Temat krzywdy dziecka w nowelistyce pozytywistycznej

Problematyka krzywdy dziecka jest tematem wręcz obsesyjnym w dobie pozytywizmu. Ukazana jest bieda dziecka, słabe lub żadne warunki do jego rozwoju.
Nowela Bolesława Prusa "Antek" ukazuje historię młodego chłopca, który mieszka na wsi i nie ma możliwości rozwoju. Antek ma zdolności rzeźbiarskie. Prus apeluje do czytelnika, aby pomógł takiemu dziecku spotkanemu na swojej drodze, ponieważ młodzi ludzie są przyszłością kraju. "Nasza szkapa" Marii Konopnickiej to nowela w formie wspomnień kilkunastolatka, którego matka jest śmiertelnie chora i umiera. W końcu chłopiec musi sprzedać ukochanego konia. W noweli tej występuje autentyczna stylizacja mowy dziecięcej, codzienne zdarzenia, które dotykają rożne rodziny. Nowela "A B C" Elizy Orzeszkowej ukazuje walkę o polską oświatę w zaborze pruskim. Joanna Lipińska jest córką pedagoga wyrzuconego ze szkoły. Ona uczy ubogie dzieci języka polskiego za co zostaje skazana na więzienie. W "Grzechach dzieciństwa" Kazio przeżywa pierwszą dziecięcą miłość do arystokratki. Musi wybierać pomiędzy tą miłością a pomocą przyjacielowi. W "Mendlu Gdańskim" ukazana jest niedola chłopca utalentowanego, ale prześladowanego z powodu bycia żydem. W "Janku Muzykancie" tytułowy Janko zostaje skatowany na śmierć za to, że chciał dotknąć skrzypiec i został posądzony o chęć kradzieży.
Twórcy pozytywistyczni podejmują na szeroką skalę tematykę krzywdy dziecka. Wcześniej ta tematyka pojawiła się w utworach Jana Kochanowskiego "Treny" i w "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego (krzywda Orcia). Autorzy pokazują, że możliwości rozwoju biednych dzieci są bardzo małe. Dzieci z niższych klas społecznych nie mają warunków do godziwego życia. Autorzy chcieli pokazać obraz dziecka płaczącego, nieszczęśliwego, krzywdzonego chcąc w ten sposób poruszyć czytelnika zachęcić go do pomocy najbiedniejszym.