Co to jest przymiotnik
za Słownikiem Języka Polskiego PWN: część mowy określająca jakość rzeczownika lub relację do rzeczownika określanego;
Przymiotnik nazywa cechy i właściwości osoby, przedmiotu lub zjawiska. Jest odmienną częścią mowy.
Na jakie pytania odpowiada przymiotnik?
Przymiotnik odpowiada na pytania:
jaki? jaka? jakie?
który? która? które?
czyj? czyja? czyje?
Przez co odmienia się przymiotniki?
Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. Rodzaj, liczba i przypadek przymiotnika zgadzają się zawsze z rodzajem, liczbą i przypadkiem określanego przez niego rzeczownika.
Przymiotniki nieodmienne
Przymiotniki zapożyczone z innego języka zwykle są nieodmienne, np: mini, midi, maxi, khaki, super, top, extra, moro, bordo.
Rodzaje przymiotnika
Przymiotniki występują w pięciu rodzajach. W liczbie pojedynczej mogą mieć rodzaj męski - TEN, żeński - TA i nijaki - TO. W liczbie mnogiej rozróżniamy rodzaj męskoosobowy - dotyczy mężczyzn - CI, oraz niemęskoosobowy - TE dotyczy kobiet, zwierząt, przedmiotów
Liczba pojedyncza:
- rodzaj męski – TEN ciekawy film
- rodzaj żeński – TA przemiła kobieta
- rodzaj nijaki – TO niegrzeczne dziecko
Liczba mnoga
- rodzaj męskoosobowy – CI uprzejmi chłopcy
- rodzaj niemęskoosobowy – TE piękne kwiaty, duże ptaki
Co to jest deklinacja przymiotnika?
Odmianę przez przypadki nazywamy deklinacją.
Liczba pojedyncza
| przypadek | r. męski | r. żeński | r. nijaki |
|---|---|---|---|
| Mianownik (kto? co?) | żółty stół | żółta koszula | żółte palto |
| Dopełniacz (kogo? czego?) | żółtego stołu | żółtej koszuli | żółtego palta |
| Celownik (komu? czemu?) | żółtemu stołowi | żółtej koszuli | żółtemu paltu |
| Biernik (kogo? co?) | żółty stół | żółtą koszulę | żółte palto |
| Narzędnik (z kim? z czym?) | żółtym stołem | żółtą koszulą | żółtym paltem |
| Miejscownik (o kim? o czym?) | żółtym stole | żółtej koszuli | żółtym palcie |
| Wołacz (o ty!) | żółty stole | żółto koszulo | żółte palto |
Liczba mnoga
| przypadek | r. męskoosobowy | r. niemęskoosobowy |
|---|---|---|
| Mianownik (kto? co?) | wysocy chłopcy | żółte stoły, koszule, palta |
| Dopełniacz (kogo? czego?) | wysokich chłopców | żółtych stołów, koszul,palt |
| Celownik (komu? czemu?) | wysokim chłopcom | żółtym stołom, koszulom, paltom |
| Biernik (kogo? co?) | wysokich chłopców | żółte stoły, koszule, palta |
| Narzędnik (z kim? z czym?) | wysokimi chłopcami | żółtymi stołami, koszulami, paltami |
| Miejscownik (o kim? o czym?) | wysokich chłopcach | żółtych stołach, koszulach, paltach |
| Wołacz (o wy!) | wysocy chłopcy | żółte stoły, koszule, palta |
Stopniowanie przymiotnika
Wyróżniamy stopnie:
- równy - przymiotnik w podstawowej formie
- wyższy - używamy, gdy chcemy podkreślić daną cechę przymiotnika lub dokonać porównania;
- najwyższy - używamy, gdy chcemy wyróżnić cechę na tle innych
Istnieją trzy rodzaje stopniowania:
- proste (regularne)
- opisowe - z pomocą przysłówka bardziej, najbardziej, mniej i najmniej
- nieregularne - w stopniu wyższym i najwyższym jest inny temat niż w stopniu równym; tak stopniują się przymiotniki - dobry, zły, duży, mały
Stopniowanie proste
| stopień równy | stopień wyższy | stopień najwyższy |
|---|---|---|
| przymiotnik w formie podstawowej | do tematu dodajemy końcówkę -szy -ejszy | dodajemy przedrostek “naj” |
| piękny grzeczny groźny | piękniejszy grzeczniejszy groźniejszy | najpiękniejszy najgrzeczniejszy najgroźniejszy |
Stopniowanie opisowe
| stopień równy | stopień wyższy | stopień najwyższy |
|---|---|---|
| przymiotnik w formie podstawowej | dodajemy przysłówek bardziej lub mniej (stopniowanie w dół) | dodajemy przysłówek najbardziej lub najmniej (stopniowanie w dół) |
| kolorowy zadowolony | bardziej kolorowy mniej zadowolony | najbardziej kolorowy najmniej zadowolony |
Stopniowanie nieregularne
| stopień równy | stopień wyższy | stopień najwyższy |
|---|---|---|
| dobry zły duży mały | lepszy gorszy większy mniejszy | najlepszy najgorszy największy najmniejszy |
Przymiotniki, które się nie stopniują
Część przymiotników, występuje tylko w stopniu równym. Pochodzą od rzeczowników, np: drewniany - drewno, szklany - szkło, stalowy - stal, piaskowy - piasek, plastikowy - plastik, wełna - wełniany itp.
Nie stopniują się również te przymiotniki, których natężenia nie można zmieniać (oznaczają cechę niezmienną), np: roczny, tygodniowy, wieczorny, wczorajszy, wieczny, warszawski, francuski, wojskowy, elektryczny
Przymiotniki dzierżawcze i przymiotniki jakościowe
- przymiotnik dzierżawczy - przymiotnik oznaczający przynależność czegoś do jakiejś osoby lub rzeczy, np. końska grzywa, hiobowa wiadomość, księgi Jakubowe
- przymiotnik jakościowy - przymiotnik wskazujący na właściwości lub jakości przedmiotów, np. biały, kwadratowy
Jak piszemy “nie” z przymiotnikami
Ogólna zasada mówi, że stosujemy pisownię łączną: nieładny, niemądry, nieistotny
Wyjątki:
“Nie” jako zaprzeczenie, w zestawieniu dwóch przymiotników w stopniu równym, np: Ten obraz jest nie brzydki, ale okropny.
“Nie” z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym piszemy rozłącznie: nie najlepszy, nie najgorszy, nie najpiękniejszy
Jak piszemy przymiotniki złożone
Przymiotniki złożone, których człony nie są równorzędne to piszemy je razem, np: jasnozielony, szorstkowłosy, ciemnoniebieski
jeśli przymiotnik jest połączeniem członów równorzędnych, to zapisujemy go z łącznikiem, np: czarno-biały, czarno-czerwony
Przymiotnik w pigułce
1. Przymiotnik nazywa cechy. Odpowiada na pytania:
jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje?
2. Przymiotnik jest odmienną częścią mowy - odmienia się z przez przypadki, liczby, rodzaje.
3. Odmiana przez przypadki to deklinacja.
4. Przymiotnik ma 3 rodzaje w l.p - męski, żeński i nijaki i 2 rodzaje w l.mn. - męskoosobowy i niemęskoosobowy.
5. Przymiotniki podlegają stopniowaniu, które polega na ukazaniu natężenia cechy. Mamy trzy stopnie - równy (mały), wyższy (mniejszy) i najwyższy (najmniejszy). Stopniowanie może być regularne, nieregularne lub opisowe.
6. Stopniowaniu nie podlegają przymiotniki, które pochodzą od rzeczowników i określają stałą, niezmienną cechę, np: szklany, drewniany, stalowy, roczny, warszawski;
7. Nie z przymiotnikami piszemy łącznie w stopniu równym, w stopniu wyższym i najwyższym osobno - niemiły ale nie najmilszy, piękny ale nie piękniejszy, nie najpiękniejszy;
8. Przymiotniki dzierżawcze oznaczają przynależność cechy do kogoś/czegoś, np: mamine wypieki, koński ogon;
9. Przymiotniki jakościowe określają właściwości osób, rzeczy, zwierząt, roślin, przedmiotów, np: kształt, kolor: niebieski. kwadratowy
