Zemsta za osobiste urazy

Z zemstą za zdradę ojczyzny często idą w parze osobiste urazy. I tak np. Ksawery Horsztyński nienawidzi hetmana Szymona Kossakowskiego nie tylko dlatego, że jest on wrogiem ojczyzny, lecz również za to, że odbił mu ukochaną kobietę i ożenił się z nią (choć nie zyskał jej miłości), odebrał mu też dziecko. Z kolei Kossakowski nie może darować Horsztyńskiemu, że żona go nie kocha, bo i tak mimo ślubu z hetmanem nie zapomniała o Ksawerym. By się zemścić, hetman skupuje weksle Horsztyńskiego i pragnie doprowadzić go do ruiny. Niesprawiedliwie Kossakowski mści się też na własnej przybranej córce (faktycznie będącej córką Horsztyńskiego, za co tak jej nienawidzi).
Gerwazy gotów jest zabić Jacka Soplicę nie tylko dlatego, że rzekomo zmówił się z Moskalami, ale przede wszystkim dlatego, że zabił jego ukochanego, pana Stolnika Horeszkę. Z kolei porywczemu Soplicy chęć zemsty na osobistym wrogu zaciemnia umysł i jest on w stanie nawet ryzykować oskarżeniem o zdradę, mimowolnie pomagając Moskalom w najeździe na zamek Horeszki. Wszak zabija Stolnika z broni wyrwanej z ręki Rosjanina...
Dopuszcza się też zdrady, zaślepiona osobistą krzywdą bohaterka dramatu Juliusza Słowackiego Ksiądz Marek, Żydówka Judyta. Przyjmuje ona potajemnie chrzest i imię Salomei z rąk księdza Marka, wspierającego konfederatów barskich. Gdy jednak polski szlachcic, hulaka Klemens Kosakowski, krzywdzi ją, nastając na jej cnotę, a potem zabijając jej obrońcę Starościca oraz ojca dziewczyny rabina, dziewczyna wzywa swego żydowskiego mściwego Boga Jahwe i mści się na chrześcijanach – zdradza Rosjanom podziemne przejście do środka Baru. Judyta-Salomea ukorzy się dopiero przed pojmanym przez nieprzyjaciół księdzem Markiem, gdy pojmie, do czego doprowadziło jej postępowanie. Kapłan jednak daruje jej zdradę. Wówczas Judyta kieruje swój gniew przeciw Moskalom, grozi im i w mieście nękanym zarazą podpala szpitale – sama też ginie w płomieniach...
W Mazepie Juliusza Słowackiego zaślepiony w swym gniewie starzec Wojewoda mści się na rzekomym kochanku żony, podobnie jak Otello z tragedii Williama Szekspira.
Okrutnie ukarany za zdradę ojczyzny Azja (Potop) jest torturowany (m.in. przez pana Nowowiejskiego) również dlatego, że jest innowiercą, ale przede wszystkim za to, że skrzywdził panią pułkownikową Basię Wołodyjowską i pohańbił Ewkę Nowowiejską oraz zabił jej ojca. Zresztą młody Nowowiejski, świadom ogromnej krzywdy i chęci zemsty na poganach, zginie w walce. Nawiasem mówiąc, Azją, który tak okrutnie potraktował starego Nowowiejskiego i jego córkę, także kierowała chęć osobistej zemsty – pragnął odpłacić staremu za baty i upokorzenia, których doznał w młodości, karany za miłość do polskiej szlachcianki.
Osobiste urazy leżą też u podłoża buntu Chmielnickiego (przynajmniej w Trylogii). Człowiek ten, strasznie skrzywdzony przez sąsiada, który uwiódł mu żonę,zawiedziony co do praw Kozaków, nierespektowanych przez polską szlachtę, okrutnie mści się na Polakach, wywołując powstanie. Może gdyby nie osobista klęska, nie byłby tak przekonany o słuszności walki z Polakami.
Osobisty charakter ma konflikt Juranda ze Spychowa – bohatera Krzyżaków Henryka Sienkiewicza, z zakonnymi braćmi. Rycerz zawsze był wrogiem Zakonu, ale szczególnej chęci do zemsty nabrał, gdy Krzyżacy zabili mu w okrutny sposób ukochaną żonę (zmarła na powrozie przyczepionym do krzyżackiego konia; rycerze z czarnymi krzyżami najechali majątek Juranda w czasie jego nieobecności, cudem ocalała tylko córeczka komesa). Zemsty poniecha Polak dopiero wtedy, gdy rezygnacja z niej stanie się ceną za życie i zdrowie ukochanego dziecka. Nie odzyska go zresztą, upokorzy się jedynie przed Krzyżakami, którzy z niego zakpią. Gdy przekona się o oszustwie, z mieczem rzuci się na zakonnych braci.
Osobista zemsta kieruje też Krzyżakiem Zygfrydem de Löwe, który straci ukochanego brata zakonnego i prawdopodobnie swego naturalnego syna Rotgiera.Zrozpaczony i rozzuchwalony Zygfryd, gdy zobaczy ciało syna zabitego w pojedynku ze Zbyszkiem z Bogdańca, narzeczonym Danusi Jurandówny, zemści się straszliwie na ojcu dziewczyny. Każe katu wypalić Jurandowi jedyne oko i odrąbać prawą dłoń, którą włoży Rotgierowi do trumny.