być komuś kamieniem (młyńskim) u szyi
‘być komuś przeszkodą, ciężarem, utrapieniem’; zwrot, bibl. (Mt 18, 6: „Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza.”); Był dla szefa swojej partii kamieniem u szyi.
być z kamienia
‘być bezwzględnym, nieustępliwym, nieczułym, niemiłosiernym’; zwrot; (...) z kamienną robił to powagą/a może sam też był z kamienia. – T. Karpowicz.
coś idzie jak z kamienia
‘coś idzie z wielkim trudem, bardzo wolno, mozolnie’; zwrot; Twórcy się na kamieniu rodzą. Bez wątpienia,/dlatego mi pisanie idzie jak z kamienia. – A. Marianowicz.
jak kamień w wodę
‘bez śladu’; wyr. określ. (najczęściej w połączeniu z czas.: zniknąć, przepaść, zaginąć ).
kamień milowy
‘ważne wydarzenie, epokowy wynalazek, coś, co jest początkiem wielkich zmian’; wyr. rzecz., hist. Był to kamienny słupek, który wskazywał odległość na rzymskich drogach; Zawsze uważałem, że ten wynalazek można uznać za kamień milowy. – Internet; Pierwszy amerykański film Polańskiego uznano za kamień milowy w rozwoju gatunku.
kamień obrazy
‘powód oburzenia, konfliktu, skandalu’; wyr. rzecz., bibl. (np. Iz 8, 14: „On będzie kamieniem obrazy i skałą potknięcia się dla obu domów Izraela.”).
kamień spadł komuś z serca
‘ktoś odczuł ulgę, kiedy pozbył się problemu, zmartwienia’; zwrot; Tak się cieszę, po prostu kamień spadł mi z serca. – TVP 2.
kamień węgielny
‘pierwsza cegła wmurowana, często z aktem erekcyjnym, w fundament nowego obiektu’; ‘podstawa czegoś, początek’; wyr. rzecz., dawn. ‘narożny kamień, na którym wspiera się węgieł budynku’; bibl. (np. Ps 118, 22: „Kamień odrzucony przez budujących stał się kamieniem węgielnym.”).
kląć w żywy kamień
‘przeklinać dosadnie, być wulgarnym’; zwrot; Jęz.
(nie) rodzić się na kamieniu
‘być kimś wyjątkowym, wartościowym’; zwrot; Twórcy się na kamieniu rodzą. Bez wątpienia,/dlatego mi pisanie idzie jak z kamienia. – A. Marianowicz.
nie zostawić kamienia na kamieniu/nie pozostanie kamień na kamieniu
‘zniszczyć doszczętnie, zaprzepaścić wszystko; nic nie zostawić; szczególnie w odniesieniu do budynków, miast’; zwrot, bibl. (Mt 24, 2: „Lecz On rzekł do nich «Widzicie to wszystko? Zaprawdę powiadam wam, nie zostanie tu kamień na kamieniu, który by nie był zwalony».”).
obrzucić/obrzucać kogoś, rzucić/rzucać w kogoś kamieniami
‘potępić, potępiać kogoś’; zwrot, bibl. (J 8, 7: „Kto z was jest bez grzechu, niech pierwszy rzuci na nią kamieniem.” Słowa Jezusa skierowane do faryzeuszy, którzy przyprowadzili mu cudzołożnicę, aby ją osądził.); Gdy się myśli o obrzuconym tak ciężkimi kamieniami Herbercie, przypominają się słowa, które napisał J. Swift (…). – W. Łysiak
o rzut kamieniem
‘niedaleko, w pobliżu’; wyr. określ.
spać jak kamień
‘spać bardzo mocno, głębokim snem’; zwrot; Po całym dniu nerwówki zasnąłem jak kamień i obudziłem się dopiero przed południem. – Internet; wybacz że śpię jak kamień/a ty bezsenne spędzasz noce – J. Trznadel.
trafiła kosa na kamień
‘trafił ktoś mądry, chytry, przebiegły na równego sobie przeciwnika, trafił swój na swego’; fraza, roln.
wrzucić kamień do czyjegoś ogródka
‘przy okazji, podczas rozmowy, wypowiedzieć złośliwą uwagę, opinię pod czyimś adresem’; zwrot; Proszę więc rzucać kamienie do swego ogródka – i bić się we własne piersi. – „Czwarty Wymiar”.
Materiał opracowany przez eksperta
- Kamień