Mit o Edypie – kazirodztwo po starogrecku

Najstarsza chyba opowieść o kazirodztwie – grecki mit o Edypie – pojawiła się w rozmaitych wersjach w wielu tragediach greckich i sztukach współczesnych. Wyrocznia delficka przepowiada Lajosowi, królowi Teb, i jego żonie Jokaście, że jeśli będą mieli męskiego potomka, zabije on swego ojca i poślubi własną matkę. Dlatego małżonkowie postanawiają uśmiercić nowo narodzone niemowlę – nie udaje się to jednak, gdyż pasterz, któremu powierzono to zadanie, przebija jedynie stopy dziecka gwoździem, ale nie zabija noworodka. Chłopak trafia do Polybosa, poddanego króla Koryntu. Ten daje go swemu bezdzietnemu panu i jego żonie na wychowanie. Edyp, nazwany tak od słowa oidipous – opuchłonogi, wyrasta w przekonaniu, że jest synem Polybosa i Merope. Poznawszy przepowiednię i opacznie ją zrozumiawszy (myśli, że może poślubić Merope, zabić Polybosa), nie wraca na dwór rzekomych rodziców. Wędruje, po drodze zabija nieznajomego (potem okaże się, że to Lajos, jego ojciec, i że w ten sposób spełniła się pierwsza część przepowiedni), następnie udaje mu się zgładzić groźnego potwora, Sfinksa grożącego Tebom,i poślubia w nagrodę Jokastę (nie wiedząc, że to jego matka). Po latach, gdy Teby zacznie nękać zaraza, Edyp dowie się, że jest to kara za grzechy i w wyniku śledztwa pozna prawdę o dokonanym kazirodztwie i zabójstwie. Jokasta, dowiedziawszy się o wszystkim, popełni samobójstwo, a Edyp wykłuje sobie oczy.
Według tragedii Sofoklesa Edyp w Kolonie król zostaje wygnany z Teb wraz z córkami, a jak dowiemy się z Antygony, ród Labdakidów nadal prześladuje klątwa... Echa kompleksu Edypa dopatrywano się także w Hamlecie Williama Szekspira. Konieczność zemsty na ojczymie powodowana była być może nie tylko chęcią spełnienia woli zmarłego ojca, ale także zazdrością o matkę i niezdrową do niej miłością. Przede wszystkim jednak motywu kazirodztwa w Hamlecie należy szukać w związku Klaudiusza z Gertrudą. W ich czasach poślubienie brata swojego męża (w dodatku w tak krótkim czasie po śmierci małżonka!) uznawano za kazirodztwo.
Losy Edypa zainspirują także wielu współczesnych twórców. Wątek związku kazirodczego ojca z córką znajdziemy w Regulaminie tłoczni win Johna Irvinga. Mowa w nim o nieletniej dziewczynie gwałconej przez ojca, która przyszła wraz z matką do nielegalnej „kliniki aborcyjnej”. Obecny przypadkiem w poczekalni tego strasznego miejsca doktor Larch zaoferował dziewczynie bezpłatny zabieg w szpitalu. Sfałszowawszy nieco kartotekę dziewczyny, dokonał legalnej aborcji, co jednak nie zyskało mu sympatii w szpitalu.