Monarchia stanowa – forma ustroju państwa feudalnego, w którym władza króla została ograniczona przez stany (szlachecki, mieszczański, duchowny).
Monarchia stanowa w Anglii ukształtowała się w czasie panowania Jana bez Ziemi (1199-1216). Nieudolna polityka wewnętrzna i zagraniczna tego króla doprowadziła do sprzeciwu baronów, rycerzy i miast. Buntownicy wymusili na królu wydanie w 1215 roku Wielkiej Karty Swobód, której postanowienia ograniczały władzę króla na rzecz stanów. Zarządów następcy Jana bez Ziemi, Henryka III, nastąpiło dalsze ograniczenie praw króla na rzecz parlamentu, który jako reprezentacja wszystkich stanów zebrał się po raz pierwszy w 1265 roku. W wyniku ewolucji w XIII i XIV wieku podzielił się on na Izbę Lordów i Izbę Gmin.
Geneza powstania monarchii stanowej we Francji wiąże się z konfliktem króla Francji Filipa Pięknego z papieżem Bonifacym VIII. Aby uzyskać poparcie stanów dla swej polityki, w 1302 roku król zwołał po raz pierwszy Stany Generalne, czyli reprezentację trzech stanów. Głównym uprawnieniem Stanów Generalnych było wyrażanie zgody na nowe podatki.
Kształtowanie się monarchii stanowej w Niemczech było uwarunkowane przez rozbicie polityczne tego kraju. Centralnym organem stanowym Rzeszy był zjazd nadworny (Hoftag). Dopiero w końcu XV wieku ostatecznie ustalił się jego skład i nadano mu nową nazwę – Sejm Rzeszy (Reichstag).