1. ‘bryła, kawałek (np. ziemi)’; 2. ‘zmarznięta ziemia’; 3. stpol. (XV w.) ‘żwir, teren żwirowaty’; 4. ‘bryła soli’ (XVI w.).
Pochodzenie:
Od XIII w.; ogsłow. (por. czes. hrouda ‘kawałek zbitej ziemi, gliny, zbita masa’, ros. grúda ‘kupa, stos, sterta, grudka, bryła’) < psłow. *gruda ‘bryła (zbitej masy, twardej lub zmarzniętej ziemi)’; pokrewne z lit. graudus ‘kruchy, łamliwy’ i łot. graûds ‘ziarno’; podstawą pie. *ghreudh- ‘rozcierać, tłuc, kruszyć’; pierwotnie w znaczeniu ‘coś rozłupanego, rozkruszonego’ > ‘odłupany kawałek czegoś twardego’.
poleca
b/d
grudka
zdrobnienie
poleca
b/d
grudzień
1. ‘dwunasty miesiąc roku’; 2. stpol. też ‘listopad’; od XV w.; płnsłow. (por. słowac. dialektalne hruden ‘październik’, strus. grudenь ‘listopad’, ros. dawne grudeń ‘listopad lub grudzień’, ukr. hrudeń ‘grudzień’ (w stukr. ‘listopad’), stczes. hruden ‘miesiąc między grudniem a styczniem’) < psłow.*grudьńь (*grudьn-jь) ‘okres, gdy ziemia jest zmarznięta, pokryta grudami’< przymiotnik *grudьnь ‘pełen grud, pokryty grudami, wyboisty’
poleca
b/d
gruz
1. ‘odłamki rozkruszonego muru, cegieł’; 2. ‘luźny materiał skalny’; 3. w liczbie mnogiej ‘rumowisko, ruiny, zgliszcza’; od XV w.; wyłącz-niew pol. (skąd zapożyczenie do białorus. dialektalnego hruzy); jest to kontynuacja psłow. dialektalnego *gruzъ ‘coś rozkruszonego, rozdrobnionego’ > ‘kawałki, odłamki’ (wyraz psłow. oparty na tym samym rdzeniu pie. co gruda).