Miasto moloch; przerażające wizje kopalń i fabryk

Ważną w epoce Młodej Polski kreacją jest kreacja miasta molochu. W Ludziach bezdomnych znajdziemy przerażający obraz kopalni Sykstus w Sosnowcu.Wizyta i praca doktora Tomasza Judyma w Zagłębiu utrwala jego wrażenie, iż świat ubogich od świata bogatych dzieli przepaść. Pałac dyrektora kopalni kontrastuje z biednymi domostwami robotników.
Obraz miasta molochu i fabryk molochów to jednak przede wszystkim wizja Łodzi z powieści Ziemia obiecana Władysława Stanisława Reymonta. Tytuł jest oczywiście ironiczny. Wielu uciekinierów do „ziemi obiecanej” czeka bieda, bezrobocie, głód. Robotnicy pracują w strasznych warunkach, przeczących zasadom bezpieczeństwa. Nikt nie dba o higienę pracy, nie minimalizuje ryzyka wypadków; tych, którzy tracą w nich zdrowie, czeka straszny los: cierpienie, nędza, bezrobocie – nikt nie troszczy się o ich byt. Wrażliwa na los biednych próbuje być narzeczona Karola Borowieckiego, Anka, dostaje jednak za to reprymendę od narzeczonego. Łódź to jednocześnie miasto wielkich karier i wielkich możliwości: wciąż powstają nowe zakłady i fabryki. Tu przybywają ludzie z inicjatywą, tacy jak Karol Borowiecki, Maks Baum, Moryc Welt, którzy chcą się szybko wzbogacić... Jednakże Łódź to także miasto bankrutów i bezwzględnej rywalizacji. Takim drobnym przedsiębiorcom jak Borowiecki trudno wygrać z niemieckimi i żydowskimi potentatami, dysponującymi wielkim kapitałem i poufnymi informacjami handlowymi ułatwiającymi interesy. Nieustannie wybuchają pożary fabryk – podpalają je sami właściciele bankruci, licząc na odszkodowania, lub złośliwa konkurencja, osobiści wrogowie właścicieli. Miasto z powieści Reymonta to świat bezdusznego kapitalizmu, bez zasad i sentymentów, gdzie króluje oszustwo, a fortuny zbija się na krzywdzie innych. Podstawową wartością jest pieniądz, wszystko można kupić: pozycję, władzę, uczucia, luksus, szacunek ludzki... Nie ma też szacunku dla żadnych innych wartości, dla człowieka, nawet dla jego śmierci, dla sztuki. Dlatego wiadomości o zmianie cen potrafią zdezorganizować spektakl teatralny czy pogrzeb. Bo w Łodzi – poza pieniądzem! – nie ma nic świętego.