Umacnianie się pozycji szlachty w państwie, wzrost zapotrzebowania na zboże w Europie Zachodniej oraz intensyfikacja handlu dzięki odzyskaniu Pomorza Gdańskiego spowodowały ukształtowanie się i rozwój w XV i XVI wieku systemu gospodarki opartej na folwarku i pańszczyźnie.
Do XVI wieku folwark był gospodarstwem dostarczającym szlachcicowi środków do życia. Od XVI wieku stał się także źródłem dochodu pieniężnego. Folwarki miały różną wielkość (średnio 60-80 ha). Tworzone były poprzez wykupywanie sołectw, rugowanie sołtysów oraz zagospodarowywanie nieużytków. Większość prac w folwarkach była wykonywana przez chłopów w ramach pańszczyzny, której wielkość od XVI wieku systematycznie wzrastała. Skutki rozwoju gospodarki pańszczyźnianej były m.in. następujące: wzrost zamożności szlachty, wzrost gospodarczy kraju, ścisłe przypisanie chłopa do ziemi, a także nadmierne uzależnienie gospodarki od koniunktury w Europie Zachodniej.
Chłopi, Jan Matejko
Sejm walny
Warto pamiętać
W XVI wieku wydajność upraw obliczano poprzez podanie tzw. ziaren, tzn. liczby ziaren uzyskanych z jednego ziarna wysianego. Porównując dane dla różnych krajów europejskich w II połowie XVI wieku, okazuje się, że wysokość plonów uzyskiwanych w Polsce była podobna do plonów uzyskiwanych w Niemczech, Anglii i Francji, zaś o wiele wyższa niż na Litwie i w Rosji. Np. wydajność pszenicy wynosiła w Koronie 4,9 ziarna, w Anglii – 6,5, we Francji – 5,5, w Niemczech – 4,7, na Litwie – 2,8, a w Rosji – 1,7 (dane za: A. Wyczawski: Dogonić Europę. Kraków1987, s. 6).
Pojęcia
folwark – stanowiące własność szlachcica duże gospodarstwo rolne, którego produkcja przeznaczona była głównie na zbyt
pańszczyzna – przymusowa i bezpłatna praca chłopów na rzecz pana
Literatura
A. Wyczański: Studia nad folwarkiem szlacheckim w Polsce w latach 1500-1580. Warszawa 1960.
A. Wyczański: Wieś polskiego odrodzenia. Warszawa 1969.
Oś czasu
1497 - Leonardo da Vinci Ostatnia Wieczerza
1529 - pierwsze zawody wioślarskie dziewcząt
