Kafkowski everyman Józef K.
Takim everymanem jest niewątpliwie postać z powieści Franza Kafki P roces – Józef K. Nie znamy nawet jego nazwiska. Bohater nijaki, skromny, szary, niewyróżniający się niczym szczególnym, uosobienie przeciętności staje nagle przed dramatem – zostaje nieoczekiwanie oskarżony (nie wiadomo z jakiego powodu) i odtąd żyje w stanie ciągłego zagrożenia, żyje widmem procesu. Przeciwko niemu działają liczni, często niekompetentni urzędnicy (symbolizujący zapewne bezwzględność biurokracji, a może...
Kamienica
W porządnej kamienicy wypadki się nie trafiają. (Gabriela Zapolska, Moralność pani Dulskiej ) Dom był trzypiętrowy: miał parę żelaznych balkonów i każde piętro zbudowane w innym stylu. Za to w architekturze bramy panował tylko jeden motyw, mianowicie:wachlarz. Górna część wrót miała formę rozłożonego wachlarza, którym mogłaby się chłodzić przedpotopowa olbrzymka. (...) Prawdziwą osobliwość stanowiła sień wjazdowa, posiadająca bardzo lichą podłogę, ale za to bardzo ładne...
- Kamienica – arena zabawnych sytuacji
- Życie podwórkowe
- Kamienica – przyjazna czy nie?
- Kamienica – wyznacznikiem pozycji społecznej właściciela
- Kamienica jako wielka wspólnota
- Urok kuchennych schodów – zakazane rejony
- Kamienica – obrazem hierarchii społecznej
- Kamienica – miejsce konfliktów
- Kamienica – miejsce tragedii
Kamienica – arena zabawnych sytuacji
Kamienica, w której mieszkają studenci i baronowa, staje się areną zabawnych sytuacji. Ubodzy lokatorzy, prześladowani przez surową, bogatą sąsiadkę, dążącą do wykupienia posesji, dręczą ją i prowokują, strasząc np. fragmentami szkieletu, które trzymają w swym pokoju. Zdarza się, że paradują niemal nago, uwodząc młode lokatorki. Nie wahają się też przed uwodzeniem sług, kucharek i praczek. Podczas rozprawy sądowej uskutecznią kolejne popisy, będące kontynuacją tych z kamienicy. Sami tak...
Kamienica – miejsce konfliktów
Studenci wchodzą w otwarty konflikt z Krzeszowską, ale podstępnie ponownie wynajmą pokój w jej sąsiedztwie. Przyczyną niezgody jest nader swobodne ich zachowanie: niejednokrotnie oblewają Krzeszowską wodą, straszą obrzydliwymi minami, pukaniem w okno i pokazywaniem fragmentów szkieletu, uwodzą jej służącą oraz hałasują do późnych godzin. Nie płacą również czynszu, sprawa trafia nawet do sądu. Do konfliktu dochodzi też pomiędzy Krzeszowską a Łęckim – skłóconym z nią krewnym, a potem pomiędzy...
Kamienica – miejsce tragedii
Kamienica jest także zatem miejscem tragedii. U pani Dulskiej taki dramat przeżywa niedoszła samobójczyni, zdradzona przez męża. Tragedię przeżywa też służąca pani Anieli – Hanka, która zachodzi ze Zbyszkiem Dulskim w ciążę i zostaje w związku z tym wyrzucona ze służby, a przez kochanka porzucona. Kamienica Łęckich, w której mieszka baron Krzeszowski i jego żona, kryje smutną tajemnicę ich małżeństwa: baron robi długi, żyje ponad stan, a żona te długi spłaca, nieustannie dochodzi między nimi...
Kamienica – obrazem hierarchii społecznej
W przedstawionych w wielu dziełach naszej literatury kamienicach odbija się hierarchia społeczna. Na lepszych piętrach mieszkają zamożni mieszkańcy: właściciele kamienicy i bogatsi lokatorzy: mieszczanie, dawna szlachta czy... kokoty. Sutereny natomiast zajmuje biedota: praczki, bezrobotni, ubodzy rzemieślnicy, wielodzietne rodziny. Tak jest np. w Granicy Zofii Nałkowskiej w kamienicy pani Cecylii Kolichowskiej, w której „co dla jednych jest podłogą, to dla innych staje się sufitem”....
Kamienica – przyjazna czy nie?
Przyjaznej na ogół lokatorom kamienicy, kamienicy-domowi Stanisław Barańczak przeciwstawia w swych wierszach betonowy blok z wielkiej płyty– architektoniczny symbol socjalizmu w Polsce. Sformułowanie poety: „cztery kąty i szpieg piąty” nawiązuje do akustyczności i bylejakości szarych bloków, a jednocześnie do cechy systemu totalitarnego, jaką jest wszechobecna inwigilacja obywateli. Motyw starej, przyjaznej kamienicy, w której mieszkają pogodni, gościnni ludzie,występuje w popularnych...
Kamienica – wyznacznikiem pozycji społecznej właściciela
Dom Buddenbrooków, opisany w sadze Tomasza Manna,wystawny i okazały, jest symbolem bogactwa i pozycji rodu w mieście. Gdy ród się bogaci, kupuje się nowy, gdy podupada, sprzedaje się duży dom. Kamienica z Lalki Bolesława Prusa – należąca do pana Łęckiego – arystokraty-bankruta, jest taka, jaki styl życia jej właściciela – zadłużona, zaniedbana, wymagająca remontów. Stróż nie dostaje pensji, lokatorzy przeważnie nie płacą komornego, właściciel – podatków, co dodatkowo demobilizuje i...
Kamienica jako wielka wspólnota
Inne aspekty życia w kamienicy dostrzegą pisarze opisujący okupację. W Pamiętniku z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego czy Mieście niepokonanym Kazimierza Brandysa kamienica stanowić będzie odrębną społeczność, wspólnotę, która razem organizuje sobie życie w czasie wojny: wspólnie się kryje w piwnicach, tam gotuje, śpiewa, odmawia litanię, modli się, buduje barykady, a gdy to możliwe zbiera się wokół podwórkowych kapliczek. Te aspekty wspólnego życia w kamienicy, w której...
Kapitalista – karierowicz bez skrupułów
Literatura polska przedstawia też jednak kapitalistów bez skrupułów. To wielcy niemieccy i żydowscy potentaci finansowi z Ziemi obiecanej Reymonta: Bucholc, Müller, Zucker. Ale to także Polak Karol Borowiecki, szlachcic, który postanawia wraz z przyjaciółmi: Żydem i Niemcem (Morycem Weltem i Maksem Baumem) założyć fabrykę. Borowiecki angażuje w to wszystkie środki – finansowe (także narzeczonej Anki) oraz wszystkie swe emocje i czas. Na rzecz fabryki zaniedbuje narzeczoną i... moralność...
Kapitalista, kapitalizm
– Pamiętasz – rzekł – ile wziąłem pieniędzy, gdym stąd wyjeżdżał? – Trzydzieści tysięcy rubli, całą gotówkę. – A jak ci się zdaje: ile przywiozłem? – Pięćdzie... ze czterdzieści tysięcy... Zgadłem?... – pyta Rzecki, niepewnie patrząc na niego. Wokulski nalał szklankę wina i wypił ją powoli. – Dwieście pięćdziesiąt tysięcy rubli, z tego dużą część w złocie – rzekł dobitnie. – A ponieważ kazałem zakupić banknoty, które po zawarciu pokoju sprzedam, więc będę miał przeszło trzysta tysięcy...
Kara
„Córko – rzecze jej stary – Nie masz zbrodni bez kary. Lecz jeśli szczera skrucha, Zbrodniarzów Pan Bóg słucha”. (Adam Mickiewicz, Lilije ) Choćby przed tobą wszyscy się skłonili Cnotę i mądrość tobie przypisując, Złote medale na cześć twoją kując, Radzi, że jeszcze jeden dzień przeżyli, Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta Możesz go zabić – narodzi się nowy. Spisane będą czyny i rozmowy. Lepszy dla ciebie byłby świt zimowy I sznur i gałąź pod ciężarem zgięta. (Czesław Miłosz,...
- Ułomność ludzkiego wymiaru sprawiedliwości
- Kara tajemnicza i niesprawiedliwa – nasze przeznaczenie
- Kara wymierzona przez ludzi
- Kara wymierzona przez tajemnicze siły wyższe
- Interwencja starotestamentowego Boga
- Kara wymierzona własną ręką
- Kary bogów antycznych
- Kara wymierzona przez Boga po śmierci
- Chlubne wyjątki
Kara tajemnicza i niesprawiedliwa – nasze przeznaczenie
Karę tajemniczą, za niesprecyzowany czyn ponosi Józef K. – bohater Procesu Kafki. Ten przeciętny człowiek jest wciąż śledzony, nachodzony, przesłuchiwany przez tajemniczych nieznajomych, nie ma przeciwko niemu konkretnych zarzutów, a jednak pewnego dnia zostaje wyprowadzony poza granice miasta i zabity... Los Józefa K. wydaje się tragiczną parabolą losów każdego człowieka. Za co ponosimy niezasłużoną karę śmierci? – zdaje się pytać genialny żydowski pisarz z Pragi, Franz Kafka. Z jego na...
Kara wymierzona przez Boga po śmierci
Motyw kary wymierzonej grzesznikom po śmierci przez Boga pojawił się już w Biblii i funkcjonuje właściwie aż do dzisiaj. W Boskiej komedii Dantego pokazane są piekło i czyściec, w których dusze pokutują za swe ziemskie winy i błędy. Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią także sugeruje, że nikt po zgonie nie uniknie kary za grzech. Niektóre wzbudzające lęk obrazy, np. Boscha czy gdański ołtarz Memlinga Sąd Ostateczny , ukazują tak okrutny sąd Boży, że oglądanie tych scen...
Kara wymierzona przez ludzi
W Makbecie zemsty dokonują ludzie, ale zgodnie z wolą sił wyższych. Czarownice przepowiadają Makbetowi, że nie zginie z ręki człowieka zrodzonego przez kobietę i że póki las Birnam nie zacznie iść ku niemu, jest bezpieczny (tymczasem oddziały osłonięte gałęziami, wyglądające tak, jakby las szedł, rzeczywiście atakują Makbeta, a zabija go Makduf, człowiek nie zrodzony, lecz wydobyty z łona kobiety cesarskim cięciem). Niekiedy, zwłaszcza w prozie realistycznej, karę wymierzają ludzie. W...
Kara wymierzona przez tajemnicze siły wyższe
W utworach romantycznych mowa jest o sile wymierzanej przez tajemnicze moce, niekoniecznie Boga. W Dziadach i balladach Mickiewicza moce pogańskie dziwnie mieszają się z chrześcijańskimi. I tak: w Świteziance nieuczciwy kochanek zostaje wciągnięty w wir wodny i zamiast szczęścia „zyskuje” wieczną pokutę i śmierć. W Rybce pan, który porzucił ciężarną ukochaną i związał się z inną, oraz jego żona zostają ukarani przez świtezianki (zamienieni w kamień). W Świtezi wzywające pomocy Bożej...
Kara wymierzona własną ręką
Niekiedy zbrodniarz wymierza sobie karę własną ręką. Edyp– bohater Króla Edypa Sofoklesa i mitów greckich, dowiedziawszy się o swej, nieświadomie popełnionej, zbrodni ojcobójstwa i kazirodztwa, wykłuwa sobie oczy, Jokasta – jego żona i matka, wiesza się... Wedle tradycji biblijnej Judasz, który nie mógł pogodzić się z tym, że wydał Jezusa, odebrał sobie życie. Karze siebie także Krzyżak, Zygfryd de Löwe, oprawca Juranda, pośredni sprawca śmierci jego córki Danuśki, który nie może...
Kara za grzechy czy ekstremalne doświadczenie?
W balladzie o Alpuharze zarażenie staje się niejako karą dla wroga. Wielu bohaterów (np. ojciec Paneloux z Dżumy ) odczytuje epidemię jako karę za grzechy zesłaną przez Boga... Gorzej, jeśli w zakażonych miastach próbuje się szukać winnych epidemii, największych grzeszników. To już wstęp do samosądów i okazja do wykazania się nietolerancją. Sytuacja taka przedstawiona zostaje w Mszy za miasto Arras Andrzeja Szczypiorskiego. Nie wszyscy widzą w epidemii karę za winy, np. doktor Rieux z...
Kariera przez małżeństwo
Liczne teksty literackie opisują kariery kobiet poprzez małżeństwa. Już baśnie dla dzieci, między innymi Kopciuszek , opowiadają o ubogiej dziewczynie, która została wybranką księcia... Cudowna i niespodziewana odmiana losu– oto, co nas pociąga w tego typu historiach. Podobny schemat spotykamy w baśniowym dramacie Juliusza Słowackiego Balladyna . Jednakże tu, inaczej niż w Kopciuszku , wygrywa silniejsza i mniej szlachetna, nie słaba i dobra siostra. Przynajmniej początkowo. Balladyna...
Karierowicz, kariera
Karierę zrobił! – mówił gruby głos. – Za młodu wysługiwał się takim jak my, a ku starości chce mu się fagasować wielkim panom. – Ci dzisiejsi panowie – wtrącił jegomość dychawiczny – tyle warci co i on. Gdzie by to dawniej w hrabskim domu przyjmowali eks-kupczyka, który przez ożenek dorobił się majątku... Śmiech powiedzieć!... – Fraszka ożenek – odparł gruby głos zakrztusiwszy się nieco – bogaty ożenek nie hańbi.Ale te miliony, zarobione na dostawach w czasie wojny, z daleka pachną...
- Kariery tych z Ciepłej i Nowolipek
- Sukcesy utrzymanek
- Kariery artystyczne
- Wątpliwe kariery komunistów
- Nieuczciwi karierowicze epoki dwudziestolecia międzywojennego
- Nieuczciwa droga na tron
- Kariera przez małżeństwo
- Kariery inteligenckie zubożałych dzieci szlacheckich
- Awans ze wsi do miasta
- Bunt przeciw wyścigowi szczurów
- Wyścig szczurów, kariera w wielkich firmach, mediach i mafii
- Złudne nadzieje na łatwą karierę
- Mieszczanin szlachcicem?
Kariery artystyczne
W podobny sposób łatwiej zrobić także karierę artystyczną. Utrzymanką zostaje, wbrew własnej woli, tytułowa bohaterka dramatu Zapolskiej Panna Maliczewska . Dziewczyna marzy o głównej roli i ulega słowom mężczyzn, którzy jej te role, być może zwodząc dziewczynę, obiecują. Dopóki Maliczewska trzyma się swych uczciwych zasad, głoduje, ale gdy zostaje utrzymanką Dauma, stać ją na wynajęcie przyzwoitego lokalu i normalne kolacje. O trudnym życiu artystki, zawsze przegrywającej z tymi, które są...
Kariery inteligenckie zubożałych dzieci szlacheckich
Warto też wspomnieć o karierach inteligenckich zubożałych dzieci szlacheckich. Tytułowy bohater opowiadania Stefana Żeromskiego Doktor Piotr kształci się na lekarza, gdy jednak dowiaduje się, że za jego naukę ojciec płacił, obcinając nieuczciwie płace robotników, postawia zwrócić ten dług i przerwać karierę,nawet za cenę konfliktu z ojcem. Karierę inteligentki robi też studiująca biologię Agnisia, córka Barbary i Bogumiła Niechciców. Dziewczyna udaje się na studia do Lozanny.
Kariery tych z Ciepłej i Nowolipek
Warto też zwrócić uwagę na osoby zaliczane do biedoty, które wbrew wszystkiemu próbują wyrwać się ze swego środowiska i osiągnąć coś więcej. Syn szewca, w dodatku złego, bohater Ludzi bezdomnych Tomasz Judym zostaje lekarzem. Błyskotliwej karierze doktora przeszkadza jednak pamięć o dawnej biedzie i potrzebach najuboższych. Narażając się kolegom, Judym bezskutecznie próbuje zwrócić uwagę na problem nieleczonej biedoty. W końcu osiada na prowincji i tam też popada w konflikty z dyrekcją...
Kartoteka
W innym dramacie współczesnym – Kartotece Tadeusza Różewicza króluje język gazety, doraźny, bełkotliwy, spłaszczający rzeczywistość i ludzkie uczucia: NAUCZYCIEL (...) Niech mi pan powie, co pan ostatnio czytał? STARZEC I Gazetę. NAUCZYCIEL A w tej gazecie? STARZEC I Porady NAUCZYCIEL Proszę mi opowiedzieć swoimi słowami. STARZEC I Jedna Marysia zakochała się na wczasach w Wacku, potem ze sobą chodzili, ale przedtem Wacek, którego Marysia pokochała pierwszą gorącą miłością, chodził...
Karusia – szalone spotkanie z duchem kochanka
Niewątpliwe rysy szaleństwa ma Karusia – bohaterka Mickiewiczowskiej ballady Romantyczność . Widuje się ona z duchem zmarłego kochanka – Jasia. Jej tęsknota za ukochanym, miłość do niego miesza się ze strachem przed zmarłym, który ma zimne dłonie i jest trupio blady– „biały jak chusta”, zjawia się, jak to upiór, nocą i o świcie znika. Karusia ma wśród wiejskiej gromady opinię dziwnej, szalonej, bo widzi co innego niż przeciętny człowiek: Źle mnie w złych ludzi tłumie, Płaczę, a oni...
Kary bogów antycznych
Bogowie greccy okrutnie karali za lekceważenie ich praw, nieposłuszeństwo i wszystkie przejawy buntu. Syzyfa, który zakpił ze śmierci, „obdarzyli” głazem, który miał wtaczać na szczyt wielkiej góry, a gdy był już u szczytu, kamień spadał i ciężki, bezsensowny trud Syzyfa zaczynał się od nowa (syzyfowa praca). Apollo i Artemida ukarali Niobe, która obrażała ich matkę– zabili strzałem z łuku wszystkie jej dzieci. Prometeusz, który działał na korzyść ludzi, a szkodził bogom (oszukawszy ich,...
Kawalerski dom
Mieszczańskie domy samotnych mężczyzn poznajemy w Lalce Bolesława Prusa. Stary kawaler Ignacy Rzecki mieszka w skromnych warunkach w pokoju przy sklepie, pokój dzieli z nim... pudel. Rzecki nie lubi zmian, z oporami przenosi się do nowego sklepu i lokalu. Większość życia pana Ignacego wypełnia praca, a wolny czas umila sobie Rzecki pisaniem pamiętnika, wygrywaniem starych melodii i interpretowaniem dziejów w duchu napoleońskim, a życia przyjaciela – Stacha w duchu patriotycznym. O domu...
Kazirodztwo
Straszne niewiasty opowiem katusze. Gdy bowiem w szale rozpaczy wkroczyła W przedsionek, wbiegła prosto do łożnicy, Włosy targając obiema rękami, A drzwi za sobą gwałtownie zawarłszy, Cieniów zmarłego woła Laiosa, Starych pamiętna miłości, od których On zginął, matkę zostawiając na to, Aby płodziła z własnym płodem. Jękła nad łożem, co dało nieszczęsnej Męża po mężu i po dzieciach dzieci, I jak wśród tego skończyła już nie wiem. Bo wyjąc Edyp wbiegł i do tej chwili Już nie widziałem, co ona...
Kim jest antybohater?
Mimo że jest trudno definiowalny, nie pomijamy go jednak, bo występowanie antybohatera jest zjawiskiem typowym dla literatury współczesnej. Należałoby go nazwać raczej parodią bohatera niż „postacią mającą cechy ujemne”. Antybohater to ktoś, kto przeczy naszym wyobrażeniom o bohaterze literackim, kto nie ma jego koniecznych atrybutów: aktywności, logicznego działania, możliwej do odtworzenia przez czytelnika biografii, niezwykłych czynów na koncie, niekiedy nawet nazwiska i imienia.
Klaudiusz, Makbet, Balladyna...
Tyranami okazują się też bezprawnie sięgający po władzę bohaterowie Szekspirowscy– między innymi Klaudiusz z Hamleta i tytułowy bohater tragedii Makbet . Obaj prowadzą bezwzględną politykę zwalczania swych przeciwników. Klaudiusz, obłudnie uprzejmy wobec swego pasierba Hamleta, zorientowawszy się, że młodzieniec może odebrać mu władzę (ujawniając okoliczności śmierci poprzedniego króla, swego ojca), wysyła go do Anglii z tajnym listem, w którym prosi o zgładzenie przybranego syna, bo tego...
Klęska Fausta
Podobnie nie mają szans na spełnienie marzenia bohaterów o życiu wiecznym, zatrzymaniu czasu, powrocie młodości albo szczęściu absolutnym, absolutnym spełnieniu. Syzyf, próbujący oszukać bogów, bo nie chce umrzeć, zostaje skazany na okrutną karę. Faust oddaje duszę diabłu i w zamian za to zostaje odmłodzony o trzydzieści lat, zyskuje miłość i wszystko to, czego pragnie. A jednak nigdy nie dostąpi całkowitego spełnienia, w dodatku grozi mu utrata duszy (taki podpisuje cyrograf). Na szczęście...
Kobiece wyjątki
Mimo iż polowanie jest męskim zajęciem, zdarzają się i kobiece wyjątki. Jagienka ze Zgorzelic, bohaterka Krzyżaków Henryka Sienkiewicza, pomaga np. ukochanemu sąsiadowi – Zbyszkowi z Bogdańca w polowaniu na niedźwiedzia, którego sadło ma pomóc leczyć rany stryja bohatera, Maćka. Zakrada się nocą potajemnie do lasu, śledząc i asekurując ukochanego. Jagienka wykazuje się niezwykłym sprytem i odwagą – i właściwie ratuje Zbyszkowi życie. Młodzieniec jest bardzo zaskoczony jej refleksem, odwagą...
Kobieta anioł
Dalibóg, im więcej patrzę, tym większa ochota do żeniaczki,żeby choć i jutro! Już tę brew to chyba waćpanna korkiem przypalonym malujesz? – Słyszałam, że tak płoche czynią, ale jam nie taka. – A oczy jakoby z nieba! Od konfuzji słów mnie brakuje. (...) – Czy to waćpanna wysłałaś do mnie tych ludzi? – Tego sobie waćpan nie myśl. O żałobie myślałam i modlitwie, więcej o niczym... – Oni też to samo mówili... ( Henryk Sienkiewicz , Potop ) ANIELA Anieli? GUSTAW Imię stosowne jedno...
Kobieta dziecko
– Hej, Danusia! Danusia! wyleź no na ławkę i uwesel nam serce tą samą pieśnią, którą w Zatorze śpiewałaś. Usłyszawszy to, dworzanie prędko postawili na środku izby ławkę. Rybałci siedli po jej brzegach, między nimi zaś stanęła owa młódka, która niosła za księżną nabijaną miedzianymi ćwieczkami lutnię. Na głowie miała wianeczek, włosy puszczone po ramionach, suknię niebieską i czerwone trzewiczki z długimi końcami. Stojąc na ławce, wydawała się małym dzieckiem, ale zarazem przecudnym jakby...
Kobieta histeryczna
Pani Barbara też jakąś chwilę po odjeździe doktora była spokojna i ożywiona. Prosiła o papierosa i rozważała: – Ja od razu mówiłam, że to nie może być wada serca. I bardzo możliwe, że to pochodzi z ucisku żołądka na serce. Zawsze myślę, że żołądek to moja główna choroba. Po pewnym czasie stwierdzała jednak ze zdumieniem, że serce znów jej zaczyna dokuczać. Upadała na duchu i mówiła głośno, by zbudzić śpiącego już Bogumiła. – On sobie swoje gada, a mnie jak było źle, tak jest. Ledwo żyję....
Kobieta inteligentka
Pozytywizm przynosi pierwsze obrazy kobiet inteligentek. Bohaterka A...B...C... Elizy Orzeszkowej Joanna Lipska uczy za małe pieniądze dzieci sąsiadów, by wspomóc domowy budżet, ale też po to, by oświecić umysły małych uczniów. Madzia Brzeska, pogodna, naiwna, żartobliwie nazywana przez Bolesława Prusa emancypantką ( Emancypantki ), zarabia jako nauczycielka pensji i prywatna guwernantka. Postać guwernantki pojawi się też w Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej (panna Terenia, która, gdy dzieci...
Kobieta szalona
Ludziom wydaje się, że przyczyną szaleństwa jest wielkie i dramatyczne wydarzenie, jakieś cierpienie, którego nie da się znieść. Wydaje im się, że wariuje się z jakichś powodów – z powodu porzucenia przez kochanka, śmierci najbliższej osoby, utraty majątku, spojrzenia w twarz Bogu. Ludzie myślą też, że wariuje się nagle, od razu, w niezwykłych okolicznościach, a szaleństwo spada na człowieka jak siatka-pułapka, pęta rozum, mąci uczucia. Tymczasem Florentynka zwariowała zupełnie...
- Szaleństwo religijne
- Szaleństwo na piedestale – we współczesnych tekstach
- Artystka niespełniona
- Szalona inna
- Szaleństwo w mitologii
- Szał zemsty
- Szaleństwa spełnionej artystki
- Samobójczynie i umierające z miłości
- Odrażające szaleństwo
- Szaleństwo powodowane strachem i wyrzutami sumienia
- Zgwałcona
- „Stara wariatka”
- Karusia – szalone spotkanie z duchem kochanka
- Szalona Ofelia
Kobieta wyrachowana
PODSTOLINA Tak jest, wierzę – już się stało. Więc wam powiem – i niemało: Chciałam za mąż wyjść czym prędzej, By nie zostać całkiem w nędzy. Ów majątek zapisany – Na czas tylko był mi dany. (Aleksander Fredro, Zemsta ) Albo inna znajomość, jakaś pani Meliton, która zaszczyca nas wizytami od chwili powrotu Stasia z Bułgarii. Chuda baba, mała, trajkocze jak młyn, a czujesz, że mówi tylko to, co chce powiedzieć. Wpada raz, w końcu maja: – Jest pan Wokulski? Pewno nie ma, spodziewam...
Kobieta zabawka
Nora, bohaterka dramatu Henryka Ibsena , traktowana jest przez męża– Torwalda jak zabawka służąca do rozweselania zajętego poważnymi sprawami małżonka, jak duża lalka, bawiąca się dziećmi – małymi lalkami, a nie matka, partnerka, dorosła kobieta. Każde wyjście z tej roli jest nieakceptowane. Dlatego Nora świetnie gra lalkę – piękną, wystrojoną, szczęśliwą, radosną, beztroską,rozszczebiotaną, której jedynym przewinieniem jest podjadanie słodyczy. Nikt nie wie, że Nora kryje wielką...
Kobieta zimna jak lalka
Inną metaforę kobiety lalki stosuje w swej mistrzowskiej powieści Lalka Bolesław Prus. Krytycy przypisywali w tej książce rolę lalki Izabeli Łęckiej – pięknej i chłodnej arystokratce, która uwodziła mężczyzn i doprowadziła niemal do szaleństwa (a być może i zguby) warszawskiego kupca Stanisława Wokulskiego. Piękna i ubrana jak lalka, nie czuła jednak nic, bawiły ją hołdy i adoracja, flirty i bywanie w towarzystwie, strojenie się – wszystko jedno: czy na bale i spacery, czy kwesty...
Kobieta znudzona mężem
Klasyczny trójkąt małżeński spotykamy w Żabusi Gabrieli Zapolskiej. Tytułowa bohaterka, uchodząca za idealną żonę, matkę, córkę i gospodynię, przedmiot uwielbienia bezkrytycznego małżonka – Raka, zdradza go. W dodatku z cudzym narzeczonym. Karol Bovary – nudny, zakochany w żonie prowincjonalny lekarz bez ambicji nie spełnia oczekiwań pragnącej niezwykłych przeżyć, marzącej o luksusie, romansach i cudownym życiu Emmy ( Pani Bovary ). Naczytawszy się romantycznych lektur Emma liczyła, że...
Kobieta żołnierz
„Zapalcie zgliszcze!” – Palą; ogień bucha, A książę dalej: „Wiecie-li wy czyje Zwłoki na stosie giną?” – ciekawość głucha – „Niewiasta, choć ją męska zbroja kryje, Niewiasta z wdzięków, a bohater z ducha; Ja się zemściłem, lecz ona nie żyje!” Rzekł, bieży na stos, upada na zwłokach, Ginie w płomieniach i dymu obłokach. (Adam Mickiewicz, Grażyna ) Motyw kobiety żołnierza pojawia się czasem w tekstach kultury, podobnie jak motyw kobiety aktorki przebranej za mężczyznę ( Zakochany...
Kobiety – wojenne zgwałcone anioły
Niewinne anioły w białych czepkach przypominają bohaterki filmu Jerzego Wójcika Wrota Europy – młodziutkie pielęgniarki, ochotniczki ze szpitala polowego, gwałcone i zabijane przez bolszewików. Jako zgwałcony anioł zostaje też pokazana idąca przez salę pełną ludzi upokorzona dziewczyna w jasnej sukience – bohaterka filmu Andrzeja Wajdy Pierścionek z orłem w koronie , skrzywdzona przez sowieckich żołnierzy. Podobnym zgwałconym aniołem, uosobieniem skrzywdzonej niewinności, jest niezwykle...
Kochanowski o Czarnolesie
Mistrz z Czarnolasu wielokrotnie dawał wyraz temu, że tworzy w miejscu nieprzypadkowym. Nazwał je po imieniu we fraszce Na dom w Czarnolesie . Napisał w niej, jak bardzo ceni „gniazdo ojczyste”, rodzinny dom – bardziej niż „pałace marmorowe” i „szczerym złotogłowem” obite ściany. W wierszu tym, podobnie jak w innych, Czarnolas jawi się jako miejsce pobytu skromnego, szlachetnego ziemianina, który przedkłada uczciwe, spokojne, zdrowe, sielskie życie nad dworskie atrakcje, nad przepych, nad...
Kokieteria służących
Odrębną kategorię stanowi kokieteria służących. Wiele z nich uwodzi swoich panów, zdarza się to nawet służącej arcywiernego Bogumiła Niechcica. O kokieterii służącej Adeli i innych panien zamieszkujących dom kupca pięknie pisze Bruno Schulz w Sklepach cynamonowych . Jednak nie wiadomo, na ile erotyzm dostrzegany w zachowaniach służących i panien faktycznie wynika z kokieterii, z prowokującego zachowania tych kobiet, a na ile jest owocem wyobraźni chłopca. Wszak bohater-narrator zdaje się...
Kokieteria z Kresów
Zupełnie niewinnymi kokietkami są pensjonarki – te z korytarzy szkolnych i parków, przyglądające się uczniom z męskich klas. Należy do nich być może Alina Nałęcz z Kroniki wypadków miłosnych Tadeusza Konwickiego – uczennica klasy maturalnej wileńskiego gimnazjum, córka pułkownika. Udaje ona obojętność, by w końcu zacząć zwracać uwagę na Wicia, bardzo nią zauroczonego. Nie przeszkadza to Alinie spędzać wiele czasu (a może i romansować) z przystojnym kuzynem. Musi zdawać sobie sprawę z...
Kokietka
Choć ona nie taka młodziutka jak wygląda, ho ho, Dunaj mówio, że dwadzieścia i pięć,choroba, toż to prawie tyle, co moja Handzia. Tyle lat, tego miastowa, e, niemało musiała spróbować. Prawda że na delikatne wygląda,nienaruszone. Ale jak to się, łasica, przegina idący! E, widać wyginali już jo w różne strony. Nu, trzeba powiedzieć na jej obronę, że taka wysoka cienka nie może nie przeginać się, toż talja jej się łamie. (Edward Redliński, Konopielka ) W biegu dotknęła blisko naszego...
Kokietki mężatki
Do mężatek kokietek należy Juliasiewiczowa z Moralności pani Dulskiej – krewna pani Anieli. Farbuje włosy na rudo i nosi szeleszczące halki, czym budzi niesmak i zgorszenie oszczędnej i niestrojącej się „pod spodem” Dulskiej, która uważa, że dla własnego męża nie warto być atrakcyjną, a eleganckie kobiety są niemoralne. Stosunek Juliasiewiczowej do Zbyszka Dulskiego jest co najmniej dwuznaczny: to umizguje się do znacznie młodszego krewnego, to wymaga szacunku należnego starszej i występuje...
Kokota, prostytutka
Kobieta, jedna z tak zwanych kobiet lekkich obyczajów, była znana ze swej przedwczesnej tuszy, co zjednało jej przezwisko Baryłeczki. Mała, okrągła, tłuściutka, o pulchnych paluszkach zwężających się w stawach, podobnych do wiązki kiełbasek, miała skórę połyskliwą i jędrną i bujne piersi sterczące pod suknią; mimo to była apetyczna i pociągająca, i tak świeża, że przyjemnie było na nią patrzeć. Jej twarz była różowa jak jabłko lub pączek piwonii, który lada chwila się rozwinie. Z twarzy...
Komedie o holokauście
Zupełnie nową formą mówienia o holokauście jest... komedia. Początek takiemu gatunkowi dał najbardziej chyba znany film z tego nurtu – Życie jest piękne Roberto Benigniego. Opisuje on niezwykły pomysł żydowskiego ojca, który próbuje ochronić synka przed piekłem holokaustu, ukazując mu rzeczywistość obozu koncentracyjnego jako... zabawę.