Polska a Swiat
Rada państw Morza Bałtyckiego
Powołana w 1992 roku przez Danię, Estonię, Finlandię, Islandię, Litwę, Łotwę,Niemcy, Norwegię, Polskę, Rosję i Szwecję. Jej głównym celem jest rozwijanie gospodarki morskiej, rybołówstwa, komunikacji oraz ochrona środowiska naturalnego.
Układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu (GATT)
Międzynarodowe porozumienie handlowe podpisane w 1947 roku w Genewie przez 23 państwa członkowskie ONZ. Najważniejszym celem GATT była likwidacja ograniczeń w rozwoju wymiany handlowej zmierzająca do liberalizacji handlu międzynarodowego, co ostatecznie miało doprowadzić do wolnej konkurencji w handlu międzynarodowym. Od lat 60. spadło znaczenie GATT w wyniku utworzenia wspólnego rynku europejskiego i powstawania na świecie innych systemów preferujących handel regionalny. W 1995 roku GATT...
Stowarzyszenie narodów Azji południowo-wschodniej (ASEAN)
Jest organizacją polityczną i gospodarczą powstałą w Bangkoku w roku 1967, skupiającą państwa regionu Azji. Kraje ASEAN działają na rzecz pokoju w regionie, dążą do utworzenia strefy pokoju i neutralności. Do współpracy w ramach ASEAN zapraszane są także kraje Unii Europejskiej, USA, Rosja, Chiny. ASEAN planuje w najbliższym czasie wprowadzić na swoim obszarze strefę wolnego handlu z NAFTA. Wyrazem tego jest umowa z Chinami podpisana w 2004 roku, na mocy której do 2010 roku na obszarze Chin...
Rada Społeczno - Gospodarcza
Jest organem zajmującym się problematyką współpracy kulturalnej, powszechnego przestrzegania praw człowieka, zatrudnienia, ochrony zdrowia, postępu i rozwoju gospodarczego. Składa się z 54 członków wybieranych na trzy lata. Jej uchwały mają formę zaleceń.
Czym są problemy globalne?
Problemy światowe, nazywane także problemami globalnymi, to te, które odgrywają niezwykle istotną rolę w funkcjonowaniu współczesnych społeczeństw. Można dokonać pewnej klasyfikacji, dzieląc je na: społeczno-ekonomiczne, cywilizacyjno-kulturalne oraz polityczne. W każdej z podanych kategorii można wyodrębnić szereg specyficznych problemów. Omówione zostaną główne z nich, ale należy pamiętać, że nie są to jedyne problemy nękające nasz glob.
Instytucje Unii Europejskiej
Na system instytucjonalny UE składają się: Rada Europejska, Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Trybunał Sprawiedliwości oraz Trybunał Rewidentów Księgowych (Obrachunkowy). Ostatnie pięć wymienionych instytucji zarządza działaniem i rozwojem UE, natomiast Rada Europejska, którą tworzą przywódcy państw i rządów członkowskich, wyznacza kierunki polityki. Parlament Europejski wybierany jest przez obywateli UE w powszechnych i bezpośrednich wyborach na pięć lat....
Europejskie systemy bezpieczeństwa
Sekretariat i sekretarz generalny ONZ
Sekretariat ONZ tworzą Sekretarz Generalny i personel pomocniczy. Sekretarz Generalny jest najwyższym funkcjonariuszem administracji odpowiedzialnym za całość działalności organizacji. Wybierany zostaje na pięć lat przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Sekretarz Generalny podejmuje działania polityczne na rzecz rozwiązywania konfliktów międzynarodowych, a także przedstawia Zgromadzeniu Ogólnemu coroczne raporty z działalności ONZ. Sekretarze Generalni ONZ...
Inicjatywa środkowoeuropejska (ISE)
Powstała w maju 1989 roku jako Quadragonale, początkowo zrzeszając Austrię, Jugosławię, Węgry i Włochy. Później do członków dołączyła Czechosłowacja (Pentagonale), a rok potem Polska (Heksagonale). Po rozpadzie Czechosłowacji i Jugosławii i przyjęciu państw, które powstały w ich miejsce, zrodziła się inicjatywa środkowoeuropejska, która zrzesza obecnie: Albanię, Austrię, Białoruś, Bośnię-Hercegowinę, Bułgarię, Chorwację, Czechy, Macedonię, Mołdawię, Polskę, Rumunię, Słowację, Słowenię,...
Terroryzm
11 września 2001 roku dokonano ataku terrorystycznego na Stany Zjednoczone. Dwa pasażerskie samoloty rozbiły się o wieże World Trade Center, które runęły na ziemię na oczach setek milionów telewidzów. Trzeci samolot uderzył w gmach Pentagonu, a czwarty rozbił się w Pensylwanii. Zginęło kilka tysięcy ludzi. Ten straszny zamach wywołał na całym świecie dyskusję dotyczącą terroryzmu. Nie brakuje również głosów, że to właśnie terroryzm będzie największym zagrożeniem XXI wieku. Tak potężne...
Problemy demograficzne
W 2005 roku stan zaludnienia Ziemi wynosił 6,4-6,5 mld. Faktyczny wzrost liczby ludności jest bardzo duży, bowiem na początku XIX wieku w 1804 roku Ziemię zamieszkiwał około 1 mld ludzi. 160 lat później (w 1960 roku) ludzi było już trzykrotnie więcej. Szacuje się, że do połowy XXI wieku na Ziemi może żyć około 14-15 mld. ludzi. Pierwszą prognozę zaludnienia przedstawił w 1696 roku Gregory Kong. Ocenił on, że ludzi, którzy dożyją do 2000 roku, może być nawet 6,5 mld. Obecne prognozy...
Trójkąt Weimarski
Forum, w którym uczestniczą ministrowie spraw zagranicznych Francji, Niemiec i Polski. Pierwsze spotkanie odbyło się w 1991 roku w Weimarze z inicjatywy ówczesnego szefa dyplomacji RFN, Hansa Dietricha Genschera. Współpraca dotyczy obszarów polityki międzynarodowej, gospodarki, kultury, nauki i kontaktów międzyludzkich.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Jest organem sądowym ONZ. Do jego zadań należy rozstrzyganie sporów międzynarodowych. Trybunał doradza także podmiotom prawa międzynarodowego w sprawach prawnych. Wyroki Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości są ostateczne w sprawach dotyczących praw człowieka. Podstawą prawną werdyktów są ustalenia zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1948 roku, Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1968 roku....
Północnoamerykańskie porozumienie wolnego handlu (NAFTA)
Zawarte pomiędzy USA, Meksykiem i Kanadą, tworzące północnoamerykański obszar wolnego handlu, weszło w życie 1 stycznia 1994 roku. Układ NAFTA oprócz zniesienia barier handlowych reguluje kwestie związane z wymianą usług, inwestycji i ochrony własności intelektualnej, a także porusza zagadnienia dotyczące ochrony środowiska i prawa pracy. Jako jedyny na świecie układ doprowadził do zintegrowania systemów gospodarczych dwóch państw wysoko rozwiniętych (USA, Kanada) z gospodarką kraju...
Zgromadzenie ogólne
W jego skład wchodzą przedstawiciele wszystkich państw należących do ONZ. Zgromadzenie pracuje na corocznych sesjach zwyczajnych lub sesjach specjalnych. Wysłuchuje sprawozdań Rady Bezpieczeństwa i zatwierdza budżet, wybiera Sekretarza Generalnego ONZ, czasowych członków Rady Bezpieczeństwa, a także współdecyduje o wyborze sędziów do Trybunału Sprawiedliwości w Hadze. W sprawach ważnych (deklaracje pokojowe, budżet) decyzje podejmowane są większością kwalifikowaną 2/3 głosów, a w pozostałych...
Zagrożenie środowiska naturalnego
Poziom życia w krajach słabo rozwiniętych jest przerażający – na świecie żyje około 4 mld. ludzi, którzy utrzymują się za mniej niż 2 dolary dziennie, a ponad 1 mld – za mniej niż dolara. Szybki przyrost naturalny połączony z brakiem środków finansowych powoduje, że dochodzi do degradacji środowiska naturalnego. Do najważniejszych światowych problemów dotyczących środowiska naturalnego należą: zmniejszanie się powierzchni lasów, gromadzenie olbrzymich ilości odpadów, skażenie powietrza i...
Rada bezpieczeństwa
Tworzy ją 15 państw: pięciu członków stałych: Stany Zjednoczone, Rosja, Francja, Wielka Brytania, Chiny oraz dziesięciu wybieranych na dwa lata. Kompetencje RB są szerokie; rozpatruje ona zaistniałe konflikty i jej głównym zadaniem jest zapobieganie konfliktom międzynarodowym i interweniowanie w razie ich zaistnienia. Może stosować zalecenia, zarządzenia i sankcje, z interwencją sił zbrojnych włącznie. Stali członkowie RB posiadają prawo weta wobec wszystkich...
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ)
Organizacją międzynarodową o największym znaczeniu dla kształtowania światowego systemu bezpieczeństwa jest Organizacja Narodów Zjednoczonych.ONZ to organizacja otwarta dla wszystkich państw pragnących układać stosunki międzynarodowe na zasadach pokojowych. Normy w dziedzinie pokoju kształtowane przez ONZ są powszechnie przyjmowane przez wszystkie państwa świata. Obecnie ONZ skupia około 190 państw, poza jej strukturami pozostają m.in. Watykan oraz Tajwan. Początki ONZ sięgają 1945 roku,...
Wskaźniki rozwoju oświaty i kultury
Polska jest krajem wolnym od analfabetyzmu, jednak wskaźniki rozwoju edukacji na tle innych narodów nie są optymistyczne. W Polsce szkoły średnie kończy 81% uczniów, podczas gdy średnia dla państw Unii Europejskiej wynosi 95%. Podobnie jest ze wskaźnikami dla osób z wyższym wykształceniem: Polska ze wskaźnikiem 7-8% osób z wyższym wykształceniem znajduje się prawie na końcu za Włochami i Austrią (8%). Bardzo daleko nam do państw o wysokim wskaźniku, czyli np. Finlandii (32%) lub Belgii (25%).
Ład międzynarodowy – konflikty i systemy bezpieczeństwa
Światowe systemy bezpieczeństwa
Współczesny świat w ostatniej dekadzie XX i na początku XXI wieku kilkakrotnie znajdował się w sytuacjach stanowiących zagrożenie dla ładu międzynarodowego. Uniknięcie konfliktu i konfrontacji nie byłoby prawdopodobnie możliwe bez istnienia organizacji tworzących systemy światowego i europejskiego bezpieczeństwa.
Organizacja współpracy gospodarczej i rozwoju (OECD)
Jej geneza ma związek z przekształceniem, jakiego dokonano w 1961 roku w Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC). Powstanie OECD nastąpiło z inicjatywy USA i było reakcją na utworzenie Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Główne zadania OECD dotyczą wolności wymiany handlowej, która powinna zapewniać państwom osiągnięcie jak najwyższego poziomu życia, zatrudnienia i stabilizacji finansowej. Programy OECD przeznaczone są także dla krajów słabo rozwiniętych. Konwencję OECD...
Współpraca regionalna
Państwa Europy charakteryzują się zróżnicowaniem ze względu na rozwój społeczny i gospodarczy. Z tego powodu powstały międzynarodowe instytucje, których zadaniem jest koordynowanie polityki na szczeblu regionalnym. Do instytucji tych należą: Unia Zachodnioeuropejska, Grupa Wyszehradzka, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu, Rada Państw Morza Bałtyckiego, Inicjatywa środkowoeuropejska, Trójkąt Weimarski.
Organizacje międzynarodowe i procesy integracyjne w świecie
W dziejach cywilizacji od najdawniejszych czasów równolegle zachodzą procesy o przeciwstawnym charakterze: integrującym i dezintegrującym. Pierwsze z nich są wyrazem rozrostu i ekspansji, drugie zmierzają do rozpadu i zaniku. W zależności od jakości dokonujących się zmian procesy dezintegrujące i integrujące mogą mieć zarówno negatywne, jak i pozytywne cechy. W XX wieku miało miejsce wiele zjawisk o charakterze dezintegrującym, np. rozpad monarchii Austro - Węgier po I wojnie światowej,...
Przyszłość
Co zatem zrobić w zaistniałej sytuacji? Jak wyrównać przy tym różnice ekonomiczne między poszczególnymi częściami globu i zapewnić ludziom jak najlepsze życie? Specjaliści są zgodni co do tego, że jedynie wzrost gospodarczy i rozwój cywilizacyjny mogą przyczynić się do zmniejszenia dysproporcji. Pozostaje oczywiście kwestia zadłużenia i kredytów, które zaciągnęły biedne kraje. W większości wypadków nie stać ich nawet na spłacenie odsetek, więc umorzenie lub redukcja przynajmniej części...
Grupa Wyszehradzka
Regionalne porozumienie podpisane w 1991 roku między Polską, Czechosłowacją i Węgrami (Trójkąt Wyszehradzki), a zawarte na podstawie deklaracji o współpracy. Ustalono również warunki współpracy gospodarczej i politycznej, której celem ma być dążenie do integracji europejskiej. Po podziale Czechosłowacji na Czechy i Słowację powstał Czworokąt Wyszehradzki. W 1993 roku do Grupy przystąpiła Słowenia. Od tego roku obowiązuje umowa między członkami Grupy Wyszehradzkiej o środkowoeuropejskiej...
Potencjał demograficzny
W Polsce mieszka ponad 38 mln. mieszkańców, co daje 30 miejsce w świecie i 9 w Europie. Polska to państwo prawie jednolite narodowościowo: Polacy stanowią 97% ludności. Na terytorium Rzeczypospolitej mieszka około 1,2 mln. obywateli o niepolskim pochodzeniu. Mniejszości narodowe i etniczne według liczebności przedstawiają się następująco: Niemcy (350-400 tys.), Ukraińcy (250 tys.), Białorusini (250-300 tys.), Łemkowie (50-60 tys.), Litwini (20-25 tys.), Słowacy...
AIDS i inne choroby
Z podziałem krajów na biedne i bogate wiążą się choroby zagrażające w szczególny sposób mieszkańcom krajów rozwiniętych lub biednych. Gruźlica, czerwonka, cholera, malaria, polio to choroby zakaźne, które najbardziej dotykają mieszkańców krajów słabo rozwiniętych, pomimo tego, że profilaktyka w wypadku tych chorób nie jest droga. W 2000 roku zmarło na te choroby ponad 10 mln. ludzi. Rządy krajów najbiedniejszych, a tym samym najbardziej zagrożonych, nie są w stanie przeznaczyć odpowiedniej...
Dzieje integracji europejskiej
Zjednoczenie Europy zostało zapoczątkowane w 1946 roku, kiedy to Winston Churchill przedstawił w Zurychu program utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy. W 1947 roku powstała Europejska Organizacja Współpracy Gospodarczej . W jej skład wchodziły: Austria, Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Islandia,Luksemburg, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Turcja, Wielka Brytania, Włochy, a w 1949 roku przyłączyła się RFN (Republika Federalna Niemiec). Wśród znaczących wydarzeń w...
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE)
Organizacja ta powstała jako wyraz współpracy wszystkich państw, które będą przestrzegać zasad prawa międzynarodowego zapisanych w Akcie Końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1 sierpnia 1975 roku. Akt KBWE podpisało 35 europejskich państw oraz Stany Zjednoczone i Kanada. KBWE za najważniejsze zasady międzynarodowej współpracy uznaje: równość w relacjach pomiędzy narodami, poszanowanie praw, powstrzymanie się od użycia siły, nienaruszalność granic i integralności...
Unia zachodnioeuropejska
Organizacja, która powstała na podstawie układów paryskich (1954) modyfikujących Traktat Brukselski z 1948 roku mówiący o współpracy ekonomicznej, społecznej,kulturalnej oraz samoobronie. Pierwszymi członkami były: Belgia, Holandia,Francja, Luksemburg, Wielka Brytania, w 1955 roku dołączyły RFN i Włochy,a 35 lat później (1990) Hiszpania i Portugalia oraz Grecja (1991). Status stowarzyszonych mają: Turcja, Norwegia, Islandia, a obserwatorów: Austria, Dania, Irlandia,Szwecja i Finlandia. Kraje...
Porozumienie o wolnym handlu (CEFTA)
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) to unia celna państw europejskich, która powstała w 1960 roku jako alternatywa dla Wspólnoty Europejskiej. Do założycieli należały: Austria, Dania, Finlandia, Lichtenstein, Islandia, Norwegia,Portugalia, Szwecja, Szwajcaria, Wielka Brytania. Głównym celem tej instytucji było zniesienie ceł w handlu między członkami. Po pewnym czasie ze stowarzyszenia wystąpiły Wielka Brytania i Dania oraz Portugalia. W 1977 roku została podpisana deklaracja z...
Polska polityka zagraniczna
Wraz ze zmianą sytuacji politycznej w Europie w latach 90. zmianie uległy główne założenia polskiej polityki zagranicznej. Kolejne rządy Rzeczypospolitej Polskiej konsekwentnie realizowały zasadę dobrych stosunków ze wszystkimi sąsiadami, gwarantującą trwałość granic i wyrzeczenie się wzajemnych roszczeń terytorialnych. Polsce zależy na utrzymaniu równoprawnych i obustronnie korzystnych stosunków ze wszystkimi sąsiadami. Inny kierunek polskiej polityki zmierza w stronę trwałej współpracy w...
Potencjał gospodarczy
Polska jest krajem przemysłowo-rolniczym o średnim stopniu rozwoju gospodarczego. Struktura zatrudnienia w najważniejszych działach gospodarki wygląda następująco: 36% ludności znajduje zatrudnienie w przemyśle i handlu, 26,7% w rolnictwie, 21% w usługach. Wskaźnik konkurencyjności polskiej gospodarki umieszcza ją na 40 miejscu w świecie, co jest potwierdzeniem jej średniego stopnia rozwoju. Dość dużo o potencjale gospodarczym mówią także wskaźniki makroekonomiczne, a...
Potencjał militarny
Obecnie polskie siły zbrojne liczą poniżej 200 tys. żołnierzy i od 1999 roku są częścią sił zbrojnych Paktu Północnoatlantyckiego. Potencjał militarny polskich sił zbrojnych jest różny i zależy od rodzaju armii. Obecnie armia polska jest w stanie intensywnej modernizacji i przebudowy istniejących systemów militarnych, aby w ciągu najbliższych kilku lat spełniać standardy wynikające z uczestnictwa w NATO. Poziom wydatków związanych z modernizacją armii zależy od ogólnego stanu polskiej...
Pakt Północnoatlantycki (NATO)
NATO jako organizacja polityczno-militarna jest współcześnie ważnym czynnikiem porządku i bezpieczeństwa, przejawia jednocześnie dużą skuteczność działania. Geneza NATO wiąże się z zimnowojenną sytuacją po zakończeniu II wojny światowej. Potrzeba zagwarantowania Europie Zachodniej bezpieczeństwa i ochrony przed ekspansją komunizmu doprowadziła do podpisania w 1949 roku w Waszyngtonie Paktu Północnoatlantyckiego. NATO jako organizacja polityczno-militarna jest współcześnie ważnym...
Podstawy ładu międzynarodowego współczesnego świata
Jeżeli traktować budowanie ładu międzynarodowego jako element stosunków międzynarodowych, to warto podkreślić, że proces ten zależy od wzajemnych relacji podmiotów w nim uczestniczących. Stosunki międzynarodowe mogą mieć kształt współpracy, integracji albo rywalizacji i konfliktów. Uczestnikami stosunków międzynarodowych mogą być: państwa, organizacje międzynarodowe, organizacje utworzone z poszczególnych państw, przedsiębiorstwa międzynarodowe oraz poszczególne osoby, które – jako...
Rada Europy
Rada Europy powstała w roku 1949 z inicjatywy Roberta Schumana, Konrada Adenauera i Henriego Spaaka jako organizacja działająca na rzecz integracji w Europie. Wobec tworzenia od lat 50. Wspólnot Europejskich cele Rady Europy uległy zmianie. Obecnie najważniejszymi zadaniami Rady Europy są: obrona praw człowieka i umacnianie demokracji, praworządności i wspólnego rozwiązywania problemów społecznych oraz przestrzeganie wartości europejskich w dziedzinach kulturowych,prawnych i społecznych....
Euroregiony
Idea euroregionów narodziła się w Europie Zachodniej w latach 50. Tam także powstały pierwsze obszary współpracy przygranicznej oparte na porozumieniach zawartych pomiędzy jednostkami samorządu lokalnego i regionalnego. Współpraca taka miała obejmować współpracę gospodarczą, rozbudowę infrastruktury oraz podejmowanie wspólnych działań na rzecz ochrony środowiska i rozwoju turystyki.Najważniejszymi celami tworzenia euroregionów jest przełamywanie historycznych uprzedzeń, poprawa warunków...
Położenie geograficzne i geopolityczne
Polska zajmuje obszar 313 tys. km2, co daje jej 10 miejsce w Europie i 63 na świecie pod względem wielkości. Jest na równoprawnej pozycji z pozostałymi państwami europejskimi, utrzymuje przyjazne stosunki ze swoimi sąsiadami. Relacje te często naznaczone są obciążeniami historycznymi wynikającymi z geopolitycznego usytuowania Polski pomiędzy Berlinem a Moskwą (do czasów wybuchu II wojny światowej), a później z zależności od ZSRR. Obecnie jako duży kraj, leżący na wschodnich rubieżach Unii...
Najważniejsze cele Unii Europejskiej
Główne cele, jakie stawia sobie Unia Europejska, można podzielić na kilka najważniejszych grup. Należą do nich: Wspieranie i przyczynianie się do rozwoju gospodarczego i społecznego - jednolity rynek wewnętrzny - wspólna waluta Zapewnienie jednolitej tożsamości UE - programy pomocy humanitarnej - wspólna polityka zagraniczna - wspólne stanowiska wobec organizacji międzynarodowych Stworzenie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i...
Pozycja Polski na arenie międzynarodowej
Czynniki określające pozycję Polski na arenie międzynarodowej można podzielić na te, które wynikają z jej sytuacji wewnętrznej, oraz te, które są związane z prowadzoną obecnie polityką zagraniczną. Do pierwszej grupy można zaliczyć: położenie geograficzne i uwarunkowania geopolityczne, potencjał demograficzny, gospodarczy, militarny i kulturowy. Do drugiej grupy należą czynniki, które stanowią obecne priorytety i cele polityki zagranicznej państwa. Czynniki określające miejsce Polski...
Geneza III Rzeczypospolitej
Pod koniec lat 80. osłabienie pozycji międzynarodowej i problemy wewnętrzne ZSRR zapoczątkowały procesy przebudowy sytemu rządzenia we wszystkich państwach bloku komunistycznego. Zmiany te, nazwane Jesienią Narodów, doprowadziły do całkowitego demontażu komunizmu w Europie. Pierwsze próby przebudowy komunizmu zapoczątkowane zostały w latach 1980-81 w okresie działalności Niezależnego Związku Zawodowego „Solidarność” (NSZZ „Solidarność”). Proces ten, przerwany wprowadzeniem 13 grudnia...
Problemy ekonomiczne
W Raporcie o rozwoju społecznym opracowanym przez Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Program – UNDP) przedstawiony został stan świata ze względu na rozwój społeczny. Podstawą oceny jest wskaźnik HDI, który uwzględnia trzy podstawowe wymiary społecznego rozwoju: przewidywaną długość życia, wiedzę obywateli, poziom życia (poziom życia jest mierzony wielkością PKB na jednego mieszkańca). - W większości państw wskaźnik HDI wzrastał, jednak...