Aborcja – skutek mezaliansu, ubóstwa, nędzy, nieodpowiedzialności

Nie tylko charakter kobiet, preferujących doświadczenia inne niż macierzyństwo, skłaniał bohaterki literackie do przerwania ciąży. Niekiedy zmuszała je do aborcji nędza, niemożność zapewnienia godziwego życia sobie i dziecku, rozpacz po stracie partnera, nieodpowiedzialność ojca. Bohaterka głośnej powieści Zofii Nałkowskiej Granica – pochodząca z biednej rodziny córka kucharki Justyna Bogutówna – wdaje się w romans z paniczem, Zenonem Ziembiewiczem. Spotkanie po latach nie osłabia łączącego młodych uczucia i mimo że Ziembiewicz układa sobie życie z pochodzącą z jego sfery Elżbietą Biecką, romans nie wygasa. Zwłaszcza Justyna mocno angażuje się emocjonalnie w ten związek. Jeszcze gdy Ziembiewicz jest kawalerem, zachodzi z nim w ciążę. Ojciec dziecka daje jej pieniądze – nie zmusza do aborcji, ale ofiarując dziewczynie w krytycznym momencie odpowiednią sumę, daje przyzwolenie na przerwanie ciąży, ewentualne dziecko nie interesuje go w ogóle. Romans i przerwana ciąża łamią Justynie życie, zawsze będzie żałować tego kroku i zazdrościć Elżbiecie posiadania dziecka z Zenonem. Być może to właśnie żal za miłością i nienarodzonym dzieckiem popchnie ją do dramatycznego kroku – oślepienia Ziembiewicza kwasem. Ten sam motyw w powieści Nałkowskiej służy wyeksponowaniu małości Zenona, który przekroczył wszelkie granice moralności, ale zapewne także pokazaniu tematu tabu.
Motyw aborcji wprowadziła także Pola Gojawiczyńska do swej powieści o dziewczynach z warszawskich nizin społecznych – Dziewczęta z Nowolipek (przerywają ciążę siostry Raczyńskie: najpierw Amelia – której ukochany młody urzędnik Michałowski nie chce dziecka, oraz Cechna – której kochanek, Henryk, Polak z Wielkopolski, oficer okupacyjnej armii niemieckiej łatwo godzi się na zabieg).

Pokazywanie aborcji w literaturze to jedno, wystąpienia społeczne pisarzy – drugie. Zofia Nałkowska i inni autorzy dwudziestolecia bronić będą praw kobiet, opowiadać się za edukacją seksualną, uczestniczyć np. w odczytach poświęconych tym drażliwym kwestiom. Udział w kampanii o oświatę seksualną i prawo kobiet do aborcji wezmą przede wszystkim Tadeusz Boy-Żeleński – wybitny tłumacz, pisarz i... lekarz oraz jego przyjaciółka, pisarka, tłumaczka, dziennikarka i... skandalistka Irena Krzywicka:

[Irena Krzywicka] zajęła się sprawami kobiet dowiedziawszy się o kilku wypadkach, jakie zdarzyły się w jej kamienicy na skutek zabiegów pokątnych akuszerek. Jej pomysłem było wyjście z tym na łamy gazet. Namówiła Boya do pisania na ten temat. Uważała, że jego głos, jako lekarza z wykształcenia i jako człowieka powszechnie cenionego, będzie miał inną wagę niż jej. Potem pisali o tym wspólnie. Pierwszą w Warszawie Poradnię Świadomego Macierzyństwa otwarto w październiku1931 roku na Lesznie. W walce o „uprzątnięcie przeżytków” dawnej myśli towarzyszyli im ludzie pióra i medycyny: Paweł Hulka-Laskowski, Wanda Melcer, Maria Morska (...).W 1932 roku ukazał się pierwszy dodatek do najważniejszego wówczas literackiego pisma w Polsce „Życie Świadome”, poświęcony sprawom reformy obyczajowej. Dowcipni mawiali z przekąsem, że „Wiadomości Literackie” zmienią się w „Wiadomości Ginekologiczne”.
(Agata Tuszyńska, Długie życie gorszycielki. Losy i świat Ireny Krzywickiej)

Problem praw kobiet wybuchnie ze zdwojoną siłą w literaturze i pismach społecznych feministek z II połowy XX wieku. Sportretuje feministki i podejmie ich gorące tematy również powieść i film na Zachodzie (Wschód będzie zajęty innymi problemami).