Pojezierze Kaszubskie

Pojezierze Kaszubskie jest najczęściej odwiedzanym regionem Pojezierza Pomorskiego. Oprócz naturalnych walorów krajobrazowych przyczynia się do tego bliskość aglomeracji Trójmiasta oraz dawne tradycje letniskowe (w Polsce powojennej był to najbardziej atrakcyjny rejon pojezierny w zachodniej części kraju).

Na tym obszarze pasmo moren czołowych Pojezierza Pomorskiego osiąga najwyższe wartości. Znajdujący się tu szczyt Wierzycy, osiągający 329 m n.p.m., malowniczo położony jest we Wzgórzach Szymbarskich. Jest to najwyższe wzniesienie całego pasa pojezierzy. Wysokości względne są tu również wyjątkowo duże, dochodzące do 170 m. Wynika to z głębokiego rozcięcia pięknymi rynnami jezior polodowcowych ciągu wzgórz morenowych. Najbardziej malownicze są jeziora rynnowe towarzyszące najwyższym wzniesieniom. Do nich między innymi należą Jezioro Raduńskie oraz ciągnące się w najbliższym sąsiedztwie Wierzycy Jezioro Ostrzyckie. Do największych jezior podregionu zalicza się także leżące na pograniczu Borów Tucholskich jezioro Wdzydze o powierzchni 15 km² i długości brzegów 63 km. Wokół niego rozmieszczone są ośrodki wczasowe. Z Pojezierza Kaszubskiego wypływa Słupia, której dolina powyżej Słupska została uznana za park krajobrazowy o powierzchni 370 km². Bogactwo form rzeźby, kontrasty krajobrazowe wywołane obecnością licznych głęboko wciętych rynien jeziornych i towarzyszących im wzgórz, uzasadniają w pełni nazwę "Szwajcaria Kaszubska" w odniesieniu do obszaru leżącego pomiędzy Kartuzami a Kościerzyną. Jest to najpopularniejsza wśród turystów część Pojezierza Kaszubskiego. Teren ten jest bogato wyposażony w infrastrukturę turystyczną. Walory krajobrazowe omawianego obszaru podnoszą także głęboko wcięte doliny rzek oraz piękne lasy liściaste lub mieszane. Szwajcaria Kaszubska to jednocześnie najlepiej zagospodarowany turystycznie region z całego regionu pomorskiego. Duże różnice wysokości względnej, jak również dość długo zalegająca pokrywa śnieżna, sprawiają, że region ten daje możliwość uprawiania turystyki narciarskiej, a nawet narciarstwa zjazdowego. Najlepsze warunki w tym względzie istnieją na stokach Wierzycy.

Środowisko przyrodnicze regionu kaszubskiego poza walorami wypoczynkowymi dysponuje bardzo bogatym zestawem walorów krajoznawczych. Wiążą się one z genezą różnorodnych form powierzchni ziemi, ciekawymi okazami awifauny, zachowanymi i ochronianymi w rezerwatach, fragmentami pięknych lasów buczyn, z licznymi rozsianymi po całym obszarze podregionu pomnikami przyrody ożywionej i nieożywionej - głazy narzutowe. Do najbardziej atrakcyjnych walorów krajoznawczych należą jednak te, które wynikają z tradycji ludowej sztuki, budownictwa i innych przejawów niezwykle ciekawego pod względem etnicznym regionu. Tradycje ludowe są tu w dalszym ciągu żywe i nadal rozwijane. Można je spotkać w dziesiątkach wsi i osad podregionu. Ciekawe budownictwo wiejskie oraz oryginalny wystój chat (chęci) kaszubskich, narzędzia pracy, instrumenty muzyczne to tylko niektóre przykłady przejawów kultury materialnej Kaszubów. Bogata jest także kultura duchowa. Kaszubi do dzisiaj posługują się piękną, oryginalną gwarami, znane są ich legendy i podania, pieśni obrzędowe, a także ciekawe zwyczaje różne i uroczystości religijne. Z kulturą duchową podregionu kaszubskiego związane są nazwiska wielkich synów tej ziemi, gorących patriotów, poetów i pisarzy - Hieronima Derdowskiego, Floriana Ceynowy, Wincentego Rogali i innych. Na Kaszubach tworzył swoje wspaniałe portrety cisów i sosen Leon Wyczółkowski, tu w Będominie urodził się twórca hymnu narodowego - Józef Wybicki. Centrami kultury kaszubskiej są Kościerzyna i Kartuzy. Są to jednocześnie ważne ośrodki krajoznawcze. Kartuzy są stolicą tego regionu, znajdują się tu najbogatsze zbiory ilustrujące kulturę materialną i duchową Kaszubów, zgromadzone w Muzeum Kaszubskim. Podobne zbiory gromadzi muzeum w Lęborku, a także Muzeum Pomorskie w Gdańsku. We Wdzydzach Kiszewskich natomiast istnieje skansen budownictwa kaszubskiego, w którym znajduje się około 320 oryginalnych zabytków, stanowiących pełne

wyposażenie chat (meble, naczynia, narzędzia rolnicze, sprzęt rybacki oraz przedmioty związane z pracą, obrzędami i obyczajami Kaszubów). W wsi Wiele rozrzucone są kapliczki, tzw. Kalwarii Wielewskiej, jest ona także ośrodkiem folkloru kaszubskiego.

Miasta i osiedla wiejskie podregionu kaszubskiego stanowią przedmiot zainteresowań krajoznawczych ze względu na liczne i cenne zabytki architektury. Dominują wśród nich gotyckie budowle skalne. W wielu miasteczkach i wsiach nad brzegami jezior, na wyspach spotykane są przedhistoryczne grodziska, świadczące o długiej historii osadnictwa na tym obszarze. Wachlarz walorów krajoznawczych uzupełniają liczne pamiątki z lat II wojny światowej. Obszar podregionu kaszubskiego był w latach okupacji terenem masowych egzekucji i kaźni ludności polskiej. Fakty te dokumentują m.in. zbiory lokalnych muzeów i izb regionalnych. Dla upamiętnienia miejsc związanych z martyrologią miejscowej ludności wzniesiono liczne pomniki, obeliski oraz wmurowano wiele tablic informacyjnych o zbrodniach hitlerowskich i męczeństwie miejscowej ludności.

Penetrację turystyczną podregionu ułatwiają przebiegające tu trasy kołowe, zaznaczone trasy piesze oraz szlaki wędrówek wodnych. Najpiękniejsza trasa turystyczna kołowa łączy Kartuzy z Kościerzyną. Na odcinku od Rebaszowa trasa biegnie między jeziorami Brodno Małe i Brodno Wielkie, a następnie wzdłuż wschodnich brzegów Jeziora Ostrzyckiego w kierunku Wierzycy i Kościerzyny. Ten odcinek trasy nosi nazwę "Drogi Kaszubskiej". Z najciekawszych tras należy wymienić:
- trasę Gdańsk - Żukowo - Kartuzy - Brodnica Dolna - Kulkowa Huta - Parchowo - Bytów;
- trasę Kościerzyna - Stezyca Zagórzale - Przewóz - Lampa - Chmielno, która biegnie wzdłuż Jeziora Raduńskiego.

Najciekawszy i najpiękniejszy szlak wędrówek wodnych bierze początek w Stezycy, biegnie przez jeziora: Raduńskie, Klodno, Białe, Rakowo, powtórnie przez Białe, a następnie przez Małe i Wielkie Brodno, Ostrzyckie, Patulskie, Dąbrowskie do jeziora Lubowisko. W miejscowości Ostrzyce wybiega szlak turystyki krajowej prowadzący przez niewielkie jezioro Trzebno, a następnie Raduń do Gdańska.

Pojezierze Kaszubskie jest jednak w pewnych partiach przeciążone ruchem turystycznym.