Stanowią bariery, które oddzielają wnętrze komórki od jej otoczenia (błona komórkowa) oraz pozwalają na wyodrębnienie określonych przedziałów wewnątrz komórki różniących się specyfiką procesów biochemicznych (błony wewnątrzkomórkowe).
Schemat budowy błony komórkowej
Zbudowane są z lipidów oraz białek i mają wspólny plan budowy, określany mianem płynnej mozaiki. Struktura ta ma postać dwuwarstwy lipidowej, w której cząsteczki fosfolipidów zwrócone są swą częścią hydrofobową do wewnątrz, a ich hydrofilowe „główki” znajdują się na powierzchni błony. W podobny sposób rozmieszczone są w błonie inne lipidy, jak cholesterol (u zwierząt), a w zewnętrznej warstwie także glikolipidy. Białka błonowe przechodzą przez dwuwarstwę lipidową (białka integralne) lub są zakotwiczone w zewnętrznych warstwach błony (białka powierzchniowe). Wśród tych ostatnich częste są glikoproteidy, które wraz z glikolipidami tworzą na powierzchni komórek tzw. glikokaliks, uczestniczący w ochronie komórek. Zespolenie błony komórkowej z cytoplazmą odbywa się poprzez połączenie białek błony z białkami cytoszkieletu, co ma wpływ na kształt komórki i właściwości mechaniczne błony.
Dzięki swojej selektywności błona komórkowa uczestniczy w transporcie biernym i aktywnym, zapewniając komórce pobieranie i wydalanie różnych substancji, utrzymanie różnicy stężeń jonów między jej wnętrzem a otaczającym ją środowiskiem, przewodzenie impulsów nerwowych. Ponadto umożliwia przekazywanie sygnałów między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym komórki, komunikację międzykomórkową oraz uczestniczy w rozpoznawaniu komórek przez układ odpornościowy.