podczas wojny i okupacji wojennej;
 Uświadomić potrzebę poszanowania godności ludzkiej w każdej sytuacji, nawet ekstremalnej;
 Zapoznanie z formami ochrony rannych, chorych i rozbitków oraz innych ofiar konfliktów zbrojnych;
 Kształtowanie poczucia poszanowa-nia prawa i konieczności przestrze-gania prawa humanitarnego podczas konfliktów zbrojnych;
 Kształtowanie poczucia konieczności współdziałania i niesienia pomocy ludziom w sytuacjach zagrożenia;
 Kształtowanie humanitarnej postawy współczesnego człowieka.  Zdefiniować pojęcie „prawo humanitarne”;
 Przedstawić podstawo-we zasady międzynaro-dowego prawa humani-tarnego;
 Podać organizacje zaj-mujące się pomocą hu-manitarną;
 Wyjaśnić istotę zasad międzynarodowego Ruch Czerwonego Krzy-ża i Czerwonego Pół-księżyca;
 Scharakteryzować zasa-dy wolontariatu;
 Wymienić konwencje genewskie i protokoły dodatkowe oraz wskazać kogo one dotyczą;
 Przedstawić obowiązki walczących stron w za-kresie ochrony ludności;
 Omówić wskazania dotyczące ochrony ko-biet i dzieci;
 Uzasadnić konieczność poszanowania, ochrony i leczenia rannych, cho-rych i rozbitków;
 Uzasadnić zakaz trak-towania poniżającego i okrutnego;
 Uzasadnić potrzebę ochrony dóbr niezbęd-nych do przetrwania ludności;
 Rozpoznać znaki i barwy ochronne;  Uzasadnić słuszność idei ruchu czerwonokrzy-skiego;
 Scharakteryzować za-dania i uprawnienia obrony cywilnej w świe-tle międzynarodowego prawa humanitarnego;
 Wyjaśnić uprawnienia przysługujące cywilne-mu personelowi me-dyczno – sanitarnemu i duchownym;
 Określić znaczenie mię-dzynarodowych unor-mowań prawnych dla humanitarnego trakto-wania i niesienia pomo-cy rannym, chorym i rozbitkom;
 Omówić podstawowe postanowienia dotyczą-ce humanitarnego trak-towania osób, które nie biorą udziału w działa-niach zbrojnych;
 Uzasadnić konieczność ścigania i karania za zbrodnie wojenne;
 Podać przykłady łamania gwarancji humani-tarnego traktowania ofiar konfliktów zbroj-nych;
 Uzasadnić, że znajomość MPH stanowi podstawowy warunek jego przestrzegania w przyszłości. HISTORIA
• Konflikty spo-łeczne i wojny.

WIEDZA O SPO-ŁECZEŃSTWIE
• Konflikty spo-łeczne, har-monia spo-łeczna, rola interesów gru-powych, etyka życia społecz-nego.
• Postawy o istotnym zna-czeniu dla życia społecznego.
• Prawa czło-wieka jako istoty ludzkiej w świetle do-kumentów międzynaro-dowych.
EDUKACJA
EUROPEJSKA
• Bezpieczeń-stwo europej-skie w wymia-rze międzyna-rodowym i wewnętrznym.
29. Ochrona dóbr kultury w razie konfliktu zbroj-nego. 1 1) Podział dóbr kultury i zasady ich ochrony w myśl konwen-cji haskiej.
2) Przepisy dotyczące ochrony dóbr kultury w świetle prawa międzynarodowego i pol-skiego.
3) Ochrona ogólna i specjalna.
4) Zasady oznakowania dóbr kultury.  Zapoznanie z najważniejszymi prze-pisami prawa międzynarodowego dotyczącymi ochrony dóbr kultury;
 Zapoznanie z zasadami ochrony dóbr kultury w myśl przepisów prawnych obowiązujących w Polsce;
 Zapoznanie z podziałem dóbr kultury i zasadami ich oznakowania;
 Kształtowanie poszanowania dóbr kultury polskiej i światowej.  Wyjaśnić pojęcie „dobra kultury”;
 Wymienić postanowie-nia prawne traktujące o ochronie dóbr kultury;
 Zidentyfikować między-narodowe znaki rozpo-znawcze konwencji ha-skiej i przedstawić zasa-dy ich stosowania;
 Omówić zasady ochrony specjalnej i ogólnej dóbr kultury;
 Uzasadnić, że zachowa-nie dziedzictwa kultu-rowego ma wielkie zna-czenie dla wszystkich narodów świata.  Wykazać konieczność poszanowania dóbr kul-tury przez współczesne-go człowieka i przed-stawić przykłady ich po-szanowania;
 Przygotować plakat propagujący potrzebę ochrony dóbr kultury;
 Odszukać na terenie miasta i gminy obiekty chronione międzynaro-dowym znakiem rozpo-znawczym dóbr kultury wykonując ich doku-mentację w postaci ka-talogu lub albumu z do-kładnymi adresami, krótkimi opisami i zdję-ciami. EDUKACJA
REGIONALNA
• Ochrona dóbr kultury w re-gionie opo-czyńskim.

• Dziedzictwo kulturowe w regionie.
S P R A W D Z I A N R O C Z N Y
Podsumowanie rocznych osiągnięć edukacyjnych uczniów i ich ocena. Wystawienie rocznych ocen klasyfikacyjnych.

UWAGI !
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
U W A G I!
Wymagania programowe zawarte w powyższym planie wynikowym zostały sformułowane na dwóch poziomach: podstawowym i ponadpodstawowym. Takie rozwiązanie ułatwia mi formułowanie wymagań i ich egzekwowanie oraz pozwala na uwzględnianie różnorodności uzdolnień uczniów. Stosując te dwa poziomy, zamieniam osiągnięcia uczniów na oceny szkolne w następujący sposób:
Ocena Poziom spełniania wymagań w %
podstawowe ponadpodstawowe
Dopuszczający 50 -
Dostateczny 75 -
Dobry 75 50
Bardzo dobry 80 70
Celujący 85 80
PLAN DYDAKTYCZNO – WYNIKOWY DLA KLASY II

Lp. Temat Ilość
go-dzin Zagadnienia Cele ogólne Wymagania programowe Integracja międzyprzed-miotowa
podstawowe ponadpodstawowe
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
LEKCJA ORGANIZACYJNA – „O czym się będziemy uczyć na lekcjach PO w klasie drugiej – nasz klasowy kontrakt”.
1. Zapoznanie uczniów z celami edukacyjnymi w zakresie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej, tematyką i formami organizacyjnymi procesu dydaktycznego, zasadami pracy na lekcjach oraz ważniejszymi planowanymi przedsięwzięciami.
2. Określenie szczegółowych zasad i kryteriów oceniania na poziomie osiągnięć koniecznych, podstawowych, rozszerzających, dopełniających i ponadprogramo-wych oraz przedstawienie formy zaliczenia całego procesu kształcenia w zakresie edukacji dla bezpieczeństwa.
3. Opracowanie umowy z uczniami, jasno określającej prawa i obowiązki ucznia, a także zadania nauczyciela w zakresie realizacji procesu dydaktycznego oraz sposobu informowania uczniów i rodziców o ocenach (postępach w zdobywaniu wiedzy i umiejętności).
Dział VIII. Ratownictwo i pierwsza pomoc.
1. Organizm człowieka i jego funkcjonowa-nie. 2 1) Podstawowe składniki bu-dowy ciała ludzkiego.
2) Zadania, skład, ogólna bu-dowa i funkcje niektórych układów narządów.
a) Układ oddechowy.
b) Układ krążenia.
c) Układ kostno- stawowy.
d) Układ nerwowy.
e) Układ pokarmowy.
3) Układ odpornościowy i jego znaczenie dla zdrowia czło-wieka.
4) Budowa i funkcje skóry.  Zapoznanie z ogólną budową i funkcjonowaniem ludzkiego ciała i niektórych układów narządów, które mają wpływ na odpowiednie funkcjonowanie organizmu czło-wieka;
 Uświadomienie uczniom współza-leżności funkcjonowania poszcze-gólnych narządów i ich związki z udzielaniem pierwszej pomocy w przypadku wystąpienia urazu lub zaburzenia w ich funkcjonowaniu.  Zdefiniować podsta-wowe pojęcia związane z tematem – komórka, tkanka, narządy;
 Wymienić podstawowe składniki ciała ludzkiego i układy narządów;
 Przedstawić budowę układu oddechowego;
 Wymienić naczynia krwionośne oraz omó-wić ich rolę;
 Opisać rolę układu kostno – stawowego;
 Opisać ośrodkowy układ nerwowy. Wyjaśnić na czym polega jego nadrzędna rola w funkcjonowaniu organi-zmu;
 Omówić rolę układu trawiennego;
 Omówić budowę i funk-cje skóry.  Czy można określić kolejność układów na-rządów według zna-czenia i ważności w or-ganizmie? Jeśli tak, to które wymieniłbyś na czele listy? Jeśli nie – także uzasadnij swoje stanowisko;
 Określić wzajemną zależność i złożoność narządów i układów;
 Wskazać najważniejsze dla podstawowych funkcji życiowych na-rządy i układy;
 Wyjaśnić na czym pole-ga mały i duży obieg krwi w organizmie człowieka;
 Omówić rolę układu odpornościowego i jego znaczenie dla zdrowia człowieka. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.
• Układ odpor-nościowy i jego znaczenie dla zdrowia czło-wieka.
• Zaburzenia w funkcjonowa-niu wybranych układów.
2. Pojęcie, zakres i organizacja pierwszej po-mocy na miej-scu wypadku.
Materiały i środki pomocy przedmedycz-nej. 2 1) Zintegrowany system ra-townictwa w Polsce:
a) Państwowe Ratownictwo Medyczne.
b) Organizacja systemu ra-townictwa.
c) Współdziałanie podmio-tów ratownictwa me-dycznego.
2) Pojęcia i przepisy prawne dotyczące udzielania pierw-szej pomocy:
a) Podstawowe pojęcia i przepisy prawne.
b) Łańcuch przeżycia.
c) Fazy akcji ratunkowej.
3) Ogólne zasady postępowania na miejscu nagłego wypadku:
a) Ocena sytuacji i zabez-pieczenie miejsca wy-padku.
b) Bezpieczeństwo własne i poszkodowanego.
c) Zadania i czynności osób udzielających pierwszej pomocy.
4) Wzywanie pomocy.
5) Ogólne zasady postępowania na miejscu wypadku drogowego:
a) Kolejność czynności ra-tunkowych.
b) Sposoby ewakuacji po-szkodowanych. Rato-wanie osób pozostają-cych w pojazdach i mo-tocyklistów.
6) Zasady postępowania z wieloma poszkodowanymi.
7) Materiały i środki do udzie-lania pomocy przedmedycz-nej:
a) Posługiwanie się ap-teczką pierwszej pomo-cy i środkami podręcz-nymi.  Zapoznanie z organizacją ratownic-twa w Polsce;
 Zapoznanie z pojęciami i przepisami prawa dotyczącymi udzielania pomocy przedmedycznej;
 Interpretacja cywilnoprawnych i etycznych skutków udzielania pierwszej pomocy;
 Zapoznanie z ogniwami łańcucha przeżycia i jego praktycznym zna-czeniem;
 Charakterystyka, porównanie i wyjaśnienie różnych rodzajów za-grożeń życia i zdrowia człowieka;
 Kształcenie umiejętności zabezpie-czania miejsca wypadku;
 Kształcenie umiejętności oceny stanu poszkodowanego;
 Kształcenie umiejętności wzywania pomocy i składania meldunku o wypadku do pogotowia ratunko-wego;
 Zapoznanie z ogólnymi zasadami postępowania na miejscu nagłego zdarzenia lub wypadku komunika-cyjnego zgodnie ze schematem po-stępowania ratowniczego na miej-scu zdarzenia zagrażającego zdro-wiu lub życiu człowieka;
 Omówienie działań ratowniczych w różnych sytuacjach życiowych;
 Przedstawienie uczniom środków do udzielania pierwszej pomocy;
 Nauczenie stosowania materiałów i środków do udzielania pomocy poszkodowanym z apteczki pierw-szej pomocy, a także postępowania, gdy nie ma się apteczki do dyspozycji;
 Kształcenie umiejętności opano-wania stresu w trakcie udzielania pomocy przedmedycznej;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za podjęte decyzje i dzia-łania;
 Wpojenie chęci niesienia pomocy zachowując bezpieczeństwo.  Opisać organizację zin-tegrowanego systemu ratownictwa w Polsce;
 Wyjaśnić zasady za-chowania się ratujących (świadków zdarzenia) na miejscu wypadku;
 Wyjaśnić jaką rolę w systemie ratownictwa pełni Centrum powia-damiania Ratunkowego;
 Wymienić prawne pod-stawy udzielania pierw-szej pomocy;
 Omówić poszczególne ogniwa łańcucha ratun-kowego;
 Wezwać pomoc według wyuczonego schematu;
 Uzasadnić, że prawi-dłowy meldunek może mieć istotne znaczenie dla ratowania życia po-szkodowanego;
 Określić zasady usta-wienia trójkąta ostrze-gawczego na drodze według prawa polskiego i unijnego;
 Omówić podstawowe zasady zabezpieczenia miejsca wypadku dro-gowego;
 Przedstawić i omówić schemat postępowania ratunkowego w wypad-kach komunikacyjnych;
 Omówić zasady ewaku-acji poszkodowanych z zagrożonego terenu;
 Ułożyć poszkodowanego w pozycji bezpiecznej (bocznej-ustalonej);
 Omówić wyposażenie apteczki samochodowej i domowej oraz apteczki podróżnika;
 Omówić podstawowe zasady wykorzystania apteczki samochodowej w czasie udzielania po-mocy.  Omówić założenia zintegrowanego syste-mu ratownictwa me-dycznego;
 Wyjaśnić istotę współ-działania podmiotów ratownictwa medycz-nego;
 Wskazać korzyści wyni-kające z wprowadzenia zintegrowanego syste-mu ratownictwa;
 Zinterpretować cywil-noprawne i etyczne skutki udzielania pierwszej pomocy;
 Ocenić stan poszkodo-wanego na podstawie podanych objawów;
 Przedstawić zadania ratownika czekającego na przyjazd służb me-dycznych po wykonaniu podstawowych czynności ratowniczych pierwszej pomocy;
 Zademonstrować spo-soby ewakuacji po-szkodowanych z pojaz-du;
 Scharakteryzować fazy akcji ratunkowej;
 Omówić zasady postę-powania z wieloma po-szkodowanymi w wy-padku komunikacyj-nym;
 Określić, jakie działania polepszają stan psycho-fizyczny osoby poszko-dowanej;
 Napisać scenariusz z podziałem na role, dia-logi i czynności z wy-myślonej akcji ratun-kowej na terenie szkoły lub podwórka;
 Wykonać osobistą podręczną apteczkę przydatną na czas po-dróży wakacyjnej. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.

ETYKA
• Dobro moralne i wartości mo-ralne.
• Motywy po-dejmowania decyzji.

EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
• Identyfikowa-nie i podej-mowanie ryzy-ka.

WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
• Człowiek wo-bec cierpienia, choroby, umie-rania i śmierci.

3. Rozpoznawanie stanów zagro-żenia zdrowia i życia. 2 1) Sposoby rozpoznawania zaburzeń czynności życio-wych organizmu oraz ura-zów:
a) Sprawdzanie przytom-ności lub stopnia świa-domości.
b) Badanie systemowe.
2) Sytuacje wymagające na-tychmiastowego działania:
a) Postępowanie ratowni-cze po wykonaniu czyn-ności doraźnych, jeśli poszkodowany jest nie-przytomny.
b) Postępowanie ratowni-cze po wykonaniu czyn-ności doraźnych, jeśli poszkodowany jest przytomny.  Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami rozpoznawania zaburzeń funkcji życiowych organizmu;
 Kształcenie umiejętności oceny stanu poszkodowanego;
 Nauczyć prawidłowego wykony-wania badania systemowego;
 Zapoznanie z postępowaniem na miejscu nagłego zdarzenia lub wy-padku komunikacyjnego zgodnie ze schematem postępowania ra-towniczego;
 Kształtować wrażliwości na cier-pienie ludzkie i odpowiedzialność za wykonywanie czynności ratun-kowych;
 Wpojenie chęci niesienia pierwszej pomocy, z uwzględnieniem wła-snego i poszkodowanego bezpie-czeństwo.  Wyjaśnić, jakie sytuacje prowadzą do stanów bezpośredniego zagro-żenia życia;
 Opisać znaczenie, jakie dla osoby poszkodowa-nej ma wsparcie psy-chiczne;
 Rozpoznać zaburzenia podstawowych funkcji życiowych organizmu;
 Scharakteryzować czynności doraźne, ra-tujące życie;
 Zademonstrować spo-soby oceny przytomno-ści poszkodowanego;
 Przedstawić sposoby oceny oddychania po-szkodowanego;
 Zademonstrować bada-nie systemowe poszko-dowanego. Omów, co można stwierdzić pod-czas takiego badania za pomocą wzroku, słuchy i dotyku. Na co trzeba zwracać uwagę?  Rozpoznać podstawowe urazy u poszkodo-wanego na podstawie badania systemowego;
 Uzasadnić konieczność udzielania pomocy w przypadku uszkodzenia czynności życiowych poszkodowanego;
 Odwrócić poszkodo-wanego leżącego na brzuchu – gdy zachodzi taka konieczność;
 Napisz zwięzłą instruk-cję postępowania ra-towniczego, którego celem jest przywróce-nie podstawowych czynności życiowych poszkodowanego;
 Wyjaśnić, jakie mogą być konsekwencje nie-udzielenia pierwszej pomocy. WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
• Człowiek wo-bec cierpienia, choroby, umie-rania i śmierci.

EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Korzystanie z pomocy me-dycznej, psy-chologicznej i innych form wsparcia.
4. Nagłe zasłab-nięcia i zacho-rowania wy-magające pierwszej po-mocy. 1 1) Objawy i przyczyny nagłych zasłabnięć i zachorowań.
2) Utrata przytomności - roz-poznanie i postępowanie ra-townicze:
a) Kliniczny podział stanów utraty przytomności.
b) Jak rozpoznać utratę przytomności.
c) Następstwa utraty przy-tomności
d) Ogólne zasady postę-powania z nieprzytom-nym.
3) Przyczyny omdleń, objawy i zakres pierwszej pomocy.
4) Postępowanie ratownicze w przypadku epilepsji.
 Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami rozpoznawania zaburzeń funkcji życiowych organizmu zwią-zanych z występowaniem omdleń, utraty przytomności, epilepsji i cu-krzycy;
 Zapoznanie z objawami i przyczy-nami nagłych zasłabnięć i zacho-rowań;
 Zapoznanie z przyczynami utraty przytomności i zasadami udzielania pierwszej pomocy;
 Zapoznanie z objawami i schema-tem ratowniczym w przypadku omdlenia, napadu epileptycznego i wstrząsu pourazowego;
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za życie innych;
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za własne życie podczas udzielania pierwszej pomocy;
 Kształtować wrażliwość na cierpie-nie ludzkie i odpowiedzialność za wykonanie czynności ratunkowych.  Scharakteryzować przy-czyny i objawy nagłych zasłabnięć;
 Udzielić pomocy w przypadku omdlenia;
 Jak zapobiegać omdle-niom?
 Wymienić przyczyny i objawy utraty przytom-ności;
 Wymienić ogólne zasa-dy postępowania z nie-przytomnym poszko-dowanym;
 Wymienić sposoby bez-przyrzadowego udraż-niania dróg oddecho-wych;
 Przedstawić schemat ratowniczy przy ataku epileptycznym;
 Wyjaśnić, w jakim celu układa się poszkodo-wanego w pozycji bocz-nej ustalonej;
 Przedstawić układanie dziecka w pozycji bocz-nej ustalonej.  Udowodnić, że utrata przytomności stanowi zagrożenie życia po-szkodowanego;
 Ułożyć poszkodowane-go w pozycji bocznej ustalonej i zmodyfiko-wanej w zależności od urazu;
 W czasie uroczystości szkolnej na boisku sto-jąca obok ciebie kole-żanka zbladła i uskarża się na zawroty głowy i kołatanie serca. Czujesz, że za chwilę osunie się na ziemię i zemdleje. Napisz co należy zrobić w takiej sytuacji?
 Przygotować scenkę urazową z symulacją konkretnego zdarzenia i przygotować środki niezbędne do jej zapre-zentowania na forum klasy z zakresu prowa-dzenia resuscytacji. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.
WYCHOWANIE DO ŻYCIA W RODZINIE
• Człowiek wo-bec cierpienia, choroby, umie-rania i śmierci.

EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
5. Zadania i czyn-ności ratownika w zaburzeniach oddychania i zatrzymania krążenia. 3 1) Śmierć kliniczna i biologicz-na.
2) Przyczyny zaburzeń czynno-ści życiowych.
3) Przyczyny, objawy i postę-powanie w przypadku zabu-rzeń oddychania.
4) Metody sztucznego oddy-chania i zasady ich stosowa-nia.
5) Przyczyny, objawy i postę-powanie w przypadku za-trzymania akcji serca i odde-chu.
6) Podstawowe zasady resu-scytacji krążeniowo - odde-chowej (RKO), różnice mię-dzy resuscytacją a reanima-cją.
7) Prowadzenie resuscytacji krążeniowo – oddechowej w zależności od wieku poszko-dowanego.
8) Resuscytacja kobiet w ciąży.
9) Zasady wzywania pomocy specjalistycznej w przypadku NZK w zależności od wieku poszkodowanego.  Omówienie przyczyn i skutków zagrożeń związanych z zaburze-niami podstawowych funkcji ży-ciowych;
 Charakterystyka, porównanie i wyjaśnienie różnych rodzajów za-grożeń życia i zdrowia człowieka;
 Zapoznanie z objawami śmierci klinicznej i biologicznej oraz różnicą między nimi;
 Zapoznanie z przyczynami bezde-chu oraz metodami i zasadami re-suscytacji za pomocą sztucznego oddychania;
 Zapoznanie z zasadami prowadze-nia resuscytacji krążeniowo - od-dechowej w zależności od wieku poszkodowanego;
 Wyrobienie umiejętności prawi-dłowego udzielania pomocy w sy-tuacji zatrzymania krążenia i oddy-chania;
 Analiza zagrożenia i planowanie akcji ratowniczej z uwzględnieniem środków i materiałów niezbędnych do jej realizacji;
 Kształtowanie postawy ofiarności i wrażliwości.  Zdefiniować podsta-wowe pojęcia związane z tematem;
 Wykonać – na maneki-nie – czynności RKO u dorosłego, dziecka i niemowlęcia w sytuacji gdy pomocy udzielasz sam a następnie gdy pomocy udzielasz razem z kolegą zgodnie z obowiązującym algo-rytmem udzielania po-mocy przedmedycznej;
 Wymienić zasady bez-pieczeństwa podczas prowadzenia RKO u do-rosłych i dzieci;
 Wskazać różnicę wyko-nywania sztucznego oddychania u niemowląt i małych dzieci;
 Wykonać czynności wstępne przed zabie-gami resuscytacyjnymi;
 Rozróżnić pojęcie śmierci klinicznej i bio-logicznej.  Wyjaśnić przyczyny zaburzeń czynności ży-ciowych poszkodowa-nego;
 Uzasadnić, że od pra-widłowego rozpoznania oraz szybkiej i umiejęt-nie wykonanej pomocy zależy życie ludzkie;
 Przedstawić schemat postępowania ratowni-czego z poszkodowa-nym z urazem kręgo-słupa;
 Wyjaśnić, jakie czynniki mogą wpływać na za-burzenia lub zatrzyma-nie funkcji oddecho-wych;
 Wyjaśnić, kiedy można odstąpić od zabiegu re-suscytacji;
 Wymienić objawy śmierci klinicznej i bio-logicznej;
 Omów zasady użycia defibrylatora ze-wnętrznego ( AED ). EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Umiejętności życiowe nie-zbędne dla ochrony, po-prawy i utrzy-mania zdrowia.
• Styl życia i jego związek ze zdrowiem.
• Koncepcje i cele promocji zdrowia.
• Zdrowie jako wartość dla człowieka i społeczeństwa.
• Znaczenie profilaktycz-nych badań medycznych dla przedłuże-nia życia.
6. Ratowanie poszkodowa-nych w różnych sytuacjach zagrożenia życia. 3 1) Ratowanie tonącego w wo-dzie (słonej i słodkiej).
2) Ratowanie tonącego pod lodem.
3) Ratowanie osoby, która uległa zadzierzgnięciu lub powieszeniu.
4) Ratowanie osoby u której wystąpił zawał serca.
5) Pierwsza pomoc w hipergli-kemii i hipoglikemii.
6) Ratowanie osoby z atakiem astmy oskrzelowej.
7) Ratowanie osoby porażonej prądem elektrycznym i ude-rzeniem pioruna.
8) Przyczyny i rodzaje wstrzą-sów, ich objawy i zasady udzielania pierwszej pomocy.  Omówienie sytuacji, w których może dojść do zagrożenia życia;
 Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami udzielania pierwszej pomocy tonącym w wodzie lub pod lodem;
 Zapoznanie z zasadami udzielania pomocy przedmedycznej osobie: porażonej prądem elektrycznym lub piorunem, z atakiem astmy oskrzelowej, z zawałem serca, oraz w hiperglikemii i hipoglikemii;
 Prezentacja schematu postępowa-nia w sytuacji zadzierzgnięcia i po-wieszenia;
 Wyjaśnienie sposobu postępowa-nia z osobą chorą na podstawie znajomości mechanizmu fizjolo-gicznego: zawału serca, astmy oskrzelowej i cukrzycy;
 Zapoznanie z metodami zapobie-gania i zasadami udzielania pierw-szej pomocy przy wstrząsie;
 Uwrażliwienie na obecność osób ze schorzeniami;
 Promowanie zdrowego stylu życia;
 Doskonalenie umiejętności rozpo-znawania zaburzeń funkcji życio-wych organizmu;
 Doskonalenie zachowań ratowni-ków w sytuacji zagrożenia życia;
 Analiza zagrożenia i planowanie akcji ratowniczej z uwzględnieniem środków i materiałów niezbędnych do jej realizacji;
 Kształtowanie postawy ofiarności i wrażliwości;
 Wpojenie chęci niesienia pierwszej pomocy, z uwzględnieniem wła-snego i poszkodowanego bezpie-czeństwo.  Omówić podstawowe zasady ratowania po-szkodowanego w wo-dzie lub pod lodem;
 Określić zasady resuscy-tacji osób tonących;
 Wyjaśnić, w jaki sposób będziesz udzielał pomo-cy ofierze nieszczęśli-wego skoku do wody;
 Udzielić pomocy osobie porażonej prądem elek-trycznym lub piorunem;
 Wyjaśnić, jakich zacho-wań należy się wystrze-gać podczas wyładowań atmosferycznych;
 Opisać, w jakich przy-padkach może powstać porażenie prądem sta-łym;
 Przedstaw udzielanie pierwszej pomocy nie-przytomnemu poszko-dowanemu, leżącemu na wilgotnej podłodze ze sznurem od odkurza-cza w rękach (odkurzacz jest włączony);
 Wyjaśnić pojęcia : „hi-perglikemia” i „hipogli-kemia”;
 Przedstawić postępo-wanie ratownicze osoby u której wystąpił zawał serca i atak astmy oskrzelowej;
 Wymienić rodzaje wstrząsów;
 Określić objawy sygnali-zujące pogłębianie się wstrząsu;
 Omówić samodzielnie wybrane pozycje książ-kowe dotyczące pro-blemu wstrząsów po-urazowych;
 Wyjaśnić, jakie czynno-ści należy wykonać, aby ograniczyć ryzyko po-wstania wstrząsu po-urazowego.  Wykonać – na maneki-nie – czynności RKO ofiary przytopienia z urazem kręgosłupa;
 Udzielić pomocy po-szkodowanemu z ob-jawami cukrzycy i obni-żenia się poziomu glu-kozy we krwi pod wpływem nadmiernej ilości insuliny w organi-zmie;
 Przygotuj wykład na temat: „Zasady bez-piecznej kąpieli”.
 Wyjaśnić schemat postępowania w sytu-acji zadzierzgnięcia;
 Wyjaśnić sposób po-stępowania z osobą chorą na podstawie znajomości mechani-zmu fizjologicznego: zawału serca, astmy oskrzelowej i cukrzycy;
 Na podstawie symulacji objawów (urazu), roz-poznać rodzaj urazu oraz zaproponować sposób udzielenia pierwszej pomocy;
 Wskazać w swoim najbliższym otoczeniu miejsca, w których ist-nieje szczególne zagro-żenie porażenia prą-dem elektrycznym, oraz określić konkretne zasady im przeciwdzia-łania;
 Scharakteryzować okres pobudzenia w czasie wstrząsu poura-zowego;
 Przygotować scenkę urazową z symulacją konkretnego zdarzenia i przygotować środki niezbędne do jej zapre-zentowania na forum klasy z zakresu pierw-szej pomocy przy zra-nieniach. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.
EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Osobowe i społeczne umiejętności życiowe nie-zbędne dla ochrony, po-prawy i utrzy-mania zdrowia.
• Styl życia i jego związek ze zdrowiem i chorobą.
• Koncepcje i cele promocji zdrowia.
• Zdrowie jako wartość dla człowieka i społeczeństwa.
• Znaczenie profilaktycz-nych badań medycznych dla przedłuże-nia życia.
7. Pierwsza pomoc przy zra-nieniach.
Cele i zasady bandażowania (desmurgia). 2 1) Rany, ich rodzaje i ogólna charakterystyka.
2) Zasady gojenia się ran.
3) Zakażenia przyranne, ich rodzaje i objawy.
4) Ciało obce w ranie.
5) Rodzaje opatrunków i zasady ich nakładania:
a) Opatrunki chroniące przed zakażeniem.
b) Opatrunki unierucha-miające i stabilizujące ciało obce w ranie.
6) Ogólne zasady i sposoby opatrywania ran.
7) Opatrywanie ran różnych okolic ciała.
8) Przyczyny, objawy i postę-powanie ratownicze przy amputacji.  Zapoznanie z rodzajami ran, ich gojeniem się, zasadami bandażo-wania i opatrywania ran;
 Zapoznanie z zakażeniami przyran-nymi;
 Kształtowanie umiejętności opa-trywania ran za pomocą chusty trójkątnej, codofiksu, bandaża i opatrunku osobistego;
 Kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy;
 Kształtowanie postawy ofiarności i wrażliwości;
 Wpojenie chęci niesienia pierwszej pomocy, z uwzględnieniem wła-snego i poszkodowanego bezpie-czeństwo.  Scharakteryzować po-szczególne rodzaje ran oraz sposoby gojenia się ran;
 Omówić najczęstsze zakażenia przyranne;
 Omówić funkcję, jaką spełnia opatrunek;
 Zademonstrować pod-stawowe zasady opa-trywania ran;
 Wymienić rodzaje zra-nień bezwzględnie wy-magających konsultacji lekarskiej;
 Zaprezentować posłu-giwanie się chustą trój-kątną podczas opatry-wania ran;
 Zastosować właściwy opatrunek w zależności od rodzaju i umiejsco-wienia rany.  Scharakteryzować czynniki wpływające na proces gojenia się ran;
 Wyjaśnić sposoby za-pobiegania zakażeniom;
 Wyjaśnić zastosowanie poszczególnych mate-riałów opatrunkowych;
 Omówić zasady asep-tycznego postępowania podczas zaopatrywania ran;
 Uzasadnić, że właściwe rozpoznanie i popraw-nie udzielona pomoc przedlekarska mają istotny wpływ na prze-bieg gojenia się ran i ogólny stan poszkodo-wanego. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.
EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Osobowe i społeczne umiejętności życiowe nie-zbędne dla ochrony i utrzymania życia.
• Przestrzeganie zasad higieny podczas opa-trywania ran.
S P R A W D Z I A N S E M E S T R A L N Y
8. Krwotoki i sposoby ich tamowania. 2 1) Krew i jej znaczenie dla funkcjonowania organizmu.
2) Przyczyny, rodzaje i objawy krwotoków.
3) Pierwsza pomoc przy krwo-tokach zewnętrznych.
4) Sposoby tamowania krwo-toków zewnętrznych.
5) Zapobieganie rozwojowi wstrząsu pokrwotocznego.
6) Rozpoznawanie objawów krwotoków wewnętrznych – śródczaszkowego, płucnego, żołądkowego, do jamy brzusznej, do przestrzeni międzymięśniowych i śródt-kankowych.
7) Pierwsza pomoc w przypad-ku amputacji urazowych.
8) Mierzenie ciśnienia krwi.  Zapoznanie z rodzajami, objawami krwotoków oraz zasadami i sposo-bami udzielania pomocy w tych przypadkach;
 Kształcenie i doskonalenie umie-jętności związanych z tamowaniem krwotoków (ułożenie poszkodo-wanego w zależności od umiej-scowienia urazu; prawidłowe za-kładanie opatrunku uciskowego i opaski uciskowej z wykorzystaniem różnych materiałów podręcznych);
 Kształtowanie umiejętności zapo-biegania rozwojowi wstrząsu po-krwotocznego;
 Kształtowanie postawy prozdro-wotnej i świadomości zagrożenia, jakie wynika z kontaktu z krwią drugiego człowieka;
 Doskonalenie umiejętności wyko-rzystania środków opatrunkowych.
 Kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy.  Zdefiniować pojęcie „krwotok”;
 Scharakteryzować ro-dzaje i niebezpieczeń-stwa krwotoków;
 Rozpoznać rodzaj krwo-toku po objawach;
 Udzielić pomocy po-szkodowanemu z krwo-tokiem zewnętrznym;
 Zastosować opatrunek uciskowy;
 Ułożyć poszkodowanego w zależności od umiejscowienia urazu;
 Udzielić pomocy po-szkodowanemu z krwo-tokiem wewnętrznym;
 Udzielić pomocy osobie z amputowanymi dwo-ma palcami – palce leżą obok poszkodowanego;
 Wyjaśnić, jakie czynno-ści należy wykonać, aby ograniczyć ryzyko po-wstania wstrząsu po-krwotocznego.  Przedstawić schemat postępowania ratowni-czego przy urazach mieszanych, z wystę-powaniem krwotoku;
 Uzasadnić przypadki, w których można założyć opaskę uciskową;
 Scharakteryzować krwotoki wewnętrzne;
 Rozpoznać krwawienia wewnętrzne na pod-stawie objawów po-średnich;
 Uzasadnić, że krwotoki i silne krwawienia sta-nowią zagrożenie życia i zdrowia;
 Przedstawić wykonanie opatrunku uciskowego przy braku jałowych materiałów opatrun-kowych;
 Zademonstrować mie-rzenie ciśnienia krwi. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.

EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Korzystanie z pomocy me-dycznej, psy-chologicznej i innych form wsparcia.

9. Złamania kości i uszkodzenia stawów. 2 1) Urazy kostne – rodzaje i objawy.
2) Pierwsza pomoc przy złama-niach, zwichnięciach i skrę-ceniach.
3) Pierwsza pomoc przy złama-niach żeber, miednicy, kości biodra i obojczyka.
4) Rodzaje unieruchomień.
5) Przeciwdziałanie wstrząsom pourazowym.
6) Stosowane do unierucho-mień materiały podręczne.  Zapoznanie z rodzajami urazów kostnych, ich objawami i pierwszą pomocą w tych przypadkach;
 Omówienie działań ratowniczych przy urazach mechanicznych w różnych sytuacjach życiowych;
 Kształtowanie umiejętności udzie-lania pierwszej pomocy przy ura-zach kostnych;
 Doskonalenie współpracy w grupie
 Kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy.  Zdefiniować podsta-wowe pojęcia omawia-ne na lekcji;
 Omówić podstawowe przyczyny urazów kost-no – stawowych;
 Udzielić pomocy w przypadku prostego złamania, zwichnięcia lub skręcenia;
 Zastosować podręczne środki do unierucho-mienia urazu;
 Zastosować unieru-chomienie ułożeniowe;
 Opisać najnowsze me-tody stosowane przy opatrywaniu urazów układu kostno-stawowego;
 Omówić podstawowe zasady określające wy-konywanie unierucho-mień tymczasowych;  Rozróżnić na podstawie charakterystycznych objawów rodzaje ura-zów kostno - stawo-wych;
 Unieruchomić złamanie skomplikowane;
 Udzielić pomocy przy złamaniach połączonych z innymi urazami organizmu;
 Wyjaśnić, dlaczego złamania w obrębie miednicy są poważnymi obrażeniami ciała;
 Wykonać unierucho-mienie za pomocą chu-sty trójkątnej;
 Wykonać poradnik udzielania pomocy przy złamaniach. BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.
• Budowa i funkcje układu kostnego.
EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
10. Urazy głowy i kręgosłupa. 1 1) Zagrożenia wynikające z urazów głowy i kręgosłupa.
2) Przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy obrzęku i wstrząśnieniu mózgu oraz przy złamaniach podstawy i pokrywy kości czaszki.
3) Przyczyny, objawy i pierwsza pomoc przy urazach kręgo-słupa.  Zapoznanie z przyczynami, obja-wami i zasadami pierwszej pomocy w przypadku urazów głowy i krę-gosłupa;
 Zapobieganie urazom kręgosłupa wśród młodzieży;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za prawidłowo udzieloną pierwszą pomoc, zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy.  Wymienić przyczyny urazów głowy i kręgo-słupa. Podać sytuacje, w których dochodzi do urazów tego typu;
 Opisać objawy wstrzą-śnienia mózgu i urazów kręgosłupa;
 Udzielić pomocy w za-leżności od umiejsco-wienia urazu.  Wyjaśnić zagrożenia wynikające z uszkodze-nia głowy i kręgosłupa;
 Przedstawić schemat postępowania ratowni-czego przy urazach głowy i kręgosłupa;
 Opisać związki przyczy-nowo--skutkowe mię-dzy urazami głowy i kręgosłupa a zagroże-niami życia i zdrowia;
 Uzasadnić, że znajo-mość zasad udzielania pomocy może uratować życie. BIOLOGIA
• Budowa i funkcje układu kostnego.
EDUKACJA PROZDROWOT-NA
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
11. Oparzenia termiczne i chemiczne. 2 1) Oparzenia i ich charaktery-styka.
a) Etiologia i podział opa-rzeń.
2) Charakterystyka oparzeń termicznych.
a) stopnie oparzeń i ich objawy,
b) obliczanie rozległości oparzeń u dorosłego i u dziecka,
c) klasyfikacja oparzeń ,
d) rodzaje zagrożeń towa-rzyszących oparzeniom termicznym.
3) Ogólne zasady postępowania przy oparzeniach ter-micznych.
4) Udar cieplny i słoneczny:
a) czynniki sprzyjające udarowi cieplnemu i słonecznemu,
b) typowe objawy i fazy udaru cieplnego ,
c) pierwsza pomoc przy udarze cieplnym i sło-necznym,
d) ochrona przed udarem cieplnym i słonecznym.
5) Obrażenia wywołane zim-nem.
a) Hipotermia – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc i ochrona przed tym stanem organizmu,
b) Odmrożenia – objawy i zasady udzielania pierwszej pomocy.
6) Postępowanie profilaktyczne przy niskich temperaturach.
7) Oparzenia chemiczne - me-chanizm ich powstawania.
8) Rodzaje oparzeń chemicz-nych oraz zagrożenia wystę-pujące przy udzielaniu pierwszej pomocy.
9) Zasady udzielania pierwszej pomocy w zależności od czynnika chemicznego po-wodującego oparzenie i czę-ści ciała która uległa uszko-dzeniu.  Charakterystyka, porównanie i wyjaśnienie różnych rodzajów opa-rzeń termicznych i chemicznych;
 Omówienie przyczyn i skutków zagrożenia życia i zdrowia człowie-ka, wywołanych działaniem wyso-kiej lub niskiej temperatury oraz różnych środków chemicznych;
 Omówienie zasad udzielania pierwszej pomocy przy oparze-niach termicznych i chemicznych;
 Omówienie działań ratowniczych w przypadku oparzeń i odmrożeń;
 Kształcenie umiejętności prawi-dłowego zachowania, w zależności od okoliczności i stopnia oparzenia;
 Poszukiwanie sposobów niekon-wencjonalnego wykorzystania ma-teriałów podręcznych podczas udzielania pomocy przedmedycz-nej;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za prawidłowe działania ratownicze w przypadku różnych oparzeń oraz świadomego zapo-biegania urazom termicznym i chemicznym.  Zdefiniować urazy ter-miczne i chemiczne;
 Scharakteryzować urazy termiczne i chemiczne;
 Scharakteryzować stopnie oparzeń;
 Zaproponować postę-powanie ratownicze przy urazach termicz-nych lub chemicznych;
 Zaproponować działania przeciwwstrząsowe przy oparzeniach;
 Zaproponować schemat postępowania ratowni-czego w zależności od stopnia wychłodzenia organizmu;
 Opisać objawy i podać schemat postępowania przy oparzeniach che-micznych;
 Wyjaśnić, od czego zależy rokowanie i le-czenie oparzonych;
 Wyjaśnić, czym się róż-nią oparzenia powierz-chowne od głębokich;
 Wymienić sposoby oce-ny rozległości oparze-nia;
 Wymienić zalety wcze-snego oziębiania po-wierzchni oparzonych;
 Wymienić objawy opa-rzenia układu pokar-mowego środkami chemicznymi;
 Przedstawić rodzaje zagrożeń występujących podczas udzielania pierwszej pomocy oso-bom poparzonym środ-kami chemicznymi;
 Wymienić kolejne czyn-ności pierwszej pomocy w przypadku oparzeń skóry niebezpiecznymi substancjami chemicz-nymi;
 Wyjaśnić, dlaczego po-szkodowani, którzy nie doznali oparzeń, ale przebywali w strefie za-dymienia, wymagają hospitalizacji.  Ocenić głębokość opa-rzenia na podstawie podstawowych obja-wów;
 Obliczyć rozległość oparzenia stosując od-powiednie metody;
 Scharakteryzować rodzaje zagrożeń towa-rzyszących rozległym oparzeniom lub od-mrożeniom;
 Ocenić stopień odmro-żenia na podstawie ob-jawów miejscowych;
 Uzasadnić, że w przy-padku urazów termicz-nych znajomość zasad postępowania ratowni-czego skutecznie ratuje życie;
 Określić ogólne zasady postępowania w przy-padku oparzeń wyma-gających szczególnej troski;
 Uzasadnij, dlaczego nie wolno bandażować ran oparzeniowych;
 Wyjaśnić, co oznacza pojęcie „biały krwotok”;
 Omówić, czym grozi pozostawienie ozdób na oparzonych lub od-mrożonych częściach ciała;
 Przedstawić sposób postępowania podczas udzielania pierwszej pomocy osobie, na któ-rej pali się odzież oraz wyjaśnić, dlaczego pa-lącego się ubrania nie wolno gasić gwałtow-nym strumieniem wody, skierowanym bez-pośrednio na poszko-dowanego;
 Wyjaśnić zasadę „3x15” stosowaną podczas udzielania pomocy oparzonym;
 Wykonać plansze pod-sumowujące wiadomo-ści na temat urazów termicznych. CHEMIA
• Praktyczne zastosowanie poznanych substancji chemicznych i zagrożenia powodowane niewłaściwym ich wykorzy-staniem.
• Wpływ środ-ków toksycz-nych na orga-nizm człowieka.

BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie.

EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
12. Zatrucia środ-kami chemicz-nymi, jadami roślinnymi i środkami spo-żywczymi. 1 1) Przyczyny, objawy i rodzaje zatruć.
a) Podstawowe pojęcia.
b) Podział zatruć według różnych kryteriów.
c) Najczęstsze przyczyny zatruć.
d) Rodzaje odtrutek.
2) Rozpoznawanie zatruć na podstawie typowych obja-wów i udzielanie pierwszej pomocy.
a) Ważniejsze objawy przedmiotowe mogące sugerować zatrucie.
b) Zatrucia przez drogi od-dechowe (zatrucia cza-dem, gazami drażnią-cymi, dwutlenkiem wę-gla i środkami ochrony roślin);
c) Zatrucia przez przewód pokarmowy (zatrucia pokarmami, grzybami, roślinami, detergentami, lekami i używkami);
d) Zatrucia przez skórę i błony śluzowe (zatrucia substancjami żrącymi – kwasami i zasadami);
e) Sposoby rozpoznawania środka trującego (test ślinowy i „palec-język”;
f) Sposoby usuwania tru-cizn.  Zapoznanie z rodzajami zatruć i ich objawami;
 Przedstawienie wpływu środków toksycznych na organizm człowie-ka;
 Zapoznanie ze sposobami udziela-nie pierwszej pomocy przy różnego rodzaju zatruciach;
 Doskonalenie czynności ratowni-czych;
 Uwrażliwienie na problemy spo-łeczne dotyczące toksykomanii;
 Rozbudzenie potrzeby działania na rzecz tworzenia zdrowego środo-wiska;
 Wyeliminowanie z wypowiedzi uczniów elementów języka po-tocznego;
 Świadome zapobieganie sytuacjom zagrażającym zatruciami organizmu;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za prawidłowo udzieloną pierwszą pomoc, zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy.  Scharakteryzować naj-częstsze przyczyny za-truć;
 Omówić drogi przeni-kania trucizn do organi-zmu;
 Omówić ogólne objawy zatruć;
 Wyjaśnić na czym pole-ga profilaktyka zatruć pokarmowych;
 Omówić ogólne zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku zatruć;
 Przedstawić schemat postępowania przy za-truciach pokarmowych;
 Omówić, w jaki sposób należy przeciwdziałać przypadkowym zatru-ciom w domu i w pracy;
 Omówić, jakie informa-cje ratownik powinien przekazać podczas wzywania pomocy le-karskiej;
 Omówić jakie mogą być przyczyny zatrucia or-ganizmu pestycydami;
 Wyjaśnić, dlaczego dzieci są bardziej od-porne na działanie tru-cizn niż dorośli.  Określić sposoby udzie-lania pomocy w zależ-ności od rodzaju spoży-tej substancji;
 Rozpoznać zatrucie na podstawie typowych objawów i określić za-kres pierwszej pomocy;
 Wyjaśnić zakres pierw-szej pomocy w przy-padku zatrucia przez drogi oddechowe, skó-rę i błony śluzowe;
 W atlasie grzybów sprawdzić podobień-stwa grzybów trujących do jadalnych – i na tej podstawie dać odpo-wiedź – dlaczego tak często dochodzi do za-truć grzybami zbiera-nymi w lesie;
 Wykonać projekt ulotki informującej o zatru-ciach grzybami;
 Przedstawić schemat postępowania ratowni-czego przy zatruciach narkotykami i alkoho-lem;
 Przedstawić zasady ochrony organizmu ra-townika przed wnika-niem trucizny podczas udzielania pomocy. CHEMIA
• Praktyczne zastosowanie poznanych substancji chemicznych i zagrożenia powodowane niewłaściwym ich wykorzy-staniem.
• Wpływ środ-ków toksycz-nych na orga-nizm.
BIOLOGIA
• Organizm człowieka jako zintegrowana całość i prawi-dłowe jego funkcjonowa-nie oraz jego reakcje na działanie sub-stancji trują-cych.
EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
13. Ukąszenia, pogryzienia i użądlenia. 1 1) Objawy i zasady udzielania pierwszej pomocy pogryzio-nym przez zwierzęta.
a) Jak unikać pogryzienia?
b) Jak wygląda rozgniewany pies.
c) Pierwsza pomoc w przypadku pogryzienia przez zwierzę.
2) Zasady ochrony przed wścieklizną.
3) Objawy i pierwsza pomoc w przypadku ukąszenia przez węża.
4) Objawy i zasady udzielania pierwszej pomocy w przy-padku użądlenia przez owa-dy.
a) Zasady ochrony przed użądleniem owadów.
b) Niepokojące objawy użądleń przez owady.
c) Choroby przenoszone przez owady.
d) Zasady postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu uczuleniowego.  Zapoznanie z objawami, niebez-pieczeństwami i zasadami udziela-nia pierwszej pomocy przy ukąsze-niach, użądleniach i pogryzieniach;
 Uświadomienie niebezpieczeństw wynikających z nieumiejętnego udzielania pierwszej pomocy;
 Świadome zapobieganie sytuacjom zagrażającym pogryzieniom, uką-szeniom i użądleniom;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za prawidłowo udzieloną pierwszą pomoc, zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy przedmedycznej.  Scharakteryzować po-szczególne rodzaje ran kąsanych;
 Wyjaśnić sposoby udzielania pierwszej pomocy w zależności od rodzaju urazu;
 Przedstawić postępo-wanie ratownicze w przypadku ugryzienia przez wściekłe zwierzę;
 Udzielić pomocy w przypadku ukąszenia przez żmiję;
 Udzielić pomocy w przypadku użądlenia;
 Przedstawić zasady postępowania z klesz-czem tkwiącym w skó-rze;
 Wyjaśnić dlaczego licz-ne użądlenia twarzy są niebezpieczne dla po-szkodowanych;
 Wyjaśnić, jak zapobie-gać rozwojowi wstrząsu uczuleniowego.  Omówić objawy, prze-bieg, skutki i postępo-wanie ratownicze w odzwierzęcych choro-bach zakaźnych (wście-klizna i sodoku);
 Omówić na czym polega kleszczowe zapalenie mózgu i borelioza;
 Omówić jakie okłady można stosować w celu złagodzenia bólu i obrzęku miejsca użą-dlenia;
 Zaproponować działa-nia, jakie należy przed-sięwziąć, aby uniknąć pogryzienia, ukąszeń i użądleń;
 Wyjaśnić, jakie czynno-ści ograniczają przed-ostanie się jadu do or-ganizmu;
 Zaproponować postę-powanie ratownicze w przypadku wystąpienia uczulenia na ukąszenia owadów; EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Korzystanie z pomocy me-dycznej, psy-chologicznej i innych form wsparcia.
• Zasady bezpie-czeństwa przy udzielaniu pierwszej po-mocy w przy-padku pogry-zienia przez wściekłe zwie-rzęta oraz owady podczas wycieczki szkolnej.
14. Ciała obce w organizmie. 1 1) Sposoby postępowania pod-czas usuwania ciał obcych.
a) Pierwsza pomoc w przypadku ciała obcego w drogach oddecho-wych (zadławienie - za-krztuszenie).
b) Usuwanie ciał obcych tkwiących w oku.
c) Pierwsza pomoc w przypadku ciał obcych w nosie lub uchu.
d) Usuwanie ciał obcych tkwiących w skórze.
2) Niebezpieczeństwa wynika-jące z nieumiejętnego udzie-lania pierwszej pomocy przedlekarskiej.  Omówienie podstawowych pojęć związanych z tematem;
 Omówienie schematu postępowa-nia ratowniczego według ERC przy niedrożności dróg oddechowych u dzieci, niemowląt i dorosłych;
 Zapoznanie z zasadami postępo-wania w przypadku ciała obcego w oku, uchu, nosie, przełyku, drogach oddechowych.
 Zapoznanie z niebezpieczeństwami i zasadami postępowania w przy-padku ciał obcych wbitych w oko, ucho, przełyk, nos.
 Kształtowanie poczucia odpowie-dzialności za życie i zdrowie po-szkodowanych i własne.  Omówić sposoby po-stępowania podczas usuwania ciał obcych;
 Zastosować podstawo-we sposoby usuwania ciał obcych;
 Wyjaśnić, dlaczego opa-trując obrażenia oka, należy założyć opatru-nek osłaniający jedno-cześnie na jedno i dru-gie oko?
 Uzasadnić, że niewła-ściwie udzielona pomoc może stanowić dodat-kowe zagrożenie zdro-wia (życia) człowieka.  Zastosować chwyt Heimlicha;
 Przedstawić – na ma-nekinie – udzielanie pierwszej pomocy w przypadku ciała obcego w drogach oddecho-wych u nieprzytomnego dorosłego lub dziecka powyżej 1. roku życia ;
 Wyjaśnić, jak należy postępować w przy-padku wtargnięcia owada do ucha?
 Przygotować projekt tablicy informacyjnej lub dyskusji na temat: „Zasady bezpiecznego karmienia dzieci”. EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
• Troska o bez-pieczeństwo innych.

15. Sposoby ewa-kuacji poszko-dowanych. 1 1) Zasady przemieszczania poszkodowanych.
2) Podstawowe techniki pod-noszenia, wynoszenia i od-ciągania poszkodowanych z miejsca niebezpiecznego.
3) Zasady przenoszenia po-szkodowanego na noszach.
4) Przygotowanie noszy prowi-zorycznych.  Zapoznanie ze sposobami przeno-szenia poszkodowanych i rannych;
 Kształtowanie umiejętności prze-noszenia poszkodowanych z uwzględnieniem ich urazów i scho-rzeń;
 Kształtowanie pozytywnej postawy wobec poszkodowanych.  Omówić ogólne zasady i techniki przemieszcza-nia poszkodowanych;
 Opisać i zademonstro-wać sposoby przeno-szenia poszkodowanych w zależności od dozna-nych urazów;
 Zademonstrować pod-stawowe techniki pod-noszenia i odciągania poszkodowanych;
 Przedstawić wyciąganie nieprzytomnego po-szkodowanego z nie-bezpiecznego miejsca, na przykład z samocho-du, za pomocą chwytu Rauteka.
 Ułożyć poszkodowane-go bezpiecznie na no-szach, w zależności od umiejscowienia urazu;
 Przedstawić sposoby przenoszenia poszko-dowanych na noszach;
 Sporządzić prowizo-ryczne nosze;
 Wyjaśnić, od czego zależy sposób przeno-szenia poszkodowane-go;
 Przygotować informację o nowoczesnych sposobach transporto-wania rannych (nosze podciśnieniowe, nosze „grabie”, nosze do ra-towania tonących).. EDUKACJA
PROZDROWOT-NA
• Bezpieczne zachowania w codziennym życiu.
• Troska o bez-pieczeństwo innych.
• Zasady bezpie-czeństwa przy przenoszeniu poszkodowa-nych z miejsc niebezpiecz-nych.
16. Pomoc porażo-nym substan-cjami promie-niotwórczymi i trującymi w wyniku awarii przemysłowych i katastrof komunikacyj-nych. 1 1) Urazy i porażenia spowodo-wane środkami promienio-twórczymi:
a) porażenia popromienne – choroba popromien-na, popromienne pora-żenie skóry;
b) postępowanie w przy-padku porażeń popro-miennych.
2) Objawy zatruć BST i TSP.
3) Postępowanie w przypadku użycia broni biologicznej.
4) Urazy mieszane – miksty.
5) Zasady postępowania w urazach i obrażeniach spo-wodowanych katastrofami komunikacyjnymi.  Zapoznanie z oddziaływaniem BMR na organizm człowieka;
 Zapoznanie z urazami spowodo-wanymi BMR;
 Scharakteryzowanie ostrej choroby popromiennej;
 Zapoznanie z zasadami pierwszej pomocy porażonym BMR lub w wyniku awarii elektrowni jądrowej;
 Kształcenie umiejętności pomocy osobom porażonym BMR, BST, TSP i bronią biologiczną;
 Uświadomienie konieczności prze-strzegania zasad i nakazów doty-czących zachowania się w rejonie skażonym biologicznie, środkami chemicznymi i promieniotwórczy-mi;
 Kształtowanie postawy odpowie-dzialności za prawidłowo udzieloną pierwszą pomoc, zdrowie swoje i innych podczas udzielania pomocy przedmedycznej.  Wyjaśnić podstawowe pojęcia związane z te-matem;
 Scharakteryzować urazy powstałe w wyniku działania czynników broni jądrowej lub w wyniku awarii elek-trowni jądrowej;
 Opisać objawy zatruć BST i TSP;
 Rozróżnić pojęcie „cho-roba popromienna” i „popromienne poraże-nie skóry”. Omówić stopnie choroby po-promiennej;
 Wyjaśnić następstwa działania broni biolo-gicznej;
 Znajdź w literaturze przykłady epidemii wo-jennych.  Wymienić choroby zakaźne, których wirusy lub bakterie mogą być wykorzystane jako broń biologiczna;
 Zaproponować schemat postępowania ra-towniczego w przypad-ku zatruć chemicznych;
 Zaproponować schemat postępowania ra-towniczego w przypad-ku porażenia BMR;
 Zaproponować schemat postępowania ra-towniczego w przypad-ku urazów mieszanych;
 Wyjaśnić, od czego zależy, w którym na-rządzie ciała człowieka występują nasilone ob-jawy przy zatruciach BST. BIOLOGIA
• Choroba po-promienna.
• Oparzenia chemiczne.
GEOGRAFIA
• Zagrożenia ekologiczne ze strony przemy-słu.
EDUKACJA
EKOLOGICZNA
• Wpływ pro-mieniowania na zdrowie człowieka i stan środowiska przyrodniczego – sposoby zapobiegania tym zagro-żeniom.

Dział IX. Terenoznawstwo.
17. Zasady orien-towania się w terenie. 1 1) Co warto wiedzieć o terenie?
2) Określanie kierunków świata różnymi sposobami:
a) za pomocą kompasu lub busoli;
b) według Gwiazdy Polar-nej;
c) według Słońca;
d) według Słońca i zegarka;
e) według Księżyca;
f) za pomocą niektórych przedmiotów tereno-wych (pojedynczych drzew i głazów, mrowisk, śniegu na zboczach, według osi budynku starych kościołów);
g) za pomocą systemu na-wigacji satelitarnej -GPS.
3) Określanie odległości do przedmiotów terenowych.  Określenie pojęcia terenu i jego elementów;
 Wyjaśnienie, do czego jest po-trzebna umiejętność orientacji w terenie;
 Zapoznanie z podstawowymi zasa-dami orientowania się w terenie bez mapy;
 Nauczyć prawidłowego posługiwa-nia się busolą i kompasem oraz wyznaczania azymutów;
 Omówienie czynników wpływają-cych na zły odczyt wskazania ma-gnetycznego busoli;
 Kształcić umiejętność orientowania się w terenie w różnych sytuacjach (w zależności od miejsca i czasu);
 Omówienie sposobów określania odległości do przedmiotów tere-nowych;
 Kształtowanie nawyku dbałości o środowisko przy dokonywaniu pomiarów;
 Kształtowanie umiejętności pla-nowania współpracy i organizowa-nia pracy w grupie.  Uzasadnić celowość zdobywania umiejętno-ści orientowania się w terenie;
 Opisać zasady orientacji przestrzennej w mie-ście;
 Zdefiniować pojęcie „teren” i jego elementy;
 Zorientować busolę;
 Określić kierunki stron świata za pomocą przedmiotów tereno-wych i kompasu;
 Zorientować busolę;
 Wymienić czynniki wpływające na zły od-czyt wskazania magne-tycznego busoli;
 Określić i strony świata za pomocą zegarka ze wskazówkami i Słońca;
 Określić i strony świata za pomocą Gwiazdy Po-larnej;
 Określić i strony świata za pomocą kwadry Księżyca;
 Wymienić metody określania odległości do przedmiotów tereno-wych.  Wskazać wady i zalety sposobu orientowania się w terenie według przedmiotów tereno-wych;
 Opisz i zilustruj sposób orientowania się w te-renie zwany metodą kwadratów;
 Wyjaśnić, jakich zasad należy przestrzegać, aby prawidłowo odczy-tać wskazania busoli;
 Wyjaśnić, co pokazuje graficzny wyświetlacz odbiornika GPS i jakie informacje można z niego odczytać;
 Scharakteryzować teren pod względem topograficznym;
 Omówić metody okre-ślania odległości do przedmiotów tereno-wych: „na oko”, „par-krokami” i według stopnia widoczności oraz praktycznie okre-ślić odległości do wska-zanych przedmiotów, wykonując odręczny szkic z oznaczonymi od-ległościami. GEOGRAFIA
• Podstawy korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.
• Formy rzeźby terenu i spo-sób ich przed-stawiania na mapie.
18. Posługiwanie się mapą i pla-nem. 1 1) Ogólna charakterystyka i klasyfikacja map topogra-ficznych.
2) Treść map topograficznych.
3) Sposoby znakowania godeł mapy;
4) Czytanie mapy i planu miasta.
5) Przygotowanie mapy do pracy.
6) Orientowanie mapy, planu. Porównywanie mapy z tere-nem.
7) Znaki topograficzne.
8) Orientowanie się w terenie według mapy i planu.  Zapoznanie z elementami mapy i planu, skalą, znakami topograficz-nymi;
 Kształcenie umiejętności posługi-wania się mapą i planem;
 Wskazanie znaczenia mapy i planu w życiu człowieka;  Wyjaśnić, co to jest mapa, plan i z jakich elementów się składają;
 Wymienić i krótko scha-rakteryzować rodzaje map;
 Wyjaśnić, o czym in-formuje skala mapy, planu oraz jak oblicza się odległości na pod-stawie skali?
 Wyjaśnić, na czym po-lega orientowanie mapy i planu?
 Wyjaśnić znaczenie napisów pozaramko-wych;
 Wymienić czynności związane z odnalezie-niem w terenie przed-miotu zaznaczonego na mapie;  Zaplanować wycieczkę na podstawie mapy to-pograficznej;
 Zorientować mapę geometrycznie i ma-gnetycznie;
 Ocenić, czy któryś ze sposobów orientowania mapy jest łatwiejszy lub przydatniejszy w określonych okoliczno-ściach?
 Wskazać minimum 10 charakterystycznych danych, które można odczytać z planu miasta;
 Wykonać, w odpo-wiedniej kolejności czynności, od których zależy biegłe posługi-wanie się mapą i pla-nem. GEOGRAFIA
• Podstawy korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.
• Formy rzeźby terenu i spo-sób ich przed-stawiania na mapie.
19. Sporządzanie szkicu. 1 1) Rodzaje szkiców terenu i ich ogólna charakterystyka.
2) Zastosowanie szkiców tere-nu.
3) Znaki topograficzne i sposo-by ich nanoszenia na szkic.
4) Wybieranie i oznaczanie punktów orientacyjnych.
5) Zasady wykonywania szkicu w terenie.
6) Wykonanie szkicu terenu na podstawie notatek.
 Zapoznanie z rodzajami szkiców terenowych i ich znaczeniem.
 Zapoznanie z zasadami nanoszenia przedmiotów terenowych na szkic.
 Kształcenie umiejętności sporzą-dzania szkicu terenu.
 Przestrzeganie zasad bezpieczeń-stwa podczas sporządzania szkicu w terenie;
 Kształtowanie dbałości o środowi-sko przy dokonywaniu pomiarów;
 Doskonalenie umiejętności rozu-mowego dochodzenia do celu, do-strzegania różnego rodzaju związ-ków i zależności, myślenia anali-tycznego i syntetycznego, odno-szenia zdobytej wiedzy do praktyki oraz zachowania w sytuacjach wymagających pewnego doświad-czenia;  Omówić istotę i prze-znaczenie szkicu;
 Przedstawić rodzaje szkiców topograficz-nych;
 Scharakteryzować po-szczególne rodzaje szki-ców. Przedstawić ich zastosowanie;
 Wyjaśnić, na czym po-lega tzw. podziałka kro-kowa;
 Sporządzić szkic terenu szkoły lub miejsca za-mieszkania w promieniu 200 m.  Wyjaśnić zasady wyko-nywania szkicu;
 Przedstawić czynności niezbędne do wykona-nia szkicu terenu;
 Sporządzić szkic terenu szkoły, zaznaczając drogi ewakuacyjne z budynku szkolnego i miejsca zbiórki mło-dzieży;
 Sporządzić szkic trasy wycieczki, uwzględnia-jąc zabytki i miejsca pamięci w najbliższej okolicy. GEOGRAFIA
• Podstawy korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.
20. Marsz według azymutu 2 1) Pojęcie azymutu.
2) Zasady określania kątów poziomych za pomocą busoli.
3) Pomiar azymutu na mapie.
4) Określanie azymutu w tere-nie.
5) Wyszukiwanie przedmiotów terenowych według poda-nego azymutu.
6) Pomiar odległości na mapie i w terenie.
7) Przygotowanie danych do marszu według azymutu.
8) Zasady marszu na azymut.
9) Zasady bezpieczeństwa podczas marszu na azymut  Zapoznanie z pojęciem azymutu i sposobem jego wyznaczania;
 Utrwalanie umiejętności wyzna-czania azymutu i wyszukiwania przedmiotów w terenie według podanego azymutu;
 Doskonalenie umiejętności marszu na azymut;
 Doskonalenie umiejętności bez-piecznego zachowania się w tere-nie;
 Doskonalenie umiejętności rozu-mowego dochodzenia do celu, do-strzegania różnego rodzaju związ-ków i zależności, myślenia anali-tycznego i syntetycznego, odno-szenia zdobytej wiedzy do praktyki oraz zachowania w sytuacjach wymagających pewnego doświad-czenia;
 Stwarzać warunki do sprawnego podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji oraz nabywania umiejętności efektywnego współdziałania w zespole.  Zdefiniować pojęcie „azymut”;
 Określić rodzaje kierun-ków północy rozróżnia-ne w topografii;
 Wymienić rodzaje azy-mutów i przedstawić zależności miedzy nimi;
 Określić azymut poda-nego przedmiotu tere-nowego;
 Określić przedmiot te-renowy według poda-nego azymutu;
 Przedstawić sposoby pomiaru azymutów na mapie i przeliczania ich na magnetyczne;
 Przedstawić sposoby pomiaru odległości na mapie i przeliczania jej na odległość w terenie;
 Omówić w jaki sposób planuje się marsz na azymut.  Korzystając z mapy ćwiczebnej, opracować instrukcję dla kolegów wybierających się na wycieczkę z m. „X” do m. „Z”:
 Wyznaczyć na mapie najkrótszą trasę dla pieszych i rowerzystów sporządzając tabelę marszu;
 Narysować szkic drogi marszu i określić azy-muty poszczególnych odcinków marszu oraz punkty terenowe;
 Obliczyć długość trasy i (w przybliżeniu) czas niezbędny do jej poko-nania;
 Ustalić pory startu z m. „X” dla pieszych i rowe-rzystów, tak aby obie grupy spotkały się w m. „Z” w południe. GEOGRAFIA
• Podstawy korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.
21. Bieg na orien-tację w ramach
„Dnia sportu”. - 1) Przygotowanie mapy i ozna-czanie elementów trasy na mapie.
2) Zasady biegu na orientację.
3) Opracowanie regulaminu zawodów.
4) Planowanie trasy biegu.
5) Praktyczne zawody  Zapoznanie z zasadami organizacji biegu na orientację;
 Doskonalenie umiejętności samo-dzielnego korzystania z nabytych wiadomości i umiejętności związa-nych z orientacją w terenie i poko-nywaniem różnych form tereno-wych.  Przygotować mapę do zawodów – wybrać od-powiedni teren;
 Nanieść odpowiednie elementy trasy na ma-pie.
 Omówić reguły fair play w biegu na orientację.  Zredagować regulamin zawodów w biegach na orientację pod hasłem „Bezpieczeństwo. Orientacja. Relaks”;
 Zaplanować i opisać trasę biegu na orienta-cję. GEOGRAFIA
• Podstawy korzystania z różnych źródeł informacji geograficznej.
SPRAWDZIAN ROCZNY
Podsumowanie rocznych osiągnięć edukacyjnych uczniów i ich ocena. Wystawienie rocznych ocen klasyfikacyjnych.

UWAGI !
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
U W A G I:
Wymagania programowe zawarte w powyższym planie wynikowym zostały sformułowane na dwóch poziomach: podstawowym i ponadpodstawowym. Takie rozwiązanie ułatwia mi formułowanie wymagań i ich egzekwowanie oraz pozwala na uwzględnianie różnorodności uzdolnień uczniów. Stosując te dwa poziomy, zamieniam osiągnięcia uczniów na oceny szkolne w następujący sposób:
Ocena Poziom spełniania wymagań w %
podstawowe ponadpodstawowe
Dopuszczający 50 -
Dostateczny 75 -
Dobry 75 50
Bardzo dobry 80 70
Celujący 85 80