Sukcesja jest uporządkowanym procesem przekształcania się ekosystemu, podczas którego zachodzą stopniowe zmiany jego składu gatunkowego i warunków środowiska abiotycznego pod wpływem biocenozy.
W przemianach sukcesyjnych kolejne zespoły organizmów zastępowane są przez inne – o coraz większym stopniu złożoności. Sukcesję rozpoczyna stadium pionierskie, po którym następują stadia pośrednie, zwane seralnymi, prowadzące do stadium trwałego i w pełni ustabilizowanego, zwanego klimaksem, którego charakter zależy od warunków klimatyczno-geologicznych danego środowiska.
Poszczególne etapy seralne sukcesji można podzielić na dwie fazy.
W fazie zespołu otwartego odbywa się napływ gatunków pionierskich o małych wymaganiach siedliskowych, które stopniowo zasiedlają biocenozę. Zmiany składu gatunkowego są szybkie, narasta różnorodność gatunków, dużo wolnej przestrzeni sprawia, iż brak jest konkurencji międzygatunkowej.
W fazie zespołu zamkniętego następuje wypełnienie siedlisk, pojawia się konkurencja międzygatunkowa i ustala się skład gatunkowy najbardziej dostosowany do danych warunków klimatycznych i geologicznych, wytwarza się złożona sieć zależności pokarmowych. Fazę tę cechuje wolniejsze tempo przemian. Prowadzi ona do stadium klimaksu, w którym biocenoza uzyskuje stabilność oraz odporność na działanie czynników zakłócających.
Wyróżnia się sukcesję pierwotną i wtórną.
Sukcesja pierwotna rozpoczyna się na terenie uprzednio niezasiedlonym przez żadną inną biocenozę, np. na piaskach odsłoniętych przez cofające się morze, nagiej skale, terenie pokrytym lawą po wybuchu wulkanu, na hałdach fabrycznych.
Sukcesja wtórna odbywa się na terenie zajętym wcześniej przez inną biocenozę, np. na porębach po wykarczowaniu lasu, podczas zarastania jeziora, na terenach zniszczonych przez pożar.
Sukcesja jest procesem długotrwałym, przy czym sukcesja wtórna zachodzi szybciej niż pierwotna. Stadium klimaksu cechuje stabilność, która przejawia się dostosowaniem liczebności populacji do maksymalnej pojemności środowiska oraz stałą strukturą troficzną. Dzięki temu ekosystem wykazuje dużą odporność na działanie czynników zakłócających.
Działalność człowieka może zahamować lub zatrzymać na określonym stopniu rozwoju proces sukcesji naturalnej, np.w agrocenozach. Równocześnie człowiek wykorzystuje sukcesję w rekultywacji nieużytków rolnych i poprzemysłowych.
Zachodząca w zbiornikach wodnych sukcesja prowadzi do ich zarastania. Towarzyszy jej proces eutrofizacji, czyli wzbogacania zbiornika wodnego w substancje pokarmowe, głównie związki azotu i fosforu. Eutrofizacja zachodzi w sposób naturalny lub antropogenicznie – w wyniku spływu ścieków i nawozów mineralnych. Następstwem jest gwałtowny rozwój glonów, zwłaszcza fitoplanktonu, oraz zachwianie równowagi tlenowej zbiornika, co prowadzi do śnięcia ryb. Ponadto wody są zatruwane przez wydzielane przez sinice metabolity wtórne. Następuje też spłycanie zbiorników na skutek tworzących się osadów dennych i ich zarastanie.