Praojczyzną Słowian były tereny pomiędzy Wisłą i Dnieprem. Od IV wieku rozpoczęli oni ekspansję, co doprowadziło do podziału jednej grupy etnicznej na Słowian wschodnich, zachodnich i południowych. Najintensywniejsza ekspansja plemion słowiańskich przypadała na VI wiek. W tym okresie m.in. opanowali oni duże obszary Półwyspu Bałkańskiego.
Podstawową jednostką społeczną Słowian był początkowo ród. W okresie ekspansji terytorialnej stracił on jednak na znaczeniu, a podstawą stosunków społecznych stała się wspólnota terytorialna, tzw. opole, żupa. Z czasem kilkanaście lub kilkadziesiąt opoli, mając wspólne pochodzenie i wspólnych przodków, tworzyło plemię. Decyzje polityczne podejmował wiec, czyli zebranie wszystkich mężczyzn zdolnych do noszenia broni. Na wiecu wybierano m.in. księcia, który początkowo był tylko dowódcą w czasie wojny.
Słowianie czcili głównie siły przyrody, a także dobre i złe duchy wód, gór, lasów. Szczególną czcią otaczali oni duchy przodków. Głównymi bóstwami Słowian byli: Perun (bóg niebios i piorunów), Weles (bóg magii i zaświatów), Swaróg (bóg słońca).
Światowid
Rysunek ufortyfikowanej osady słowiańskiej z okresu wczesnego średniowiecza
Warto pamiętać
W wierzeniach prawie wszystkich Słowian występuje wiara w wilkołaka (inna nazwa używana przez Słowian: wiłkodłak). Był to demon w połowie ludzki, w połowie zwierzęcy. Genezy zjawiska przemieniania się człowieka w wilka naukowcy szukają w obrzędach wojskowej inicjacji młodzieńców, których odurzano i ubierano w skóry zwierząt, co miało ich zwalniać z wszelkich ludzkich norm. Wilki nie budziły u niektórych plemion strachu; zapraszano je nawet na ucztę wigilijną. Unikano wymawiania ich nazwy, stąd m.in. powiedzenie „nie wywołuj wilka z lasu”.
Pojęcia
opole, żupa, okolina – słowiańskie nazwy sąsiedzkiej wspólnoty terytorialnej, która stanowiła podstawę organizacji społecznej Słowian. Do zadań opola należało m.in.: podział ziemi, rozstrzyganie sporów wewnątrz opola, organizowanie obrony przed wrogami
Literatura
W. Hensel: Skąd przyszli Słowianie? Warszawa 1984.
J. Strzelczyk: Od Prasłowian do Polaków. Kraków 1987.
H. Łowmiański: Religia Słowian i jej upadek (VI-XII w.). Warszawa 1986.
A. Gieysztor: Mitologia Słowian. Warszawa 1985.
Cz. Bialczyński: Stworze i zdusze, czyli starosłowiańskie boginki i demony. Leksykon. Kraków 1993.
Daty
V-VI wiek -okres wielkich migracji Słowian z terenów pomiędzy Wisłą i Dnieprem na zachód, wschód i południe
Oś czasu
1001-1005 - wojna polsko-niemiecka
1076 - koronacja Bolesława Śmiałego
1113-1116/1117 - prawdopodobna data powstania kroniki Anonima zwanego Gallem
