Białowieski Park Narodowy

Początki parku sięgają 1921 r. kiedy o utworzono leśnictwo "Rezerwat", w 1932 r. Przekształcone w "Park Narodowy w Białowieży", restytuowany w 1947 r. jako Białowieski Park Narodowy, powiększony w 1996. Najstarszy w Polsce, jeden z najstarszych parków narodowych w Europie. Park położony jest w centralnej części Puszczy Białowieskiej, we wschodniej części Nizin Podlasko-Białoruskich, krainie Mazursko-Podlaskiej, dzielnicy przyrodniczo-leśnej Puszczy Białowieskiej.

Powierzchnia Parku wynosi 10502 ha, z tego 9594 ha zajmują lasy. Główny obiekt Parku, ścisły rezerwat przyrody o powierzchni 4747 ha obejmuje lasy pochodzenia naturalnego często o charakterze lasy pierwotnego. Wieloletnia ochrona ścisła pozwala na śledzenie przebiegu licznych procesów naturalnych zachodzących w ekosystemach leśnych wyjętych z bezpośrednio oddziaływania człowieka. Stąd szczególne znaczenie dla wieloletnich badań opartych o stałe powierzchnie badawcze. W oparciu o Park w Białowieży działają placówki naukowe.

Florę parku szacuje się na ponad 3,5 tys. gatunków, w tym 725 gatunków roślin naczyniowych, około 2500 gat. Grzybów, 277 gat. porostów. Z rezerwatu ścisłego znamy 40 zespołów roślinnych, w tym 20 leśnych i zaledwie 1 roślinności synantropijnej W drzewostanach przeważają gatunki liściaste tworzące około 60% zapasu na pniu.

Fauna Parku liczy około 10000 gatunków głównie bezkręgowców. Ze ssaków należy wymienić wilki, rysie, bobry, żubry żyjące na swobodzie tak w Parku jak i w sąsiadującej z nim zagospodarowanej części Puszczy. W Parku gnieździ się 130 gatunków ptaków, zaś faunę owadów szacuje się na 8,5 tys. gatunków. W Parku działa muzeum przyrodnicze eksponujące bogate zbiory, zwłaszcza ptaków oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczej. Osobną jednostka Parku jest Ośrodek Hodowli Żubrów, w którym działa rezerwat pokazowy prezentujący prócz żubra także jelenie, sarny, dziki, krzyżówki bydła z żubrem tzw. Żubronie oraz koniki typu tarpana.

W 1977 r. UNESCO uznało Park za światowy rezerwat biosfery, zaś w 1979 roku jako jedyny w Polsce obiekt przyrodniczy dziedzictwa Światowego. W grudniu 1992 r. rozszerzono granice obiektu Dziedzictwa Światowego na przyległą doń część białoruskiego parku narodowego "Białowieżskaja Puszcza" objętą ochroną ścisłą. W ten sposób powstał jeden z trzech w Europie trans graniczny obiekt Dziedzictwa Światowego. Białowieski Park Narodowy leży w województwie białostockim.

Jeden z dwudziestu dwóch i najstarszy z polskich parków narodowych, powstał w 1921 roku. Położony w sercu Puszczy Białowieskiej (150 000 ha), w 1977 r. BPN został uznany przez UNESCO za Światowy Rezerwat Biosfery, zaś w 1979 r. jako jedyny w Polsce obiekt przyrodniczy za Dziedzictwo Światowe. Od 1992 r. jest on częścią polsko-białoruskiego Transgranicznego Obiektu Dziedzictwa Światowego.

Główny obiekt Parku: Rezerwat Ścisły (4747 ha) położony jest w widłach rzek Hwożnej od północy i Narewki od zachodu. Od wschodu poprzez granicę państwa - graniczy z białoruskim parkiem narodowym „Biełowieżskaja Puszcza” (wzdłuż granicy od 1981 r. istnieje płot z drutów kolczastych 2-metrowej wysokości, co stanowi barierę uniemożliwiającą wędrówki zwierzyny).

Białowieski Park Narodowy chroni ostatnie na niżu Europy naturalne ekosystemy leśne znajdujące się w strefie lasów liściastych i mieszanych. Drzewostany, które ocalały są jedynym wzorcem na to, jak wyglądały niegdyś europejskie lasy. Najważniejszym zbiorowiskiem leśnym typu środkowoeuropejskiego jest las dębowo-grabowy, dla którego przyjęła się w Polsce ludowa nazwa - grąd. Ten typ lasu ma charakterystyczną strukturę, składającą się z kilku warstw: ponad okap drzew liściastych wznoszą się pojedyncze strzeliste korony świerków, sięgające niekiedy do 45 m. wysokości. Następną warstwę tworzą korony okazałych dębów, lip, klonów, a niekiedy także jesionów i wiązów. Na wysokości kilkunastu metrów zorpościera się zwarta warstwa koron grabów. Bujnie rozwinięta jest też warstwa krzewów.

Wartość lasów BPN to w pierwszym rzędzie niespotykane bogactwo form, wyrażające się między innymi ilością gatunków. Flora Parku Narodowego to 725 gatunków roślin naczyniowych (rośliny kwiatowe, widłaki, paprocie), ponad 200 gat. mszaków, 277 gat. porostów i około 3000 gat. grzybów - a wiele nadal jest odkrywanych.

Fauna Parku Narodowego liczy ok. 11 000 gat. Największym zwierzęciem w Puszczy Białowieskiej i całej Europie jest żubr. Przed dwoma tysiącami lat zamieszkiwał on prawie całą Europę za wyjątkiem północnej części Skandynawii. Dorosłe byki żubra osiągają wagę prawie jednej tony. Poza żubrem, żyją tu też: łosie, dziki, jelenie, sarny i bobry. Z wielkich drapieżników, zamieszkują Park Narodowy wilki i rysie.

W Parku gnieździ się 130 gatunków ptaków, w tym: orlik krzykliwy, bocian czarny i żuraw, oraz 8 gatunków dzięciołów. Wśród przeszło 7000 gatunków owadów, ze względu na rzadkość należy wymienić gatunki takie jak: mieniak strużnik, wstęgówka jesionka, nastrosz topolowiec, kraśnik mokradłowiec, żerdzianka Urrusova i inne.

W skład Białowieskiego Parku Narodowego wchodzą ponadto: Park Pałacowy z końca XIX wieku, zaprojektowany przez W. Kronenberga, Ośrodek Hodowli Żubrów, oraz obręb ochronny „Hwożna”. Dla potrzeb turystów Park udostępnia: Rezerwat Pokazowy Żubrów, prezentujący również inne gatunki zwierząt (czynny codziennie z wyjątkiem poniedziałków i dni poświątecznych w godz. 9.00-16.00), Muzeum Przyrodniczo - Leśne (czynne codziennie z wyjątkiem poniedziałków i dni poświątecznych w godzinach 9.00-15.00. W sezonie turystycznym - od 1 czerwca do 30 września - w godz. 9.00-16.00) oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczej (otwarty: poniedziałek -piątek 9.00-17.00; soboty i niedziele - po uzgodnieniu. Oferuje: pokazy filmów, prelekcje z przezroczami, warsztaty o tematyce przyrodniczej, seminaria, wycieczki terenowe.)