Interpretacja Sonetu IV Mikołaja Sępa Szarzyńskiego w kontekście cech charakterystycznych poezji barokowej.

Barok w literaturze polskiej przypada na XVII i I połowę XVIII wieku, niestety granice z renesansem i oświeceniem są sporne i trudno jest je jednoznacznie określić. Zapowiedzią owej epoki była między innymi twórczość takiego artysty jak Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, którego twórczość miała charakter głęboko religijny. Autor w swoim dziele wyraża niepokój związany z przełomem dwóch epok, a poprzez liczne zabiegi artystyczne wpisuje się niewątpliwie w twórczość barokową.

Już sam tytuł dzieła nas zaskakuje, jest długi i streszcza poruszany w utworze problem. Traktuje o tym, że człowiek prowadzi wojnę z „szatanem, światem i ciałem”.

Wiersz ten możemy podzielić na dwie części, w pierwszej autor wypowiada się w trzeciej osobie i nakreśla nam dość ogólnie, to jak wygląda świat, a w drugiej podmiot liryczny mówi już w pierwszej osobie i wciela się w rolę chrześcijanina, który nie zgadza się z napotkanym go nieszczęściem. Szarzyński uważa, że człowiek jest stworzony tylko po to by walczyć, traktują o tym słowa: „bojowanie, byt nasz podniebny”, a na swojej drodze spotyka wielu wrogów, zmuszony jest nawet do tego, by wojować z samym sobą.

Dwa pierwsze słowa: „Pokój szczęśliwość” traktują o tym ,ze pokój jest szczęściem, jest to oczywiste, ale niestety niezgodne z założeniem autora, który twierdzi, iż człowiek musi walczyć. Zaprzecza on sam sobie. Duże znaczenie w utworze ma postać Boga i jego rola w życiu człowieka, który szuka w nim ucieczki. Poeta określa Stwórcę poprzez peryfrazy np.: „możny Pan”, czy „Król powszechny”. Stwierdza także, iż prawdziwy spokój, ukojenie i odpoczynek od trudów życia można znaleźć tylko w Bogu. Pomaga on nam w dążeniu do zwycięstwa z szatanem.

Jak już wspomniałem w tekście znajdują się liczne środki stylistyczne, oprócz Boga, peryfrazą określony został także szatan, a mianowicie: „srogi ciemności hetman”. Słabość człowieka i nietrwałość rzeczy ziemskich opisuje oksymoron „łakome marności”. Mnogość epitetów wpływa głównie na kreowanie smutnego losu człowieka, którego rozkosze przemijają: „zbiegłe lubości”, a także przedstawienie złego wizerunku szatana „srogi hetman”. W tekście zauważamy także bezpośrednie zwroty do Boga, nadające dramatyzmu owemu utworowi. Fragment: „Cóż będę czynił w tak straszliwym boju?” to pytanie retoryczne, ujawnia się tutaj bezsilność człowieka, w stosunku do potęgi szatana, jego bezbronność i bezradność.

Wiersz składa się z czterech strof, zauważymy niejednolite rymy. Warto także zwrócić uwagę na dwa ostatnie wersy, które słusznie zostały wyodrębnione, zawierają znaczące rymy: „przezpiecznie – statecznie”, tworzą one swoiste podsumowanie całego tekstu i nadają mu odpowiedni charakter.

Mikołaj Sęp Szarzyński tworzący w renesansie zakwalifikowany jest do twórców wczesno-barokowych, ze względu na to, iż wykracza poza swoją epokę, nadaje swoim utworom zupełnie inny charakter, mają one także inną tematykę, głównie chodzi tutaj o religię. Poprzez zastosowanie odpowiednich środków, sonet IV wpisuję się jednoznacznie do poezji barokowej i rozpoczyna nowy etap w ówczesnej polskiej twórczości.
KP