Zdrajcy w imię dobra ojczyzny i ludzkości

Judyta, choć w pewnym sensie zdradziła, bo działała wbrew swym słowom i zapewnieniom, działała dla dobra ojczyzny. Podobnie postępował bohater mitów oraz starogreckich eposów – Iliady i Odysei, mądry, przebiegły Odyseusz (Odys, Ulisses), dzięki któremu do Troi wprowadzono ogromnego konia, niby pozostawionego w popłochu przez wycofujące się wojska (a może w darze?,jak wydawało się obleganym). Trojanie wciągnęli go za bramy miasta, a nocą z jego wnętrza wyszli uzbrojeni wojownicy, wśród nich Odys, którzy otworzyli bramy, wpuścili resztę swoich wojsk i przyczynili się do zdobycia wiele lat obleganego Ilionu. Podstępem działał też tytan Prometeusz, który zdecydował się wprowadzić w błąd bogów w obronie ludzi (tym samym zdradzając boski świat). To on oszukał Zeusa, doradzając ludziom, by pod warstwą ofiarnego tłuszczu złożyli kości i najlichsze mięso zwierząt i w ten sposób zwiedli władcę bogów – udało im się, Zeus wybrał taką właśnie część na ofiarę dla bóstw. Za zdradę boskich interesów– kradzież ognia i nauczanie ludzi rzemiosła, sprzyjanie sprawom ludzkim poniósł zresztą Prometeusz okrutną karę: przykuto go do skał Kaukazu, a orzeł (lub według innych wersji mitu sęp) wydziobywał mu wątrobę.
Zdrada jest bardzo częstym tematem polskiej literatury romantycznej. Powieść poetycka Adama Mickiewicza Konrad Wallenrod opowiada o bohaterze, który, nie mając innej możliwości walki z Krzyżakami, podszył się pod zakonnego rycerza Wallenroda, został nawet wielkim mistrzem i pełniąc tę zaszczytną funkcję doprowadził Zakon do wielu strat i klęsk. Gdy wykryto zdradę, popełnił samobójstwo, przed śmiercią rzucając zakonnym braciom zuchwałe słowa prawdy. Poniósł klęskę osobistą, unieszczęśliwił ukochaną żonę Aldonę, zrezygnował z miłości, szczęścia osobistego, a nawet stracił honor i rycerską cześć (bo złamał przysięgę), ale przyczynił się do znacznego osłabienia wroga.Stał się przez to patronem spiskowców, którzy przejęli przemycony w Konradzie Wallenrodzie pogląd, iż „jedyna broń niewolników – podstępy”. Polscy spiskowcy, zwłaszcza uczniowie szkoły podchorążych, którzy rozpoczęli powstanie listopadowe, nie zawsze działali zgodnie z prawem (łamali przysięgi wojskowe składane carowi, który wówczas był koronowanym królem Polski).Takie dzieła jak Konrad Wallenrod rozgrzeszały ich i inspirowały do czynów nie zawsze zgodnych z prawem, ale w interpretacji patriotów – bohaterskich (słowa towarzyszące podobno wybuchowi powstania listopadowego: „Słowo stało się ciałem, a Wallenrod – Belwederem”).