Historia XVIII wiek

1.rewolucja agrarna(przemiana w nowoczesne rolnictwo)-proces grodzeń,zwiększanie majątków panów feudalnych, gospodarstwa farmerskie, rozwój miast;przyczyny rozwoju gospodarczego w Anglii w XVIII-mało ograniczeń feudalnych,eksplozja demograficzna,rewolucja przemysłowa(produkcja maszynowa);Innowacje techniczne-mechaniczne czółenko,mechaniczna przędzarka,mech.krosno,statek parowy,Anglia potęga przemysłową, James Watt (1736-1819) - brytyjski inżynier i wynalazca, twórca kilku kluczowych ulepszeń konstrukcji maszyny parowej;Idee ekonomiczne:Quesnay(francuski ekonomista),fizjokratyzm(przyrost dóbr jest możliwy tylko przy zagwarantowanej własności i wolności osobistej)lib.ekon(brak ingerencji państwa w gospodarke)Smith(„badania nad naturą i przyczyną bogactw narodów”)
2.Oświecenie – określane często jako Wiek Rozumu to prąd kulturalny, okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789,epoka w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem;powstanie nowego ruchu po zwycięstwie, sceptycyzm wobec tradycji,Wolter-filozof,krytykował ciemnote,uprzywilejowanie szlachty;Rozwój nauki-empiryzm(Locke),agnostycyzm(odrzucał możliwości poznania czegokolwiek poza wrażeniami,Hume),racjonalizm(Descartes,poznanie prawdy przez rozum);Newton(angielski fizyk, matematyk, zasady dynamiki, prawo ciążenia)Linneusz(szwedzki botanik, klasyfikacja roślin i zwierząt)Lavoisier(francuski fizyk i chemik, Sformułował pierwszą wersję prawa zachowania masy, wykazał, że tlen jest niezbędny przy spalaniu)Franklin(uczony,wynalazł piorunochron, fotel bujany, okulary dwuogniskowe oraz organy kieliszkowe)1751-I tom „Encyklopedii, czyli słownika rozumowanego nauk, sztuk i rzemiosł”-Diderot, Alembert;kryzys religii-deizm(Bóg nie ma prawa ingerowania w życie człowieka i kierowania światem materialnym, jest jedynie stwórcą świata materialnego), ateizm(zaprzeczenie istnienia Boga)Edukacja-obowiązek szkolny młodzieży męskie, szkoły rycerskie,Francuska Akademia Nauk;filozofia oświecenia-społeczne prawa naturalne(równość, wolność),Rousseau(zasada równości, czyli egalitaryzm,republika najlepszym ustrojem),Monteskiusz(popierał parlamentarna monarchię,sformułował zasadę trójpodziału władzy;życie polityczne-absolutyzm oświecony w II poł XVIII w, rozwój burżuazji, centralizacja państwa, zeświedczenie państwa, nowożytne prawodawstwo;Literatura-klasycyzmu(pełniła funkcję edukacyjną,ody, bajki, satyry,felietony) postacie literatury klasyc.-Marivaux,Swift”podróże Guliwera”,Defoe”Robinson Crusoe”,literatura sentymentalna-ukazywanie wewnętrznego życia człowieka(Sterne) „Julia, czyli Nowa Heloiza” Literatura rokokowa-subtelna, nastawiona na rozrywke Sztuka-rokoko-początek 18 wieku, Francja, małe formy artystyczne, lekkie, dekoracyjne wnętrza, ornamentyka, porcelana(zabytki:Zwinger, Sans-Souci) klasycyzm-nawiązanie do antyku,piękno doskonałe; Klasycyzm - architektura - budowle Merliniego , Corazziego , Łuk Triumfalny w Paryżu ; malarstwo - obrazy Bacciarellego ; literatura - większość utworów poetyckich epoki
Sentymentalizm - architektura - rezydencja Czartoryskich w Puławach ; malarstwo - obrazy Watteau ; literatura - twórczość Karpińskiego i Kniaźnina
3. Absolutyzm oświecony-rodzaj absolutyzmu typowy zwłaszcza dla XVIII w., w którym władca przeprowadza odgórnie szereg niezbędnych dla państwa reform, likwidując niektóre instytucje feudalne. Za przedstawicieli absolutyzmu oświeconego uchodzą król pruski Fryderyk II, cesarz Józef II i caryca Katarzyna II. Piotr I-rozpoczal wielka wojna północną, pokój w Nystad 1721-inflanty i Estonia dla Rosji, wprowadził prostsze pismo, dbał o rozwój oświaty,wspieral rozwój handlu i manufaktur. Prusy Fryderyk Wilhelm I- (1688-1740)- Twórca sprawnego systemu fiskalno-wojskowego administracji). Wprowadził koszarowy tryb życia na dworze królewskim i w państwie. Wyznawca dewizy: "wojsko i talary to moi najlepsi przyjaciele". W schyłkowej fazie wojny północnej odebrał Szwecji Szczecin wraz z południową częścią szwedzkiego Pomorza (1720). W polityce gospodarczej preferował samowystarczalność kraju (zakaz importu artykułów luksusowych). W sprawach religijnych opowiadał się za tolerancją.Fryderyk II Hohenzollern (1712-1786)- Prowadził politykę kolonizacji niemieckiej na zagarniętych terytoriach. Sprawny organizator wojska, administracji, skarbowości i sądownictwa w Prusach. Urzeczywistniał zaborcze cele uprzywilejowanej pruskiej szlachty. Znany mecenas architektury, malarstwa i muzyki. Bliski przyjaciel Woltera. józefińskie reformy- zniesiono zarządy krajowe, przygotowano głęboką reformę systemu podatkowe, zniesiono większość prawnych ograniczeń dotyczących Żydów, chłopi otrzymali wolność przenoszenia się z miejsca na miejsce, wprowadzono zakaz ich rugowania, dziedziczne prawo do zajmowania gruntów, możliwość procesowania się z panami, określono ich powinności wobec dworu Katarzyna II- Podziwiana przez zachodnich filozofów za mądrość, umiłowanie wiedzy i sprzyjanie oświeceniu, w rzeczywistości rządziła niezwykle twardą ręką. Zezwoliła szlachcie na handel chłopami i zsyłanie buntowników na Syberię, krwawo stłumiła bunty kozackie i chłopskie. Uczestniczyła w rozbiorach Polski.
4. Kolonizacja angielska wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej utworzenie 13 nowych kolonii, rozwój gospodarczy kolonii angielskiej (rolnictwo na południu), przemysł okrętowy, drzewny na północy, wypieranie i masowe wymieranie Indian. Przyczyny wojny o niepodległość-sprzeczności miedzy koloniami a metropolią, dążenia kolonii do wszechstronnego rozwoju, bojkot towarów angielskich. Zwołanie I Kongresu Kontynentalnego w Filadelfii w 1774. Wybuch I wojny o niepodległość-ogłoszenie deklaracji niepodległości 1776 na III kongresie w Filadelfii, początkowe sukcesy anglików, udział w wojnie ochotników z Europy np Kościuszko(fortyfikował różne obozy wojskowe Armii Kontynentalnej, awansowany został 13 października 1783 r. na generała brygady armii amerykańskiej), kapitulacja Anglików-1781, traktat pokojowy w Wersalu(1783),uchwalenie konstytucji(1787), pierwszy prezydent Jerzy Waszyngton
5 Rewolucja francuska 1789-1799-okres rozruchów, powstań i zamachów stanu, które doprowadziły do upadku monarchii i ustroju stanowego we Francji. Bezpośrednią przyczyną był kryzys finansowy państwa, pośrednią rozwój racjonalistycznej filozofii Oświecenia, Zwołanie przez Ludwika XVI Stanów Generalnych, które 17 czerwca uznały się za Zgromadzenie Narodowe, a 9 lipca ogłosiły się Konstytuantą, doprowadziło do ostrego kryzysu politycznego. 14 VII 1789 ludność Paryża zdobyła Bastylię. Data ta stała się symbolem rewolucji. 26 VIII 1789 ogłoszono Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, Po przekształceniu zgromadzenia prawodawczego w Konwent Narodowy, 22 IX 1792 proklamowano republikę, a 21 I 1793 stracono króla, powołany 6 IV 1793 Komitet Ocalenia Publicznego stał się faktycznym rządem. 24 VI 1793 uchwalono nową demokratyczną konstytucję, która nie weszła w życie, W sierpniu 1795 uchwalono nową konstytucję, w wyniku której władzę sprawował dyrektoriat, zamachu 18 brumaire'a (9 XI 1799), w wyniku którego rządy objął generał Napoleon Bonaparte, jako pierwszy konsul, Rewolucja zniosła porządek feudalny, wprowadziła równość wobec prawa, wolność słowa i wyznania, doprowadziła burżuazję do władzy. Jej idee wywarły ogromny wpływ na całą Europę, przyspieszając proces tworzenia się nowoczesnych państw narodowych. Jednocześnie doprowadziła do ogromnych strat ludzkich i znacznego zniszczenia dziedzictwa kulturalnego.
6.Unia personalna Rzeczypospolitej z Saksonią-1697-August II królem;Saksonia-dobrze rozwinięta gospodarczo,bogate mieszczaństwo,dobra armia. Początek wielkiej wojny północnej (1700-1721)-kontynuacja wojny z Turcją,dążenie do władzy absolutnej przez Augusta II,wojna ze Szwecją w pogoni za Augustem Iii jego detronizacja,1705-S.Leszczyński królem;Sejm niemy(1717)- za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm ten został nazwany "niemym" z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego czas walki króla ze szlachtą. Zapoczątkował on okres zależności Rzeczypospolitej od Rosji, postanowienia-zmniejszenie władzy hetmanów, wprowadzenie podatków na zawodową armię, ograniczenie władzy senatu, zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Polski na dłuższy czas, wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej miały opuścić ziemie polskie, obydwa państwa tj. Polskę i Saksonię miała łączyć tylko unia personalna;Spadek międzynarodowego znaczenia Rzeczpospolitej-traktat w Nasyd(1721), Inflanty dla Rosji, Szczecin dla Prus,wzorst znaczenia Austrii i Prus, a mniejsze znaczenie Szwecji, sytuacja wewnętrzna w Polsce-rozkad aparatu państwowego,zrywanie sejmów,upadek kulturalny i gospodarczy(głownie miast),rabunki,spadek wydajnosci rolnictwa,zmniejszenie liczebnosci armii
7.reformy sejmu konwokacyjnego i elekcja (s.konwokacyjny-V-VI 1764-zniesienie liberum veto,utworzenie komisji skarbowych,powoanie komisji wojskowej,wprowadzenie komisji dobrego porządku,jednolite cła generalne) 1764-Poniatowski królem- utworzył on Szkole Rycerska, Teatr Narodowy,chciał ukształtować nowy model społeczeństwa, powstanie Monitorałł sejm delegacyjny (1767-1768)-uchwalenie praw kardynalnych,wyłączność szlachty do sprawowania urzędów,katolicyzm religia panujaca,przyznanie dysydentom praw politycznych Konfederacja barska 1768-1772- zbrojny związek szlachty zawiązany w Barze na Podolu, głosiła hasła obrony wiary i wolności szlacheckich, cele swe zamierzała osiągnąć poprzez wprowadzenie na tron polski przedstawiciela rodziny Wettinów i wyzwolenie się spod kurateli rosyjskiej, Inicjatorzy-A. i M. Krasińscy,K. Pułaski K. Sołtyk, W. Rzewuski,J. Pac, J. Mniszech, J.K. Potocki, T. Wessel, I rozbior Polski-1772-Rosja zajela obszary na wschód od Dźwiny i Dniepru,Prusy otrzymaly Warmie,pomorze gdańskie bez gdanska i Torunia,obszar nadnotecki, Austria część woj.krakowskiego, sandomierskiego, ruskiego ze Lwowem. Sejm rozbiorowy(1773-1775)- Na marszałka wyznaczono księcia A. Ponińskiego. Przeciwko sejmowi pod konfederacją, oddaniu laski marszałkowskiej Ponińskiemu i wyłonieniu delegacji do rokowań z zaborcami zdecydowanie protestował poseł ziemi nowogrodzkiej T. Rejtan. 30 IX 1773 sejm uchwalił traktaty rozbiorowe, podjął także decyzje w sprawie powołania Rady Nieustającej i Komisji Edukacji Narodowej oraz zebrał prawa kardynalne, uzyskując gwarancję ich zachowania ze strony wszystkich państw zaborczych.
8.Reformy oświeceniowe w Polsce-powstanie Szkoły Konarskiego, Biblioteki Załuskich,reforma szkolnictwa,1773-KEN,szkoly podwydziałowe, powołanie Towarzystwa do spraw Ksiąg Elementarnych,obiady czwartkowe,Ignacy Krasicki,Adam Naruszewicz, styl stanisławowski- łazienki,realizator polityki artystycznej-M.Bocciarelli