Wos

Niepowtarzalny indywidualizm człowieka

Kilka słów o społeczeństwie

Kontrola społeczna i zasady sprawiedliwości społecznej

Doktryny wyrosłe z ruchu robotniczego

Powstanie tych doktryn politycznych nastąpiło w połowie XIX wieku i wiązało się z gwałtownym rozwojem przemysłu i zmianami w strukturze ówczesnego społeczeństwa, których efektem było powstanie nowej grupy społecznej – robotników. Szybki wzrost liczebności i znaczenia tej grupy oraz jej ciężka sytuacja bytowa spowodowały powstanie wielu doktryn stawiających sobie początkowo za cel poprawę ich losu. Później zaczęto formułować postulaty polityczne zmierzające do przebudowy całego...

Systemy polityczne

System polityczny i jego typologia

Pojęcie sytemu politycznego pojawiło się w naukach politycznych stosunkowo niedawno, obejmując swoim zakresem takie pojęcia jak naród, rząd, państwo. Współcześnie istnieje co najmniej kilkadziesiąt określeń tego terminu i jest on jednym z bardziej skomplikowanych terminów współczesnej politologii. Dla potrzeb niniejszej książki przyjęliśmy jedną z bardziej popularnych i dość szeroko opisujących zjawisko definicję, według której system polityczny to wszystkie organy państwowe: partie...

Charakterystyka systemów politycznych wybranych współczesnych państw

We współczesnym świecie państwa organizowane są wokół różnych, często odmiennych systemów politycznych. Można tutaj przytoczyć słowa Winstona Churchilla, który miał kiedyś powiedzieć: „Wypróbowano już wiele form rządów na tym świecie grzechu i niedoli”. Prezentujemy opisy systemów politycznych, które najpełniej oddają idee demokracji i republikanizmu.

Systemy polityczne a współczesne państwo

Różnorodność form państwa

Posługując się pojawiającymi się w najpowszechniej wyróżnianych systemach politycznych pojęciami, takimi jak demokracja, republika czy dyktatura, napotykamy na trudności związane z wyraźnym określeniem ich zakresu. Pewne uporządkowanie w stosowaniu tych pojęć wprowadza ich opis ze względu na formę państwa, w którym występują. Pojęcie formy państwa jest często utożsamiane z pojęciem sytemu politycznego, jaki w danym państwie obowiązuje.Mówiąc inaczej: system polityczny państwa określa...

System zorganizowania rządów

Państwa o systemie prezydialnym – głowa państwa i szef rządu jest tą samą osobą. W tym systemie najważniejszy zakres władzy posiada prezydent, który kieruje państwem niezależnie od parlamentarnej większości, jednak nie może rozwiązać parlamentu ani w nim zasiadać. System ten, ze względu na pozycję prezydenta,występuje w trzech odmianach: Państwa o systemie parlamentarnym – najważniejszą cechą tego systemuj est rozdzielenie funkcji głowy państwa (prezydenta) i szefa rządu (premiera)....

Konstytucja jako najwyższy akt prawny

Organizacja władzy Rzeczypospolitej

Władza ustawodawcza Rzeczypospolitej Polskiej

Władza wykonawcza Rzeczypospolitej Polskiej

Władza sądownicza – organy kontroli i przestrzegania prawa

Najwyższa Izba Kontroli

Najwyższa Izba Kontroli działa jako naczelny organ kontroli państwowej. Instytucja ta posiada bogatą tradycję sięgającą XIX wieku. Jako organ kontroli państwowej funkcjonuje od 1921 roku. Obecny zakres kompetencji NIK-u określa Ustawa Konstytucyjna z 1997 roku. Najwyższa Izba Kontroli działa kolegialnie i podlega Sejmowi. Kolegium NIK ustanowią: prezes i wiceprezesi, sekretarz i 16 członków (powoływanych przez Prezydium Sejmu na wniosek Prezesa NIK-u). Prezesa NIK-u powołuje Sejm za zgodą...

Charakterystyka różnych dziedzin prawa

Polska a Swiat

Rada państw Morza Bałtyckiego

Powołana w 1992 roku przez Danię, Estonię, Finlandię, Islandię, Litwę, Łotwę,Niemcy, Norwegię, Polskę, Rosję i Szwecję. Jej głównym celem jest rozwijanie gospodarki morskiej, rybołówstwa, komunikacji oraz ochrona środowiska naturalnego.

Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GATT)

Międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane w 1947 roku w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Najważniejszym celem GATT była likwidacja ograniczeń w rozwoju wymiany handlowej zmierzająca do liberalizacji handlu międzynarodowego, co ostatecznie miało doprowadzić do wolnej konkurencji w handlu międzynarodowym. Od lat 60. spadło znaczenie GATT w wyniku utworzenia wspólnego rynku europejskiego i powstawania na świecie innych systemów preferujących handel regionalny. W 1995 roku GATT...

Stowarzyszenie narodów Azji południowo-wschodniej (ASEAN)

Jest organizacją polityczną i gospodarczą powstałą w Bangkoku w roku 1967, skupiającą państwa regionu Azji. Kraje ASEAN działają na rzecz pokoju w regionie, dążą do utworzenia strefy pokoju i neutralności. Do współpracy w ramach ASEAN zapraszane są także kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN planuje w najbliższym czasie wprowadzić na swoim obszarze strefę wolnego handlu z NAFTA. Wyrazem tego jest umowa z Chinami podpisana w 2004 roku, na mocy której do 2010 roku na obszarze Chin...

Rada Społeczno - Gospodarcza

Jest organem zajmującym się problematyką współpracy kulturalnej, powszechnego przestrzegania praw człowieka, zatrudnienia, ochrony zdrowia, postępu i rozwoju gospodarczego. Składa się z 54 członków wybieranych na trzy lata. Jej uchwały mają formę zaleceń.

Czym są problemy globalne?

Problemy światowe, nazywane także problemami globalnymi, to te, które odgrywają niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu współczesnych społeczeństw. Można dokonać pewnej klasyfikacji, dzieląc je na: społeczno-ekonomiczne, cywilizacyjno-kulturalne oraz polityczne. W każdej z podanych kategorii można wyodrębnić szereg specyficznych problemów. Omówione zostaną główne z nich, ale należy pamiętać, że nie są to jedyne problemy nękające nasz glob.

Instytucje Unii Europejskiej

Na system instytucjonalny UE składają się: Rada Europejska, Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości oraz Trybunał Rewidentów Księgowych (Obrachunkowy). Ostatnie pięć wymienionych instytucji zarządza działaniem i rozwojem UE, natomiast Rada Europejska, którą tworzą przywódcy państw i rządów członkowskich, wyznacza kierunki polityki. Parlament Europejski wybierany jest przez obywateli UE w powszechnych i bezpośrednich wyborach na pięć lat....

Konflikty społeczne i sposoby ich rozwiązywania

Typologia i funkcja doktryn politycznych

Doktryna jako zbiór dość ogólnych wskazówek może pełnić różne istotne z punktu widzenia społeczeństwa funkcje, np. poznawczą, programowo-polityczną lub integrującą. Patrząc z tego stanowiska najważniejsza jest funkcja integrująca, sprowadzająca się do łączenia wokół doktryny osób identyfikujących się z daną ideologią. Czasami więź ta może przybrać formalny charakter, co prowadzi do utworzenia ugrupowań lub partii politycznych. Istnieje co najmniej kilka typologii doktryn politycznych....

Struktura zorganizowania samorządu terytorialnego

W 1999 roku wprowadzone zostały nowe zasady trójstopniowego podziału terytorialnego Polski. Od tego czasu samorząd terytorialny stanowią: gminy, powiaty i rządowo-samorządowe województwa.

Prawo pracy

jest zespołem norm prawnych regulujących stosunki prawne związane z pracą, występujące pomiędzy pracodawcą i pracobiorcą. Źródło prawa pracy wynika z kodeksu pracy oraz aktów prawnych mających swoją własną regulację zawodową, np. karty nauczyciela, statutów, regulaminów pracy, układów zbiorowych pracy. Szczególne miejsce, ze względu na praktyczne zastosowanie w prawie pracy, zajmuje zawiązanie stosunku pracy. Może ono nastąpić w wyniku: umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenia,...

Współczesna myśl polityczna a doktryny polityczne

Europejskie systemy bezpieczeństwa

Prawo międzynarodowe

Określa system norm prawnych regulujących wzajemne stosunki pomiędzy państwami. Obowiązuje ono wszystkie państwa należące do społeczności międzynarodowej i tworzone jest poprzez umowy zawierane między państwami. Umowy takie mogą mieć różny charakter. Mogą to być umowy dwustronne,np. traktaty handlowe, pakty o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych i wzajemnej przyjaźni lub wielostronne, czyli zawierane pomiędzy grupą państw, np. Traktat Paryski, Pakt Ligi Narodów czy Traktat z Maastricht....

Dzieje prawa

Najstarsze kodeksy prawa powstawały 4000 lat temu w starożytnej Mezopotamii. Najwcześniejsze znane nam kodeksy prawa powstały w sumeryjskim mieście Ur w 2100 roku p.n.e. W XVIII wieku p.n.e. władca Babilonii, król Hammurabi, na kamiennej stelli wykuł prawa obowiązujące w jego państwie. Prawa te, nazwane Kodeksem Hammurabiego, nie są pierwszym kodeksem w dziejach ludzkości, ale zachowały się w najbardziej obszernych fragmentach. W Kodeksie Hammurabiego odnajdujemy charakterystyczne dla...

Kształtowanie się nowożytnego pojęcia prawa

Sekretariat i sekretarz generalny ONZ

Sekretariat ONZ tworzą Sekretarz Generalny i personel pomocniczy. Sekretarz Generalny jest najwyższym funkcjonariuszem administracji odpowiedzialnym za całość działalności organizacji. Wybierany zostaje na pięć lat przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Sekretarz Generalny podejmuje działania polityczne na rzecz rozwiązywania konfliktów międzynarodowych, a także przedstawia Zgromadzeniu Ogólnemu coroczne raporty z działalności ONZ. Sekretarze Generalni ONZ...

Obywatel w sądzie

Prawo konstytucyjne

Zespół norm prawnych określający najważniejsze zasady ustrojowe państwa. Prawo konstytucyjne obejmuje określenie: zakresu kompetencji organów państwa i sposobu ich powoływania, miejsca państwa w stosunkach międzynarodowych, wewnętrznych stosunków w państwie, miejsca jednostki w państwie z podkreśleniem przysługujących jej praw i obowiązków, podmiotu sprawującego władzę w państwie i zasad, na jakich odbywa się jej sprawowanie. Źródłem prawa konstytucyjnego jest...

Prawo międzynarodowe a prawo wewnętrzne – różne gałęzie prawa

Inne rozróżnienie gałęzi praw może dotyczyć obszaru, na którym rozciąga się jego jurysdykcja. Z tego względu rozróżniamy prawo międzynarodowe publiczne i prawo wewnętrzne.

Instytucje związane z władzą sądowniczą

Innymi organami związanymi z władzą sądowniczą w Rzeczypospolitej są instytucje, które mają specyficzne i ściśle określone zadania. Należy do nich Instytut Pamięci Narodowej, który został powołany na mocy ustawy w grudniu 1998 roku. W ramach instytutu działa Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, która realizuje zadania śledcze w sprawach o zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu. Dotyczy to zarówno zbrodni hitlerowskich, jak też stalinowskich oraz tych przestępstw,...

Inicjatywa środkowoeuropejska (ISE)

Powstała w maju 1989 roku jako Quadragonale, początkowo zrzeszając Austrię, Jugosławię, Węgry i Włochy. Później do członków dołączyła Czechosłowacja (Pentagonale), a rok potem Polska (Heksagonale). Po rozpadzie Czechosłowacji i Jugosławii i przyjęciu państw, które powstały w ich miejsce, zrodziła się inicjatywa środkowoeuropejska, która zrzesza obecnie: Albanię, Austrię, Białoruś, Bośnię-Hercegowinę, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Macedonię, Mołdawię, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię,...

Anarchizm

Anarchizm jako doktryna polityczna kształtował się od czasów starożytności,by ostateczny kształt przybrać w połowie XIX wieku. Wtedy doktrynę tę ostatecznie ukształtowali jej główni teoretycy: Pierre J. Proudhon, Michaił Bakunin, Piotr Kropotkin,William Godwin, Max Stirner. Anarchizm nigdy nie był jednolitą doktryną, lecz wszystkie jego odmiany posiadają pewne wspólne cechy. Istotę doktryny anarchistycznej trafnie formułuje Kropotkin: Anarchizm to nazwa praktyki i teorii życia,...

Władza sądownicza – wymiar sprawiedliwości

Terroryzm

11 września 2001 roku dokonano ataku terrorystycznego na Stany Zjednoczone. Dwa pasażerskie samoloty rozbiły się o wieże World Trade Center, które runęły na ziemię na oczach setek milionów telewidzów. Trzeci samolot uderzył w gmach Pentagonu, a czwarty rozbił się w Pensylwanii. Zginęło kilka tysięcy ludzi. Ten straszny zamach wywołał na całym świecie dyskusję dotyczącą terroryzmu. Nie brakuje również głosów, że to właśnie terroryzm będzie największym zagrożeniem XXI wieku. Tak potężne...

Problemy demograficzne

W 2005 roku stan zaludnienia Ziemi wynosił 6,4-6,5 mld. Faktyczny wzrost liczby ludności jest bardzo duży, bowiem na początku XIX wieku w 1804 roku Ziemię zamieszkiwał około 1 mld ludzi. 160 lat później (w 1960 roku) ludzi było już trzykrotnie więcej. Szacuje się, że do połowy XXI wieku na Ziemi może żyć około 14-15 mld. ludzi. Pierwszą prognozę zaludnienia przedstawił w 1696 roku Gregory Kong. Ocenił on, że ludzi, którzy dożyją do 2000 roku, może być nawet 6,5 mld. Obecne prognozy...

Prawa człowieka

Struktura organów kontroli i przestrzegania prawa

Do organów państwowych, których zadaniem jest kontrola i ochrona prawna państwa, zaliczamy: prokuraturę, Rzecznika Praw Obywatelskich, Najwyższą Izbę Kontroli oraz Krajową Radę Radiofonii i Telewizji.

Trójkąt Weimarski

Forum, w którym uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski. Pierwsze spotkanie odbyło się w 1991 roku w Weimarze z inicjatywy ówczesnego szefa dyplomacji RFN, Hansa Dietricha Genschera. Współpraca dotyczy obszarów polityki międzynarodowej, gospodarki, kultury, nauki i kontaktów międzyludzkich.

Społeczeństwo obywatelskie

Społeczeństwo obywatelskie to termin, z którym spotykamy się bardzo często, mówiąc o aktywności ludzkich zbiorowości. Termin ten jest jednak zbyt często źle rozumiany i upraszczany, a istota jego znaczenia przepada gdzieś i trudno się jej dopatrzyć w publicystyce czy wypowiedziach polityków. Termin społeczeństwo obywatelskie ma długą historię – już w czasach antycznych można dopatrywać się podobnych modeli. W nieco zmienionej wersji model ten pojawia się w XVII i XVIII wieku i zostaje...

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Jest organem sądowym ONZ. Do jego zadań należy rozstrzyganie sporów międzynarodowych. Trybunał doradza także podmiotom prawa międzynarodowego w sprawach prawnych. Wyroki Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne w sprawach dotyczących praw człowieka. Podstawą prawną werdyktów są ustalenia zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1948 roku, Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1968 roku....

Subkultury młodzieżowe

Młodzież bardzo często odrzuca wartości świata dorosłych po to, by podkreślić własną odrębność. Ale samo odrzucenie norm czy wzorów zachowań nie wystarcza. Młodzi ludzie organizują się w grupy, których członkowie wyróżniają się wyglądem, zachowaniem, ideałami. Początkowo takie grupy traktowano jako patologiczne, jednak z czasem przyjęto istnienie subkultur, czyli grup wyróżniających się jakąś cechą, posiadających własne wartości i reguły. Zazwyczaj przyłączenie się do takiej grupy...

Północnoamerykańskie porozumienie wolnego handlu (NAFTA)

Zawarte pomiędzy USA, Meksykiem i Kanadą, tworzące północnoamerykański obszar wolnego handlu, weszło w życie 1 stycznia 1994 roku. Układ NAFTA oprócz zniesienia barier handlowych reguluje kwestie związane z wymianą usług, inwestycji i ochrony własności intelektualnej, a także porusza zagadnienia dotyczące ochrony środowiska i prawa pracy. Jako jedyny na świecie układ doprowadził do zintegrowania systemów gospodarczych dwóch państw wysoko rozwiniętych (USA, Kanada) z gospodarką kraju...