Szalona Ofelia

Najbardziej chyba znaną szaloną kobietą literatury jest bohaterka Hamleta Williama Szekspira – Ofelia, postać, której postępowanie i miejsce w tragedii wymyka się jednoznacznym interpretacjom. Obłęd córki Poloniusza i ukochanej Hamleta zaczyna się, gdy książę zmienia nagle do niej swój stosunek, jakby prowadził dziwną grę z Ofelią. Hamlet zachowuje się dziwnie: lekceważy, a nawet obraża i prowokuje ubóstwianą dotąd pannę. Być może poświęca swą miłość do dziewczyny na ołtarzu miłości do ojca, pragnie dokonać zemsty na królobójcy i jest tak nią pochłonięty, że sił i energii niestarcza mu już na namiętność... Być może okrutne postępowanie z Ofelią jest tylko elementem gry, prowadzonej przez księcia dla zmylenia przeciwnika (czyli Klaudiusza): książę udaje obłęd, więc dlaczego nie miałby zachowywać się dziwnie wobec kochanej kobiety? Nie jest też wykluczone, że w obliczu śmierci ojca miłość Hamleta do kobiety wygasa. A może prowokuje go nielojalne zachowanie dziewczyny, która słucha ojca, wymagającego od niej ochłodzenia kontaktów z następcą tronu? Możliwe, że Hamletowi wydaje się wówczas, iż poznaje prawdziwą twarz dziewczyny – konformistki, nazbyt dbającej o ludzkie opinie, i dlatego odwraca się od niej... Być może, być może, być może... Niewiele wiemy. Do dziś reżyserzy wystawiający Hamleta (tacy jak Łukasz Barczyk, który pokazał niedawno głośną adaptację Hamleta w Kopalni Soli w Wieliczce) zadają sobie podstawowe pytanie: czy Hamlet kochał Ofelię (zdaniem Barczyka, bezwzględnie tak). Bo co do tego, czy Ofelia kochała Hamleta, raczej nie ma wątpliwości. Mimo to jej postać wydaje się niejednoznaczna. Niewątpliwie zakaz widywania się z księciem, wydany przez ojca, szaleństwo Hamleta, wyjazd brata i ukochanego,wreszcie śmierć ojca to wydarzenia, z którymi młoda dziewczyna nie może sobie poradzić, nie może im psychicznie sprostać. Nie rozumie zachowania ukochanego, nic nie wie o misji, jaką wyznaczył sobie młody książę, pragnący pomścić śmierć króla-ojca. Nie wie, że Hamlet widuje ducha ani że dla niepoznaki markuje szaleństwo. Ukochany nie wtajemnicza jej w swoje plany i wątpliwości (czy jedynie dlatego, że dziewczyna odsuwa się od niego?), a następnie wyjeżdża. Bezradna, zdezorientowana, cierpiąca Ofelia sama popada w obłęd. To z wypowiedzi szalonej Ofelii pochodzi słynny cytat o sowie, która była córką piekarza. Życie bohaterki kończy się tragicznie. Dziewczyna topi się. Nie wiemy jednak właściwie, dlaczego. Być może, szalona, mówiąca bez sensu, śpiewająca dziwne piosenki i nieodpowiadająca za swe zachowanie, ulega nieszczęśliwemu wypadkowi. Być może świadomie popełnia samobójstwo:

Nie dość ostrożnie wspięła się na drzewo.
Złośliwa gałąź złamała się pod nią.
I z kwiecistymi trofeami swymi
Wpadło w toń biedne dziewczę. Przez czas jakiś
Wzdęta sukienka niosła ją po wierzchu
Jak nimfę wodną i wtedy, nieboga,
Jakby nie znając swego położenia
Lub jakby czuła się w swoim żywiole,
Śpiewała starych piosenek urywki,
Ale niedługo to trwało, bo wkrótce
Nasiąkłe szaty pociągnęły z sobą
Biedną ofiarę ze sfer melodyjnych
W zimny muł śmierci.
(William Szekspir, Hamlet; tłum. Józef Paszkowski)