W Grażynie Mickiewicz przedstawił piękną i dzielną postać żony litewskiego księcia Litawora, który sprzymierzył się z Krzyżakami. Przeciwna układom z Zakonem Grażyna, gdy jej protesty nie dają efektu, zaczyna działać podstępnie i samowolnie – odsyła posłów krzyżackich przez giermka, urażając ich dumę. Potem przebrana w zbroję Litawora wyprowadza wojska do walki. Nikt nie orientuje się, że wódz i mężny rycerz to nie Litawor, lecz kobieta. Zwłaszcza że Grażyna wcale nie jest słaba, przypomina męża posturą, wielokrotnie wcześniej mylono ją z księciem, gdy np. jeździła konno:
Twarzą podobna i równa z postawy,
Sercem też całym wydawała męża;
Igłę, wrzeciono, niewieście zabawy
Gardząc, twardego imała oręża;
Często, myśliwa, na żmudzkim rumaku,
W szorstkim ze skóry niedźwiedziej kirysie,
Spiąwszy na czole białe szpony rysie,
Pośród strzelczego hasała orszaku;
Z pociechą męża nieraz w tym ubiorze
Wracając z pola oczy myli gminne,
Nieraz od służby zwiedzionej na dworze
Odbiera hołdy książęciu powinne.
(Adam Mickiewicz, Grażyna)
Grażyna, która jako Litawor walczy z Krzyżakami, ginie na polu bitwy, mąż, który przybywa na nie spóźniony, zdoła ją jeszcze zobaczyć przed śmiercią. Ciało dzielnej kobiety zostaje z wszelkimi honorami spalone na pogrzebowym stosie jak zwłoki wojownika. Litawor, nękany poczuciem winy, rzuca się na ten płonący stos, tak jak nieraz żony wodzów. Zdaniem wybitnej badaczki romantyzmu Marii Janion mamy tu do czynienia z typowym odwróceniem ról. Kobieta (Grażyna) występuje w roli męża jako wódz i rycerz, pełni funkcję społeczną mężczyzny, tak też zostaje pochowana. Zastępuje niejako męża Litawora, który nie sprostał swej 
roli. Pozostaje mu rola pogrążonej w żałobie wdowy, rzucającej się na pogrzebowy stos:
Grażyna ginie śmiercią mężów, a Litawor rzuca się na stos obyczajem niewiast.
(...) Grażyna zachowuje się jak mężczyzna, wódz, teraz Litawor postępuje jak kobieta, żona, która musiała lub mogła z własnej woli po śmierci męża – iść na stos. Litawor już nie może oddać życia za jej życie: zginąć na polu bitwy za nią, gdyż ona nie żyje.
(...) Nie chodzi tylko o rodzaj kary i ekspiacji za winę (...)
Litawor oddaje hołd racji żony w sposób ostateczny: spalając się na stosie, jakby był jej żoną. Ginie nie „jako Romeo”, lecz „jako żona”.
(Maria Janion, Kobiety i duch inności)