Praca artysty

Odrębny rozdział stanowi praca artystów, ukazywana przez nich samych jako natchniona misja (Mickiewicz w Dziadach cz. III), solidne rzemiosło (Horacy, Norwid) lub wyraz wolności, pozwalającej na tworzenie dzieł wielkich, ale i łamanie konwencji społecznych, szokowanie (zwłaszcza twórczość symbolistów francuskich czy polskich modernistów).
Postaci artystów jako próżniaków przedstawia z odrazą literatura tworzona przez pozytywistów (Nad Niemnem Orzeszkowej, Bez dogmatu Sienkiewicza). Jednocześnie modernistyczni artyści okazują swą pogardę dla pracy filistrów (twórczość symbolistów francuskich). Zdarza się jednak, że artyści porównują swą pracę do pracy rzemieślników czy robotników, wpisują się w rytm społeczeństwa (np. Pieśni Gałczyńskiego: „stoimy przy życiu, żono, jako tkacze przy swych krosnach”).