Rada Ministrów, czyli rząd, jest drugim organem władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej. Jest naczelnym organem administracji państwowej.
Radę Ministrów tworzą: Prezes Rady Ministrów (premier), który jest jej przewodniczącym, wiceprezesi (wicepremierzy), ministrowie oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów działających jako organy opiniodawczo-doradcze.
Komitetom przewodniczą z reguły wiceministrowie, a w ich skład wchodzą także wskazani ministrowie. Niezwykle ważnymi komitetami działającymi przy Radzie Ministrów są Komitet Społeczny, Komitet Spraw Obrony, Komitet Ekonomiczny oraz Komitet Rozwoju Regionalnego.
Powołanie rządu odbywa się przy wykorzystaniu skomplikowanych procedur. W przypadku niepowodzenia pierwszego etapu możliwe są dwie kolejne próby formowania gabinetu.
| Procedura tworzenia rządu RP |
| I etap: 1. Prezydent RP desygnuje kandydata na premiera spośród zaprezentowanych mu przez większość parlamentarną. 2. Wybrany kandydat przedstawia Prezydentowi skład przyszłej Rady Ministrów. 3. Prezydent powołuje cały skład Rady Ministrów z premierem na czele. 4. Sejm akceptuje rząd, uchwalając wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub odrzuca rząd i nie uchwala wotum zaufania. W takiej sytuacji rozpoczyna się II etap. |
| II etap: 1. Jeżeli powołanie rządu nie powiedzie się za pierwszym razem, inicjatywę przejmuje Sejm. 2. W ciągu 14 dni Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów i proponowanych przez niego ministrów bezwzględną większością głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. 3. Prezydent powołuje wybrany rząd i odbiera przysięgę od jego członków. W razie niepowodzenia inicjatywy Sejmu następuje przejście do III etapu. |
| III etap: 1. Inicjatywa na tym etapie wraca do prezydenta, który powołuje premiera. 2. Rząd jest tworzony według identycznej procedury jak w I etapie, z tą różnicą, że do uzyskania wotum zaufania Sejmu wymagana jest zwykła większość głosów, przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. |
Fiasko powołania rządu z wykorzystaniem wszystkich trzech etapów upoważnia Prezydenta RP do skrócenia kadencji Sejmu i rozpisania nowych wyborów parlamentarnych.
Sejm może zostać odwołany przez prezydenta w wyniku: ustąpienia premiera, nieudzielania rządowi wotum zaufania lub uchwalenia wobec niego wotum nieufności. Zgłoszenie wotum nieufności wobec rządu może nastąpić po zgłoszeniu przez co najmniej 46 posłów, zaś wobec ministra przy poparciu takiego wniosku przez 69 posłów. Premier może ustąpić z zajmowanego stanowiska z własnej inicjatywy lub musi złożyć dymisję w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu.
Rada Ministrów działa kolegialnie. Zakres jej kompetencji jest dość szeroki i obejmuje kierowanie całością polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa oraz administracji rządowej.
Do zadań Rady Ministrów należy:
- wykonywanie ustaw,
- opracowanie projektu budżetu i czuwanie nad jego realizacją,
- zapewnienie bezpieczeństwa państwa,
- kierowanie utrzymaniem stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,
- ochrona interesów skarbu państwa,
- kierowanie całością administracji państwowej, a tym samym sprawowanie nadzoru nad samorządami terytorialnymi,
- oraz – niezwykle ważne uprawnienie! – prawo wnoszenia projektów ustaw do Sejmu; dzięki temu Rada Ministrów posiada prawo inicjatywy ustawodawczej.