Jeden gen determinuje jedną cechę

Jeden gen determinuje jedną cechę. Możliwe są przy tym trzy rodzaje relacji między dwoma allelami danego genu.

– Dominacja zupełna polega na nieujawnianiu się allelu recesywnego w obecności allelu dominującego. Heterozygota posiada wówczas fenotyp taki sam, jak homozygota dominująca. Stosunek fenotypów w pokoleniu F₂ wynosi 3:1, jeśli badana jest jedna cecha autosomalna lub 9 : 3 : 3 : 1, gdy rozpatruje się dziedziczenie dwóch niesprzężonych cech. Dominacja zupełna występuje np. w krzyżówkach odmian grochu w doświadczeniach Mendla, w wypadku dziedziczenia barwy owoców pomidorów, barwy sierści u świnek morskich, u bydła.

Dziedziczenie barwy sierści u świnki morskiej

– Dominacja niezupełna występuje wówczas, gdy pierwsze pokolenie mieszańców wykazuje wartość pośrednią cechy w stosunku do wartości cech posiadanych przez rodziców. Przyczyną jest niemożność pełnego wykształcenia cechy zdeterminowanej przez allel dominujący w obecności allelu recesywnego. W pokoleniu F₁wszystkie osobniki posiadają badaną cechę o wartości pośredniej. W pokoleniu F₂ rozszczepienie cech występuje w stosunku 1 : 2 : 1. Na przykład po skrzyżowaniu kwiatów wyżlinu (lwiej paszczy) o barwie białej i czerwonej wszystkie rośliny w pokoleniu F₁ są różowe, natomiast pokolenie F₂ składa się z ¼ osobników o kwiatach czerwonych, ½ o kwiatach różowych i ¼ o kwiatach białych. Efektem biochemicznym działania genu jest niedostateczna ilość barwnika wytworzonego przez enzym uwarunkowany przez gen dominujący. W podobny sposób dziedziczona jest np. barwa kwiatów u dziwaczka japońskiego (heterozygoty mają kwiaty różowe) lub długość kolb kukurydzy (kolby u mieszańców są pośredniej długości).

Dziedziczenie barwy kwiatów u wyżlinu

– Kodominacja (współdominowanie) polega na równoczesnym ujawnieniu się w fenotypie heterozygoty cech uwarunkowanych przez oba geny, które są w stosunku do siebie „równowartościowe”, np. dereszowate umaszczenie u koni (siwe plamy na tle jednolitej barwy). Kodominacja występuje też w dziedziczeniu grup krwi u człowieka.

Jeden gen determinuje jedną cechę, ale w populacji występują więcej niż dwa allele tego genu. Są to tzw. allele wielokrotne.

Stąd istnieje większa liczba kombinacji alleli tworzących parę w chromosomach homologicznych, a tym samym większa zmienność fenotypów. Relacje między dwoma allelami wielokrotnymi w parze mogą mieć przy tym charakter dominacji zupełnej, niezupełnej lub kodominacji. Pojawienie się alleli wielokrotnych jest wynikiem mutacji (następuje zmiana w sekwencji nukleotydów). Na przykład wśród genów warunkujących barwę oczu u muszki owocowej występuje gen reprezentowany przez 12 różnych alleli wielokrotnych. Efektem fenotypowym działania tych 12 alleli wielokrotnych jest seria odcieni oczu od barwy białej przez żółtą do czerwonej, przy czym allel warunkujący oczy czerwone jest dominujący w stosunku do pozostałych. Dziedziczenie grup krwi u człowieka uwarunkowane jest obecnością w populacji alleli wielokrotnych oraz zróżnicowaną dominacją.

Dziedziczenie grup krwi układu AB0 u człowieka:
A, B, AB, 0 – główne grupy krwi człowieka,
A, B – antygeny na powierzchni erytrocytów,
I^A – allel dominujący – warunkuje wytworzenie antygenu A,
I^B – allel dominujący – warunkuje wytworzenie antygenu B,
i⁰ – allel recesywny – antygeny A i B nie są wytwarzane.
W dziedziczeniu grup krwi układu AB0 relacje między allelami są następujące:
• Zarówno allel I^A jak też I^B dominują całkowicie nad allelem i⁰.
• Allele I^A oraz I^B wykazują względem siebie kodominację.

Jeśli rodzice są heterozygotami, ale o różnym składzie alleli, to dziedziczenie grup krwi zachodzi następująco: