"Krzyżacy"

Autor: Henryk Sienkiewicz.

Tytuł: Krzyżacy.

Data pierwszego wydania: powieść ukazywała się w odcinkach w „Tygodniku Ilustrowanym” od 2 lutego 1897 roku do 20 lipca 1900. W 1900 roku wyszła wersja książkowa dzieła.

Epoka literacka: pozytywizm.

Rodzaj literacki: epika.

Gatunek literacki: powieść historyczna.

Czas akcji: Akcja powieści rozpoczyna się w roku 1399 (śmierć królowej Jadwigi). Kończy się 15 lipca 1410 roku (bitwa pod Grunwaldem).

Miejsce akcji: Akcja Krzyżaków rozgrywa się na terenach Polski (między innymi: Kraków, Bogdaniec, Zgorzelice, Spychów, Płock, dwór księcia Janusza), Prus (Szczytno, Malbork) oraz Żmudzi (okolice Nowego Kowna).

Bohaterowie fikcyjni: Zbyszko z Bogdańca, Maćko z Bogdańca, Jurand ze Spychowa, Danusia Jurandówna, Jagienka Zychówna, Zych, Hlawa, Sanderus, Fulko de Lorche, Zygfryd de Löve, Kuno Lichtenstein, brat Rotgier, Hugo von Danveld.

Bohaterowie historyczni: Władysław Jagiełło, Jadwiga, Witold – książę litewski, Konrad von Jungingen – wielki mistrz krzyżacki, Ulryk von Jungingen, Janusz – książę mazowiecki, księżna Anna Danuta, rycerze polscy: Zawisza Czarny, Powała z Taczewa, Zyndram z Maszkowic.

Struktura dzieła: powieść Henryka Sienkiewicza składa się z dwóch tomów. Tom pierwszy obejmuje wydarzenia od przybycia do tynieckiej gospody Maćka i Zbyszka, wracających z wojny na Litwie do chwili, w której przed Jurandem ze Spychowa otwiera się brama zamku krzyżackiego w Szczytnie. Tom ten liczy trzydzieści jeden rozdziałów. Tom drugi obejmuje wydarzenia od upokorzenia się Juranda przed braćmi zakonnymi w Szczytnie do bitwy pod Grunwaldem i szczęśliwego powrotu Zbyszka i Maćka do Bogdańca. Tom ten obejmuje pięćdziesiąt dwa rozdziały.

Wymowa ideowa: powieść Krzyżacy, podobnie jak Trylogia, zaplanowana została w myśl idei „ku pokrzepieniu serc”. Sienkiewicz przedstawił w niej jeden z najświetniejszych okresów w historii państwa polskiego – pokonanie potęgi Zakonu w bitwie pod Grunwaldem. Przypominając o szlachetności i prawości rycerstwa polskiego, chciał obudzić dumę narodową i miłość do ojczyzny w czasach, w których Polska podzielona była między zaborców i nie istniała na mapie Europy.