Każda żywa komórka wymaga ciągłego dopływu z zewnątrz różnych substancji. Równocześnie wydziela wytworzone przez siebie substancje ważne dla procesów życiowych. Wszystkie te substancje przenikają przez błonę komórkową oraz transportowane są w obrębie komórki. Istnieją dwa mechanizmy transportu przez błonę umożliwiające wchłanianie substancji: transport bierny – bez udziału energii oraz czynny – wymagający wydatku energii.
Transport bierny odbywa się zgodnie z gradientem stężeń na drodze dyfuzji, osmozy oraz tzw. dyfuzji ułatwionej.
Dyfuzja polega na samorzutnym ruchu cząstek w celu wyrównania ich stężeń. W komórce prowadzi do wyrównania stężeń substancji po obu stronach błony komórkowej. Na drodze dyfuzji przechodzą przez błonę np. gazy oraz substancje rozpuszczalne w tłuszczach /kwasy tłuszczowe, etanol, hormony steroidowe/.
Osmoza jest odmianą dyfuzji, gdzie przez półprzepuszczalną błonę przemieszcza się rozpuszczalnik, w celu wyrównania stężeń roztworu po obu stronach błony. W sposób osmotyczny przemieszcza się przez błonę komórkową woda, przechodząc z roztworu o większym stężeniu /hipertonicznego/ do roztworu o mniejszym stężeniu /hipotonicznego/. Zjawiska osmotyczne w komórkach roślinnych odgrywają ważną rolę w gospodarce wodnej roślin.
Dyfuzja ułatwiona odbywa się przy udziale białek, które uczestniczą w transporcie jonów oraz substancji o większych cząsteczkach zgodnie z gradientem ich stężeń. Białka transportujące pełnią funkcję przenośników lub budują kanały jonowe.
Transport czynny odbywa się wbrew gradientowi stężeń. Dokonywany jest za pośrednictwem tzw. pomp. Tworzące je kompleksy białkowe przenoszą substancje /jony oraz większe cząsteczki, jak np. glukozę i aminokwasy/ dzięki energii, najczęściej pochodzącej z hydrolizy ATP. Przykładem jest pompa sodowo–potasowa.
Transport przez pęcherzyki transportujące polega na przenoszeniu substancji o dużych cząsteczkach lub cząstek organicznych wewnątrz pęcherzyków na drodze egzocytozy lub endocytozy.