PREROGATYWY PREZYDENTA RP
1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,
2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,
4) inicjatywy ustawodawczej,
5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,
6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,
9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,
10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,
11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,
12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,
13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,
14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,
15) zwoływania Rady Gabinetowej,
16) nadawania orderów i odznaczeń,
17) powoływania sędziów,
18) stosowania prawa łaski,
19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,
20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,
22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,
24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,
26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,
27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,
30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.
Jeżeli chodzi o kompetencje prezydenta nie można zapomnieć o Prerogatywach Prezydenta, czyli aktach urzędowych podejmowanych osobiście, bez obowiązku ich kontrasygnaty, wskazują na osobistą, samodzielną władzę Prezydenta, na samodzielne atrybuty tej władzy, wyrażają jego charakter i samodzielność ustrojów Prezydenta. Konstytucja w art. 144 wyodrębnia zakres prerogatyw, obejmujący 30 aktów urzędowych Prezydenta RP.
Art. 144 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych kompetencji, wydaje akty urzędowe.
2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:
1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,
2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,
3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,
4) inicjatywy ustawodawczej,
5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,
6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,
7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,
8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,
9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,
10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,
11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,
12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,
13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,
14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,
15) zwoływania Rady Gabinetowej,
16) nadawania orderów i odznaczeń,
17) powoływania sędziów,
18) stosowania prawa łaski,
19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,
20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,
21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,
22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,
24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,
25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,
26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,
27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,
28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,
29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,
30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.
Kompetencje głowy państwa
Określona konstytucyjnie rola Prezydenta jako głowy państwa obejmuje szeroki zakres jego kompetencji m.in. aktywność Prezydenta w zakresie stosunków zagranicznych oraz sferę spraw wewnątrzpaństwowych czyli np. sprawy dotyczące obronności i bezpieczeństwa państwa w czasie wojny i pokoju.
a) kompetencje w zakresie spraw zagranicznych
Prezydent jako najwyższy przedstawiciel Rzeczpospolitej Polskiej, w stosunkach międzynarodowych posiada określony zakres kompetencji określonych w Konstytucji. Art. 133 Konstytucji stanowi:
1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat,
2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych, 3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.
2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją.
3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów i właściwym ministrem.
Rola Prezydenta w sprawach polityki zagranicznej jest o wiele większa, niż to wynika z normy konstytucyjnej. Prezydent pełniąc rolę najwyższego przedstawiciela funkcję tę realizuję także bezpośrednio, składając wizyty państwowe, utrzymując oficjalne i robocze kontakty z głowami innych państw.
b) kompetencje w zakresie zwierzchnictwa Sił Zbrojnych, obronności i bezpieczeństwa państwa na czas wojny i pokoju
Kompetencje w tym zakresie określa Art. 134, 135, 136, 229, 230 Konstytucji. Kompetencje te można podzielić na te, które stanowią kompetencję w zakresie obronności i obejmują uprawnienia dotyczące zarządzania stanu wojny, mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych i na te dotyczące bezpieczeństwa państwa, a także szczególnych zagrożeń. Kompetencje te w pewien sposób są rozgraniczone pomiędzy Prezydentem, a rządem.
Art. 134 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej jest najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
2. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej.
3. Prezydent Rzeczypospolitej mianuje Szefa Sztabu Generalnego i dowódców rodzajów Sił Zbrojnych na czas określony. Czas trwania kadencji, tryb i warunki odwołania przed jej upływem określa ustawa.
4. Na czas wojny Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych. W tym samym trybie może on Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych odwołać. Kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej określa ustawa.
5. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Ministra Obrony Narodowej, nadaje określone w ustawach stopnie wojskowe.
6. Kompetencje Prezydenta Rzeczypospolitej, związane ze zwierzchnictwem nad Siłami Zbrojnymi, szczegółowo określa ustawa.
Art. 135 stanowi;
1. Organem doradczym Prezydenta Rzeczypospolitej w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego.
Art. 136 stanowi;
1. W razie bezpośredniego, zewnętrznego zagrożenia państwa Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 229 stanowi;
1. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady
2. Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.
Art. 230 stanowi;
1. razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.
2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.
Art. 231 stanowi;
1. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
c) klasyczne uprawnienia głowy państwa
W konstytucyjnie określonym zakresie kompetencji Prezydenta można wyodrębnić grupę uprawnień, które wyrażają klasyczne atrybuty władzy głowy państwa w stosunkach wewnętrznych. W ich ramach nadaje on obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na jego zrzeczenie się, nadaje ordery i odznaczenia, stosuje prawo łaski( którego nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu). Kompetencje te określone są w wielu artykułach Konstytucji m.in.;
Art. 137 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.
Art. 138 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.
Art. 139 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.
Na podstawie tej ustawy Prezydent z tytułu pełnienia funkcji głowy państwa jest z urzędu przewodniczącym Kapituł Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski, Wielkim Mistrzem Orderu oraz z urzędu kawalerem tych orderów.
Konstytucja nadaje Prezydentowi również prawo zwracania się z orędziem do Sejmu, Senatu, Zgromadzenia Narodowego, którego nie czyni się przedmiotem debaty.
Art. 140 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.
2.Kompetencje arbitrażu politycznego i równoważenia władz
Zakres uprawnień w stosunku do parlamentu, rządu i organów władzy sądowniczej wskazuje sposób usytuowania Prezydenta w systemie podziału władzy oraz stanowi charakterystykę jego pozycji ustrojowej.
a) kompetencje w stosunku do parlamentu (Sejmu, Senatu)
W stosunku do parlamentu Prezydent posiada uprawnienia, które pozwalają mu oddziaływać na tryb funkcjonowania i sposób podejmowania decyzji przez izby parlamentu. Konstytucja RP wyposażyła Prezydenta w uprawnienia wpływające na tok pracy parlamentu.
Art. 98 ust. 2,4,5 stanowi;
1. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.
2. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.
3. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.
Obecnie Prezydent może zarządzić skrócenie kadencji parlamentu w dwóch przypadkach:
a) Jeżeli ustawa budżetowa nie zostanie uchwalona w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej.
Art. 225 stanowi;
1. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.
b) W razie niepowołania rządu po trzech nieudanych próbach Prezydent obligatoryjnie zarządza skrócenie kadencji parlamentu, gdy Sejm w ciągu 14 dni nie udzieli wotum zaufania rządowi powołanemu w trzecim trybie
Art. 155 stanowi;
1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.
Konstytucja zapewnia Prezydentowi RP wpływ na tok i rezultaty działalności prawotwórczej parlamentu. Prezydent realizuje je poprzez prawo inicjatywy ustawodawczej oraz kompetencje związane z podpisaniem i ogłaszaniem ustawy. Prawo inicjatywy ustawodawczej zgodnie z artykułem 118, przysługuje Prezydentowi obok innych podmiotów. Przyznanie mu osobistej inicjatywy ustawodawczej, nie obwarowanej żadnymi ograniczeniami, jest osobliwym rozwiązaniem, odbiegającym od rozwiązań konstytucyjnych w państwach współczesnych.
Art. 118 ust. 1, stanowi;
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
Konstytucja nadaje Prezydentowi uprawnienia związane z podpisaniem i ogłaszaniem ustawy co reguluje Art. 122 Konstytucji i stanowi on;
1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności.
5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.
6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.
b) kompetencje w stosunku do rządu
Konstytucyjne uprawnienia Prezydenta pozwalają mu wpływać na rząd w dwóch płaszczyznach:
a) w zakresie powoływania rządu
b) oddziaływania na tok jego pracy i politykę
Art. 154 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.
2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.
Art. 155 stanowi;
1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.
Konstytucja przyjmuje klasyczne parlamentarne zasady odpowiedzialności politycznej rządu przed Sejmem. Obejmuje ono odpowiedzialność solidarną rządu i indywidualną poszczególnych ministrów (art.158 i art. 159.) Tym samym Prezydent został wyłączony z udziału w procedurze pociągania rządu do parlamentarnej odpowiedzialności politycznej. Prezydent nie może wnioskować do Sejmu o uchwalenie wotum nieufności dla rządu, jak również nie może dymisjonować rządu z własnej inicjatywy, czyli pociągać do odpowiedzialności politycznej.
Art. 158 stanowi;
1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.
2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.
Art. 159 stanowi;
1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.
W świetle konstytucji formalna jest również rola Prezydenta w zakresie dokonywania zmian w składzie rządu po jego odwołaniu, bowiem odwołuje i powołuje on ministrów tylko zgodnie z wnioskiem premiera.
Art. 161 stanowi;
1. Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów
W podobnym kierunku ukształtowane są uprawnienia Prezydenta w zakresie przyjmowania dymisji rządu w przypadkach określonych w art. 162 Konst. Zgodnie z przepisami konstytucyjnymi przyjmuje on dymisję Rady Ministrów, z jednym wyjątkiem – może odmówić jej przyjęcia w przypadku rezygnacji Prezesa Rady Ministrów z dalszego pełnienia misji szefa rządu.
Art. 162 stanowi;
1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.
2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:
1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,
2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,
3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.
3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.
4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt. 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.
Prezydent może wypełniać pewną rolę w zakresie kształtowania polityki rządu, ale nie przesądzającą ostatecznych rozstrzygnięć, w ramach instytucji Rady Gabinetowej. Zgodnie z art. 141 Konstytucji Prezydent może w sprawach szczególnej wagi zwoływać Radę Gabinetową, którą tworzy Rada Ministrów obradująca pod jego przewodnictwem.
Art. 141 stanowi;
1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową. Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta Rzeczypospolitej.
2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.
c) kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej
Zasadniczą kompetencją Prezydenta w zakresie stosunków z władzą sądowniczą jest powoływanie sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (art. 179). Ten tryb powoływania sędziów z udziałem głowy państwa i Krajowej Rady Sądownictwa jest istotną gwarancją ustrojową niezawisłości sędziowskiej.
Art. 179 stanowi;
1. Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony.
Zgodnie z konstytucją Prezydent powołuję;
a) Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego na 6-letnią kadencję, spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego (art.183)
b) Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego na 6-letnią kadencję, spośród kandydatów przedstawionych przez Ogólne Zgromadzenie Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego (art.185)
c) Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunały Konstytucyjnego (art. 194 ust.2) Prezydent powołuję także jedną osobę do składu Krajowej Rady Sądownictwa (art. 187 ust. 1)
Konstytucyjny zakres kompetencji określający wpływ Prezydenta na funkcjonowanie władzy sądowniczej jest ograniczony. Jego kompetencje w zakresie powoływania organów kierowniczych w niektórych sądach i w Trybunale Konstytucyjnym mają uzasadnienie ustrojowe w tradycyjnych atrybutach władzy głowy państwa.
Do uprawnień Prezydenta w tym zakresie należy jeszcze wymienić:
a) prawo występowania z wnioskiem do Trybunału Stanu o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej (art. 156 ust.2)
b) prawo występowania z wnioskiem w sprawach objętych kognicją Trybunału Konstytucyjnego (art. 191 ust.1)
c) prawo występowania do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa (art. 192)
Inne kompetencje prezydenta
Prezydent wykonuje liczne uprawnienia, które zostały przewidziane w Konstytucji lub ustawach, które w konstytucyjnej systematyce będą kwalifikowane do „innych” kompetencji.
a) kompetencje ustrojowe
Prezydent posiada uprawnienia w zakresie dokonywania zmian ustrojowych Konstytucji, które stanowią podstawową i zasadniczą gwarancję skutecznej ochrony porządku konstytucyjnego.
Art. 235 ust. 1 stanowi;
1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.
Po zakończeniu postępowania określonego w Konstytucji, Prezydent podpisuje ustawę o zmianie Konstytucji i zarządza jej ogłoszenie w „Dzienniku Ustaw RP”
b) kompetencje kreacyjne, organizacyjne oraz w zakresie kierownictwa państwowego i wewnętrznego w Kancelarii Prezydenta RP
Prezydent zgodnie z Konstytucją, uczestniczy w powoływaniu innych, poza rządem i organami wymiaru sprawiedliwości, organów państwowych.
Art. 214 ust. 1 stanowi;
1. Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji są powoływani przez Sejm, Senat i Prezydenta Rzeczypospolitej.
Prezydent RP posiada również uprawnienia w zakresie kształtowania zasadniczych kierunków polityki państwa poprzez instytucję referendum.
Art. 125, ust. 2 stanowi;
1. Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Jeżeli chodzi o organizację i funkcjonowanie Kancelarii Prezydenta RP to trzeba powiedzieć, że jest to organ pomocniczy, posiada charakter urzędu administracyjnego, realizującego techniczno- organizacyjne zabezpieczenie wykonywania funkcji ustrojowych przez Prezydenta.
Art. 143 stanowi;
1. Organem pomocniczym Prezydenta Rzeczypospolitej jest Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej. Prezydent Rzeczypospolitej nadaje statut Kancelarii oraz powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej.
c) pozostałe kompetencje określone w ustawach
Kompetencje prezydenta są uregulowane w sporej liczbie ustaw, których wykaz na początek 2000 roku obejmuje aż 57. Kompetencje prezydenta dotyczą wielu dziedzin, między innymi: prawa wyborczego, służby konsularnej, spraw obronności i bezpieczeństwa państwa, wymiaru sprawiedliwości, kultury, nauki i szkolnictwa wyższego, osób zajmujących stanowiska państwowe, symboli państwowych oraz organizacji społecznych.
Odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta
Odpowiedzialność konstytucyjną Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej reguluje 145 artykuł Konstytucji:
1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.
2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.
3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.
Rozwiązania konstytucyjne dotyczące systemu rządów i pozycji ustrojowej Prezydenta są niezbyt klarowne. Koncepcja ustrojowa jego arbitrażu politycznego nie znajduje konsekwentnej realizacji w postanowieniach Konstytucji. Prezydent nie posiada wystarczających instrumentów arbitrażu wobec parlamentu. Brak jest instrumentów równowagi całej władzy wykonawczej wobec parlamentu. Pojawia się też brak spójności rozwiązań systemowych w całej Konstytucji RP. Jest to rezultat niespójnych i niejasnych rozwiązań dotyczących całej władzy wykonawczej i pozycji Prezydenta w systemie dualistycznej egzekutywy.