Historycy przyjmują różne daty jako koniec cesarstwa rzymskiego, a zarazem koniec epoki starożytnej. Wśród nich najczęściej wymieniane to: 330 rok – założenie Konstantynopola, 395 rok – podział cesarstwa pomiędzy synów Teodozjusza oraz 476 rok – usunięcie ostatniego marionetkowego cesarza na Zachodzie.
W 476 roku dowódca wojsk germańskich, obwołany przez nie swym królem, pokonał wojska rzymskie dowodzone przez naczelnika Orestesa i złożył z tronu jego syna Romulusa Augusta, zwanego potocznie Romulusem Augustulusem (Auguścik). Odoaker odesłał insygnia cesarskie cesarzowi Zenonowi do Konstantynopola i został uznany przez niego za patrycjusza i namiestnika cesarza na Zachodzie. Fakt, który uchodzi dziś za koniec cesarstwa na Zachodzie, nie został w taki sposób odnotowany przez współczesnych, którzy nie przypisywali mu takiego znaczenia.
Za główną przyczynę upadku cesarstwa należy uznać z jednej strony gwałtowne ataki najeźdźców na granice imperium (głównie plemion germańskich w związku z tzw. wędrówką ludów w IV i V wieku), z drugiej zaś osłabienie armii rzymskiej, która zamiast bronić granic uczestniczyła w rozgrywkach i walkach wewnętrznych w imperium, starając się narzucić swą wolę kolejnym cesarzom i senatowi.
Fresk przedstawiający złupienie Rzymu przez Wandalów
Warto pamiętać
Historycy od długiego czasu wiodą spór, co było przyczyną upadku imperium
rzymskiego. W czasie tych dyskusji pojawiły się m.in. następujące koncepcje:
– imperium rzymskie rozpadło się na skutek kryzysu gospodarczego, który
spowodowały wyczerpanie się bogactw naturalnych, spadek urodzajności ziemi,
wyludnienie państwa na skutek epidemii,
– Rzym upadł na skutek zbytkownego życia jego mieszkańców, co spowodowało
ich zniedołężnienie,
– wojny toczone stale przez państwo rzymskie spowodowały, że wyginęły w ich
czasie najwartościowsze jednostki, co doprowadziło do upadku państwa,
– państwo rzymskie upadło, gdyż system oświaty nie objął szerokich rzesz jego
obywateli,
– upadek imperium rzymskiego spowodował niedoskonały system polityczny,
który doprowadził do skupienia nadmiernej władzy w rękach cesarza oraz wąskiej
grupy arystokracji,
– do upadku Rzymu doprowadziła zła polityka zagraniczna polegająca na
zagarnięciu zbyt wielu obszarów.
Pojęcia
Hunowie – był to koczowniczy lud wywodzący się ze wschodnich terenów Azji Środkowej. W IV w. pojawili się w Europie Wschodniej, gdzie w V wieku utworzyli krótkotrwałe imperium. Hunowie charakteryzowali się doskonałym opanowaniem jazdy konnej, podobnie zresztą jak inni mieszkańcy stepów
Wandalowie – ich kolebką był prawdopodobnie Półwysep Skandynawski i północna część Półwyspu Jutlandzkiego. Na terenie Polski południowej przebywali aż do pierwszych lat V wieku n.e., tworząc federację plemienną
Literatura
J. Vogt: Upadek Rzymu. Warszawa 1993.
A. Krawczuk: Upadek Rzymu. Księga wojen. Wrocław 1978.
A. Krawczuk: Poczet cesarzy rzymskich. Dominat. Warszawa 1991.
Daty
476 rok n.e. - najczęściej przyjmowana data upadku cesarstwa rzymskiego na Zachodzie
Oś czasu
7 IV 30 n.e. - ukrzyżowanie Chrystusa
199 n.e. - Mezopotamia prowincją rzymską
394 n.e. - zakaz organizowania igrzysk olimpijskich
