Szlachta trwoniąca majątki

Zarówno podupadająca drobna szlachta, jak i arystokracja żyją ponad stan. Utracjuszem okazuje się Kazimierz Starski z Lalki Bolesława Prusa. Żyje jak pasożyt, nieustannie podróżując, bawiąc się, romansując i czyhając na jakiś spadek po krewnych. W powieści widzimy także inne postaci marnujące majątki. Rozkapryszoną arystokratką, ponoszącą wielkie wydatki, jest córka mającego kłopoty finansowe Tomasza Łęckiego, panna Izabela. Oboje Łęccy żyją ponad stan, podróżując po Europie, wydając wiele na nowe stroje, żyjąc na wysokiej stopie, utrzymując służbę (która nieraz pożycza im pieniądze!). Jednocześnie Łęcki nie dba o własne interesy, musi zastawiać niektóre rzeczy, zaniedbuje swą kamienicę, która przynosi straty. Ponad stan żyje również baron Krzeszowski, jego utracjuszowskie życie pociąga za sobą duże wydatki: bawi się, utrzymuje klacz wyścigową, robi drogie zakupy, posyła kosztowne prezenty, zapewne wydaje też sporo na utrzymanki, co zarzuca mu żona. Wyprowadza się z domu, zdradza żonę, a ona spłaca jego długi.
Za utracjusza należy też uznać bohatera Granicy Zofii Nałkowskiej Waleriana Ziembiewicza – ojca Zenona, który do ruiny doprowadza majątek własny i żony. W efekcie jest zmuszony zostać rządcą w Boleborzy, gdzie zresztą też nie najlepiej sobie radzi.