Małych komunistycznych konformistów odnajdziemy na wszystkich szczeblach. Lubował się w ich przedstawianiu w swych filmach Stanisław Bareja (Miś). W Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz wykreował apatyczną ciężarną córkę komunistycznego dygnitarza – konformistyczny kochanek musi się z nią ożenić, żeby nie zepsuć swej kariery, ma jednak jeszcze żonę i musi znaleźć pretekst do rozwodu, tymczasem wokół córki komunisty (niczym złotej kury znoszącej złote jajka) zdąży zakręcić się już operatywny kolega... Mistrzowską kreacją z filmu Barei Alternatywy 4 jest postać gospodarza domu – konformistycznego komunisty Anioła, który straciwszy intratną posadkę na prowincji skutecznie utrudnia życie mieszkańców pewnego warszawskiego osiedla. Organizuje ciągłe zebrania, śledzi mieszkańców, donosi na nich, zatruwa im ich wolny czas – w tej roli świetny Roman Wilhelmi. Blok przy ul. Alternatywy 4 „zagrał” jeden z budynków na warszawskim Ursynowie.
Innych małych i wielkich komunistycznych konformistów wykreował Tadeusz Konwicki w Małej apokalipsie. Są urzędnikami, cenzorami, działaczami politycznymi,co jakiś czas jednak nie wytrzymują psychicznie i zamiast uczestniczyć w fetach i bankietach na cześć ZSRR, po prostu rozbierają się w ramach protestu na oczach ludzi z całego kraju (transmisje telewizyjne) – łamią sobie kariery, ale w swym mniemaniu zachowują też resztki godności (wszystko to zostaje przedstawione w groteskowej konwencji powieści).
Mały konformista komunista to kreacja nienowa. Mnóstwo takich postaci odnajdziemy choćby w przedwojennej powieści Michaiła Bułhakowa Mistrz i Małgorzata. Służbiści i dyrektorzy łapownicy, mierni literaci korzystający z luksusowej stołówki i luksusowych wczasów na Krymie, nadgorliwi cenzorzy wykreślający z utworów literackich wszelkie wzmianki religijne,wreszcie prominenci, robiący zakupy w luksusowych sklepach, podczas gdy w kraju panuje bieda – to tylko niektóre postaci konformistów wykreowane przez pisarza.
Podobnych konformistów, którzy próbują zrobić kariery, korzystając ze zmiany układów politycznych, przedstawia Jerzy Andrzejewski w powieści Popiół i diament. Do wielkich konformistów na wyższym szczeblu zaliczymy np. prezydenta Ostrowca Świętokrzyskiego, dziennikarza i karierowicza Święckiego, który w toku akcji powieści zostaje ministrem; do małych konformistów np. jego sekretarza Drewnowskiego czy Weycherta, wiceprezydenta Ostrowca.
Materiał opracowany przez eksperta
Czas czytania: 2 minuty